Вчерашниот свет на Штефан Цвајг

 ПРЕДГОВОР

Никогаш не и‘ придавав на мојата личност толкава важност за да би бил предизвикан да ја раскажам историјата на својот живот. Многу нешта требаше да се случат, бескрајно мнпгу повеќе, одошто инаку на една генерација и‘ паѓа удел од настаните, катастрофите и искушенијата, па да соберам сили и да започнам со пишување книга, во која главната личност – или подобро кажано – централната точка би било моето Јас. Ништо не ми е така туѓо како помислата себе си со тоа да се ставам во прв ред, при што, впрочем, би бил во улога на толкувач на некое предавање со проекции: времето ги дава сликите, јас само зборовите и тоа што го зборувам, имено, не е толку моја судбина колку судбина на една генерација – нашата некогашна генерација, која како ретко која била обременета од судбината во текот на исотријата. Секој од нас, па дури и оној најмалиот и најбезначајниот во својата најдлабока егзистенција, беше вознемируван од, речиси, постојаните вулкански потреси на нашата европска почва; а среде тие неброени јас би можел да си препишам само едно единствени предимство: што како Австриец, како Евреин, писател, хуманист и пацифист секогаш сум стоел токму таму, каде што земјотресите најжестоко беснееле. Три пати тие ми ги разурнуваа огништето и егзистенцијата, ме оттргна од некогашното, од минатото и со сета своја драматична разјареност ме фрлаа во бездната, за мене добро познатото „не знам каде сега“. Не, не се поплакувам попради тоа; токму тој што ја загубил татковината станува во една нова смисла слободен и само оној, кого ништо повеќе не го обврзува спрема ништо – не мора да има обѕири. Затоа, се надевам дека ќе имам можност да го исполнам барем едниот од главните предуслови за добар приказ на едно време: искреноста лишена од предрасуди.

Вистина е дека како малку кој, одкако се создал веков и светот, бев оттргнат од своите корења и од почвата, што ги напојуваше. Роден сум во 1881 г. Во едно големо и мочно царство, во монархијата на Хабзбурговците, но тоа не треба да се бара на картите: уништено е без трага. Израснат сум во Виена, 2000 години стара метропола, што израснала далеку над националното, и која морав да ја напуштам како злосторник пред да биде деградирана во едно од германските провинциски градчиња. Мојот литературен опус на јазикот на кој пишував, претворен е во пепел – во истата земја, во која моите книги се здобија со пријалетство на милиони читатели. И, ете, така никому повеќе не му припаѓам, секаде сум туѓинец или во најдобар случај гостин; дури и вистинската татковина, што моето срце ја одбра, Европа, за мене остана засекогаш изгубена откако по втор пат самоубиствено се раскинува во братоубиствената војна. Против своја желба станав сведок на најстравотниот пораз на разумот и најдивиот триумф на бруталноста во хрониката на времето; никогаш досега – ова во никој случај не го забележувам со гордост, ами засрамен – една генерација не претрпела таков морален пад од таква височина на духот како нашава. Во еден кус временски интервал, откако брадата почна да ми никнува, па се до времето кога почна да белее, во таа половина од едно столетие настанаа далеку повеќе радикални преобразби и промени, одошто во текот на десет генерации; и секој од нас почувствува – дури и премногу. Толку се разликува моето денес од секое мое вчера, мојот подем од мојот пад, што понекогаш, чинам, како да не сум проживеал само една, туку повеќе меѓусебни сосема различни егзистенции. Често пати ми се случува, кога патем ќе речам „мој живот“ не сакајќи да се запрашам: „Кој живот?“. Оној пред Светската војна, пред Првата или пред Втората, или животот денес? Потоа повторно ќе се фатев како велам: „Мојата куќа“, не знаејќи точно на која од некогашните сум мислел, дали на онаа во Бад или онаа во Салцбург, или пак, на родителскиот дом во Виена. Или да кажам „кај нас“, за потоа исплашен да си спомнам дека на луѓето одмојата татковина им припаѓам исто толку малку, колкуј и на Англичаните или Американците, зашто таму не сум повеќе органски сврзан, а тука, пак, никогаш наполно не сум се вкоренил; светот во кој сум израснал и овој денешниов, како и оној меѓу нив длабоко во моите чувства се‘ повеќе се разделуваат во наполно различни светови. Секогаш кога, прикажувајќи со младите пријатели им раскажував епизоди од времето пред Првата светска војна, ќе забележев по нивните зачудени прашања колку нешта, кои за мене сами по себе значат една нормална реалност, за нив прераснале во историски и несфатливи настани. А еден потаен инстинкт во мене говори дека имаа право: урнати се сите мостови помеѓу нашето Денес, нашето Вчера и нашето Завчера. Ни самиот не можам поинаку, освен да стојам вчудовиден пред изобилството и разновидноста стуткани во скудниот простор на една единствена – се разбира крајно непријатна и вознемирувана – егзистенција, а особено ако ја спредувам, со начинот на живеење на моите предци. Мојот татко, мојот дедо, што виделе тие? Секој од нив го проживеал својот живот – втопен во едноличноста. Еден единствен живот од почеток до крај, без подеми, без падови, без потреси и опасности, со незабележлива напнатост и невпечатливи преоди; со рамномерен ритам, тивко и спокојно ги носеше бранот на животот од лулка до гроб. Живееја во иста земја, во ист град и скоро секогаш во иста куќа; она што се случуваше надвор во светот, го дознава само од весниците, и никогаш не чукна на нивната врата. Некаде во нивно време, дошло до некаква војна, но тоа била само мала борбичка во спредба со денешниве димензии, а се водела далеку на границите, ни топовите не се слушале, та по половина година згаснала, ја заборавиле, станала сува страница на историјата, за така стариот ист живот повторно да започне. Ние, меѓутоа, живееме неповратно, не ни остана ништо од некогашното, ништо не се враќаше; бевме предодредени максимално да го преживееме она што инаку истријата одвреме навреме скудно го распределува на понекоја земја или понекое столетие. Една генерација, да речеме, преживеала револуција, втора државен удар, трета војна, четврта глад, а петта економска криза на државата – а многу благословени земји, благословени генерации ништо од сето тоа. Меѓутоа, ние што денес имаме шеесетина години и де јуре се‘ уште имаме пред нас парче време, што се‘ ние не сме виделе, што се‘ не сме претрпеле, што се‘ не сме преживеале? Го преоравме од карј на крај каталогот на сите можни катастрофи (па сепак се‘ уште не сме последната страница). Самиот јас сум современик на обете најголеми војни на човештвото, дури и ги доживеав, секоја на спротивниот фронт, едната на германскиот, другата на противгерманскиот. Спроти војната го запознам највискот степен на формата на индивидуалната слобода, а потоа нејзиното најниско ниво во текот на столетијата, бев славен и прогонуван, слободен и неслободен, богат и сиромав. Сите суријати на Апокалипсата профучија низ мојот живот, револуција и глад, инфлација и терор, епидемија и емиграција; видов како пред мои очи израснуват и се шираат големи масовни иделогии, фашизмот во Италија, национал-социјализмот во Германија, болшевизмот во Русија, а пред се‘ онаа чума над чумите, национализмот, што го затру цутот на европската култура. Бев присилен да бидам беспомошен и разоружан сведок на незамисливото враќање на човештвото во одамна заборавеното варварство – во својата свесна и програмска догма на антихуманизмот. Ни беше судено, по векови, повотрно да видиме војни без објава на војна, концентрациони логори, измачувања, масовни ограбувања и бомбардирања на неспомошни градови, бестијалности , сето она што во последните 50 генерации никогаш не го беа запознале, а да се надеваме дека ни идните никогаш повеќе нема да го препатат. Парадоксално е, но во исто време, кога нашиот свет во поглед на моралот се врати за 1000 години наназад, видов како истото човештво во техничка и духовна смисла израснува до незамисливи дела, исфрлајќи го во еден замав на крилјата се‘ она што беше создадено во текот на милиони години; освојување на етерот со авиони, пренос на човечката реч во истата секунда преку земјината топка, со што е победено вселенското пространство, делење на атомот, триумфот над најподмолните болести и скоро секојдневното овозможување на се‘ она што уште вчера беше невозможно. Никогаш човештвото во својата сеопфатност не се однесувало така ѓаволски и не творело така божествено – како денес.

Како Анри Бурбонски и Марија Медичи го правеле Луј XIII

(одломка од книгата Хенрик IV, од Хајнрих Ман - поглавје „Кралскиот лежај“)

Тогаш Марија рече – толку можеше нејзиниот јазик да се разбере: „Сами сме. Кралот си замина.“  Притоа, го погледна продорно со поглед којшто оддава искуство, па ги состави десетте прсти на отворената дланка, па пак ги раствори, па пак ги состави – сето тоа мошне спретно и окретно. Хенрик не им верува на сопствените очи, поготово што и нејзините очим му говорат што тие движења значат, ако тој не би знаел. Сосема беспотребно го подигна и крајот на прекривачот. Хенрик веднаш ја прифати поканата да се завлече внатре во постела – па сосема се изгуби: покрај се‘, таа и му ја пристисна перницата на градите.

Погодуваше што понатаму ќе се случува; самиот веќе не беше присутен. Веројатно сестрата по млеко се беше извлекла од своето сокровиште, па го бара кралот: да не би го барала во кревет, го притисна кралицата својот сопруг со рака, него веќе перницата го стискаше, а сега кога благородната госпоѓа стисна, му се стори дека ќе се задуши.

Сестрата по млеко фати да говори без крај и свршеток, зборови се „копрцаа“ од нејзините усни, не знаеш кој збор е полут и позагрижен. Не можеш да разбереш ни збор. Ама, што значи тој слап, освен едно единствено нешто: дека на Марија и‘ се лути. Дофен, што мене ми е гајле за твојот дофен! Додека не ќе имаш дофен, ќе не‘ слуша кралот нас. Сигурно беше рекла: Нас, а мислеше: мене. Веројатно кралицата ја осети раката на својата сестра по млеко на своето лице; шум налик на плесок на шамар допре под покривачот и перницата. Баш обратно, Марија изусти јасно три збора, и тоа: треска, жед, лимонада; тие зборој се огласија молебно и троа безгласно, а потем се засилија и завршија како човек во неволја. Марија притоа ги притисна во перницата некои од својте телесни облици, каде веќе и претходно нешто притискаше. Таа пожелува мажот и‘ да дознае како ја експедира Леонора – ја праќа таа неприлична женска по лимонада.

Благородната Галигали одбие сама да лута по мрачната куќа. Нев слап нејзини зборови сигурно значи дека Марија самата си е виновна што е осамена и напуштена. Зошто допушти да и‘ го растераат друштвото? Да се жртвува – зошто племенитата Галигали да се жртвува за тоа глупаво парче месо кое што ја претставува кралицата на кривоверците и варварите на таа земја. Некна ни не мисли дека ќе и‘ донесе лимонада, со тоа би се изложила на коекакви опасности. Нема да биде по твоја воља Маријо, па да правиш не знам што.

Меѓутоа, токму тоа Марија и го стори. Тешка воздишка, и на кралот падне нејзината цела тежина: таа ништо не пропуши, остане да лежи, и тоа да лежи како мртва. Сестрата по млеко ја пропрати таа мајсторија со продорен смев. А, сета се задиша и тоа како да нема да престане – од тоа се уплаши човекот, кој силум приликите, остана без воздух. На крај, го чу Хенрик оној продорен смев, ама сепак малку послаб, заисто како да се оддалечува. А и товарот што се свали врз него, наеднаш попушти. Марија ја раствори прекривката па накратко му раскажа што се случи. Со работ на левата дланка удри по левата рака, а тоа значи: некој се лизнал.

Хенрик забележи дека онаа другата, во својот слеп гнев, го напуштила бојното поле. Појури кон вратите, двојно ги заклучи, го повлече уште и драперот, па се сврти. Марија лежи подготвена како од мајка родена. Го прими со зборовите: „По заповед на Отците, поради мојата должност кон Светата вера, а и затоа што мојот вујко, великиот војвода тоа го заповеда, пожелува со вас да го зачнам дофенот.“ 

Хенрик дури подоцна ќе се сети што таа рекла: дури и да сфати, тоа нема многу да го израдува. На тоа место и во тој час нејзините говори не го интересираат. Има тој сега работа со едно опсежно тело. Порано тој немаше да се буни на таквата раскошна полнотија. Но, таков тој веќе одамна не е, и тоа тој го почувствува, сега пред таа туѓинка, со сите убавини што му ги нудеше. Највеќе би сакал од сето тоа да се одрече, но прв пат му се случува таква работа, токму со жената која е одредена да му роди дофен.

Пред него, помеѓу тамните постелни завеси лежи – ете – жена која не е неискусна. Оние несвестици на плашлива девојка беа само престава – убаво, требала да ја изведе. Друга работа е да му се даде на маж кој треба да ја изврши својата служба. Нејзината левица ја опфати едната од моќните дојки и снажен бран месо се префрли преку шаката. Другата рака и висеше со отворена дланка од необично широког и рамно „стегно“: тоа е за гледателот нешто ново. Ќерките на туѓи земји, човек ќе ги започзна на многу нивни навики, но таа сепак најпрво ќе го изненади со посебноста на своите краци. Нема ниедна црта на телотото која не беше наборана и набрекната. Раширената дланка го изразува копнежот, тап и гол копнеж. Мевот затреперува, неговата тежина паѓа настарана, додека е положен хоризонтално. Но, најупадлив е онаа раширена дланка.

Меѓутоа, како што копнежот се разубавува, така се нудат убавини кои ќовек може само да се обиде да ги сфати. Главата паднала нанапред преку перницата, тоа во прв ред покажува наводна преданост: крепосната госпоѓа и не сака да знае што натаму ќе се случува. Тоа држење допушта лицето да види во скратена перспектива, а тоа нејзе добро и‘ стои. Лицето стана некако потесно, а образите кои обични и‘ висат, сега се издгнати, а опуштената бора сега се дига во вис. Таа бора може да биде уморен траг што го остава бедотијата на животот и телото, мораме уште да ја сфаќаме. Сенките ја сокриваат косата, која – инаку, за жал, е со избледена жолта боја, а и очите и се затворени – оти чуму и својот поглед да го меша во тој возвишен настан? Острата граница на сенки му даваат не телот  нежна белина, која инаку ја нема. Усните се раствориле, би се рекло несакајќи. Тие едвај дишат, а нивниот говор – кога би постоел – би гласел отприлика вака:

„Овде лежам јас, туѓинка, која вам – што сте ми сосена туѓ – ви дојдов од туѓа земја. Мораму заедно да свршиме извесна работа – а таа работа не е љубов. Вие сте љубеле други, па што се чудите што и јас љубам други. Не сум заради тоа посреќна од вас. Кога би сте сакале со еден еднинствен удар да ме одлободите од моето цело друштво, тогаш не би требало да се плашим од никој,  освен од вас. Страшно би ве мрзела ако тоа би сте го сторила – а и сега прилично ве мрзам оти треба јас и мојот син да ве наследиме. Оттаму, уште повеќе копнеам вие да ја извршите со мена та должност.  Моите гради, мојот стомак и рацете не лажат. Земете го меѓу овие темни завесе, земето го ова бујно тело. Мода на новото столетие е човек да има бујно тело. Дојди!“

Кортасаровата Школица

Некој Швеѓанец работи на хемиската теорија на мислењето*

*Пред два месеци шведскиот невробиолог Холгер Хиден од универзитетот во Гетеборг ги изложил своите теории за хемиската природа на менталните процеси пред најистакнатите специјалисти на светот, собраби во Сан Франциско. За Хиден, чинот на мислење, паметење, чувствување или одлучување се очитува така што во мозокот и во нервите, што го поврзуваат со други органи, се појавуваат некои посебни молекули кои нервните ќелии ги лачат во функција на надворешните дразби... Шведскиот тим извршил деликатно раздвојување на два вида ќелии на уште живи ткива на зајак, ја пресметал нивната тежина (во милиони делови на милионитиот дел на грамот) и со анализа го одредил начинот на кој овие ќелија го користат своето гориво во различни пригоди.

Една од основните функции на невронот е пренесување на нервните импулси. Тој пренос се одвива по пат на речиси моментални хемиски реакции. Не е лесно да се затекне нервната ќелија додека работи, но изгледа дека шведските научници успеаја во тоа, со примена на разновидни методи.

Докажано е дека поттикот се очитува кога во невроните ќе дојде до пораст на извесни протеини, чиј што молекул се менува според природата на пораката. Во исто време, се смалуваат количината на протеини на сателитските ќелии, како нивните резерви да се жртвуваат во полза на невроните. Информацијата која што ја содржи протеинскиот молекул се претвора – според Хиден – во импулс кој невронот го праќа до своите соседи.

Повеќе функции на мозокот – паметење и моќта на расудување – се објаснуваат, според Хиден, со посебниот облик на молекулските протеини кој што и одговара на секој вид дразба. Секој неврон на мозокот содржи милиони молекули на различни рибонуклеински киселини, кои се разликуваа според распоредот на своите прости составни елементи. Секој посебен молекул на рибонуклеинска киселина РНК му одговара на точно дефинираниот протеин, како што клучот совршено и се прилагодува на бравата. Нукеилнските киселини му диктираат на невронот облик на протеинскиот молекул кој што ќе се вообличи. Тие молекули, според шведските истражувачи, го сочинуваат хемискиот превод на мислите.

Меморијата значи би идговарала на распоредот на молекулите на нуклеинските киселини во мозокот, кои што имаат улога на перфорираните картици кај современите електронски компјутери. На пример, импуслот кој што и одговара на нотата Ми, а бил фатен од увото, брзо преоѓа од еден на друг неврон, се додека не ги досегне сите неврони кои што содржат соодветни молекули на РНК за таа дразба. Ќелиите веднаш произведуваат молекули на соодветниот протеин, сходно на оваа киселина, и со тоа го реализираме слушањето на споменатата нота.

Богатството и разновидноста на мислењето се објаснуваат со фактот дека просечниот мозок содржи некои десет милијарди неврони, а секој од нив содржи, од своја страна, неколку милиони молекули на различни нуклеински киселини, па цифрата на можните комбинации е астрономска. Од друга страна, оваа тероија ја имаа таа предност што објаснува зошто во мозокот не се откриени засебни јасно омеѓени зони за секоја мозочна функција поединечно; бидејќи секој неврон распогала со разни нуклеини киселини, може да учествува во различни ментални процеси и да евоцира разновидни мисли и сеќавања.

                68

Чим би он почео да јој звездује ноему, њој би се клизиљ стврдлао и тонули су у влажно поље, и дивље ахслузање, у распламсале утераније. Увек када би покушао да смалиже малишњак, он би се уплео у шапутљиво гриважје па би морао да се сабрахне окренут бубришту и при том би осетио како се јарњиље полако сперлава, како се се сјурлава, како се удвопличује, све док се не би опустио као ергоманински трималциум на који је кануло неколико филула караконције. Но то је тек почетак, јер би онда она запела да се би кривулиса пипкалије допуштајуќи да јој он нежно попримакне своје близнаке. Тек што би почели да се перјокрштају, а оно нешто попут мудожиља стало би да их разлуџује, да их узајамно изванпроставља и парапокрече, наједном би наступио тајхор пропрачен жестичним спазтезањем матриља све до дахтичне провале мокроусног оргумија, и најзад – штршавање мерпазма у завршенској агапаузи. Ијаој! јаоохохој! Док би још лежњали на крести дрочкавца, а потпуно изгумлавјени и посуврачени, осеќали су како су обоје дрхпуштају. Трок би така затреперио, мариоперје би се предало и све се завршавало дубоким шумиштем, у нијоламама аргупростртих газа, готово суровим милодиром, који их је изнова доводио до самих граница излудлудовања.-

ИЛИ ИЛИ ИЛИ И И

Сјерен Кјеркегор е едно од најважните имиња на нововековната филозофија. Се смета за основоположник на егзистенцијалната филозофија. Следната година се навршуваат 200 години од раѓањето на овој дански мислител. Објавуваме фрагмент од неговото главно дело „Или-или“, кој што се содржи во поглавјето „Дневник на заводникот“

Дали ослепев? Дали внатрешното око ја изгуби својата снага? Ја видов, ама изгледа како да сум видел небесно откровение, оти нејзината слика пак ми исчезна. Залудно ги собирам сите сили во својата душа, како пак би ја доловил нејзината слика. Ако повторно ја видам, ќе ја препознаам, дури и ако се наоѓала помеѓу стотина други. Сега се изгуби и очите на мојата душа залудно се напрегаат да ја достиган со својот копнеж. Талкав по Лангелинија, привидно сосема лежерно и не обраќајќи внимание на својата околина, макар што мојот демнечки поглед ништо не испушташе од вид, од кога ја забележав. Мојот поглед неустрашливо се задржа на неа, веќе не и’ се покоруваше на волјата на својот господар, никако не можев да го одвратам погледот  и, благодарејќи на тоа, добијам преглед над предметот што сакав да го видам, не виѓавав, оти посматрав со укочен поглед. Како мечувалецот кога ќе се укочи среде нападот, исфрлајќи ја напред десната нога, така и мојот поглед не се помрдна, укочен во еден зафатен правец. Не можев да го соборам, не можев да го подигнам, не можев да го свртам в себе, не можев да гледам, бидејќи одвеќе многу имав видено. Единствена ствар која ми остана во сеќавање е дека носеше зелена наметка – и тоа е се’; она ми побегна како Јосиф од жената на Петефри, оставајќи му ја само наметката. Следеше една постара дама, која изгледаше како нејзина мајка. Би можел да ја опишам од глава до петици, макар што воопшто и не ја погледав арно, туку, во најдобра рака, само патем ја запазив. Така е тоа. Девојката која остави впечаток на мене јас ја заборавив, други пак кои не оставиле никаква имперсија – можам да се сетам.

11.

Се’ уште душата ми е спрепната со истата противречност. Знам дека ја видов, ама такуѓере дека наново ја заборавив, секако така што тој остаток од сечавањето воопшто не ме окрепуваше. Како мојата добробит да беше ставена на коцка, мојата душа немирно и страсно ја прижелкува нејзината слика, но таа не се покажува, па би можел да си ги ископам очите за да ги казнам поради нивната заборавеност. Кога потем ќе збеснам од нестрпливост и кога ќе си го повратам мирот, изгледа како насетувањето и сеќевањето да ја ткаат во мене нејзината слика, која што сепак за мене не може да добие форма, зашто сликата не може да ја сторат неподвижна како целина; таа личи на шара во фино ткаење, шарата е посветла од позадината, таа не може да се види затоа што е бледа. – Чудно е да се биде во таква состојба, но тоа е пријатно, како само по себе, така и заради тоа што ме чини сигурен дека уште сум млад. Исто, и едно друго посматрање може да ме убеди во тоа својот плен постојано да го барам помеѓу младите девојки, а не кај младите жени. Омажената жена е помалку природна, таа е пококетна, односот со мажена жена не е ниту убав ниту занимлив, тој е пикантен, а пикатноста секогаш е последна ствар. – Не очекував дека пак ќе бидам во состојание уште еднашка да го вкусам тој нежен плод на заљубеноста. Потонав во заљубеност, мене – како што велат пливачите – ме гњурнаа, нималку не чудно што сум малу ошамутен. Ама, колку повеќе очекувам од овј однос – толку поарно.

Шопенхауеровата паралипомена

Еден од највлијателните филозофи на 19. и 20. век бил Артур Шопенхауер. Од него се инспирирале Ниче, Фројд и многу друго модерни мислители. Следуваат 40-тина негови максими, објавени во вид на мото пред секое поглавје од книгата „Лечење Шопенхауером“ од американскиот психоаналитичар  Ирвин Д. Јалом

 

-Секое наше вдишување ја одбива смртта која постојано се заканува... На крајот, смртта мора да триумфира затоа што со раѓањето станува наша судбина која на кратко се поигрува со пленот пред да го проголта. Но сепак, многу заинитересирано и ревносно ги живееме своите животи што подолго можеме, токму како што се трудиме да направиме што поголем и потраен меур од сапуница иако сме наполно сигурни дека ќе пукне.

-Екстаза во актот на копулација. Тоа е тоа! Тоа е вистинската суштина и јадрото на сите нешта, цел и сврха на целокупната егзистенција.

-Животот е мизерија. Се одлучив да го поминам во размислување околу тоа.

-Талентот е налик на стрелец кој ја погодува метата која што за другите е недостижна; генијот е налик на стрелец кој ја погодува метата која што за другите е невидлива.

-Среќниот живот е невозможен – најдобро што може да се постигне е херојскиот живот.

-Цврстиот темел на нашиот поглед на свет, па оттаму и неговата длабочина или плиткост, се формираат во годините на детството. Таквиот поглед потоа се разработува и се усовршува, но суштински не се менува,

-Религијата има се’ на своја страна: откровение, пророштва, заштита од власта, највисоко достоинство и еминенција... и над се’ непроценливи прерогативи кои што дозволуваат, во текот на нежниот период на детството, во умовите да втиснат свои доктрини, со што стануваат безмалку вродени идеи.

-Бескрајниот простор за безброј блескави сфери, околу кои се вртат десетици помали светликави, врели и во јадрото обвиткани со ладна тврда кора, од чија што мувлосана опна се продуцираат битија кои живеат и знаат – тоа е ... реалност, свет.

-Само што е страшната активност на гениталниот систем се’ уште успана, а мозокот веќе има потполна живост, детството е доба на невиност и среќа, рај на живеењето, изгубениот Еден на кој копнежливо му се навраќаме во текот на целиот преостанат живот.

-Најголемата мудрост е уживањето во сегашноста да се стори врвна животна цел, затоа што таа е единствена реалност, сето останато е игра на мислите. Но, исто така, можеме да ја нарекуваме и најголема глупост, затоа што она што трае само миг и исчезнува како сон, никогаш не заслужува сериозен напор.

-Кралевите своите круни и своите жезла ги оставиле овде, и хероите својте оружја. Но, најголемите духови меѓу нив, кои од себе изливале сјај, а не го добивале однадвор, тие својата величина ја носат со себе.

-Кога на крајот на своите животи повеќето луѓе ќе погледнат наназад, сфаќаат дека живееле низ привременост. Ќе бидат изненадени дека виделе оти она што допуштиле да им се измолкне без благодарност и уживање, бил заправо нивниот живот. И така, заведени со надежта, танцуваме во пресрет на смртта.

-Лицето со возвишени, ретки духовни дарби е приморано да работи она што исклучиво носи корист, тоа лице може да се спореди со најубаво насликана скапоцена вазна употребена како кујнски ќуп.

-Вредно е за внимание и треба да се напомене дека човекот, покрај живеењето во конкретното, секогаш живее друг живот во апстрактното... (каде) во сферата на мирното промислување, тоа што претходно наполно го обземало и интензивно го придвижувало, сега изгледа ладно, безбојно и далечно: тој само гледа и регистрира.

-Само машкиот интелект, заматен со сексуален импулс, може тој пол со мал раст, тесни рамења, широки колкови и куси нозе да го нарекува поубав пол.

-Големите страдања чинат оние малите да бидат речиси неосетни, и обратно, во отсуство на големи, не мачат дури и најмалите грижи и непријатности.

-Ништо повеќе не може да го вознемири ниту поремети. Сите оние безбројни нишки на волјата (преполни со стрепење, пожуда, бес и страв) кои не врзуваат со светот и не влечат напред-назад во постојано страдање – сите нив тој ги прекина. Се насмевнува и спокојно се обѕирнува како би фрлил поглед врз фантазмагоријата на овој свет, кој што сега пред него стои индиферентно како шаховска фигура на крајот од партијата.

-Цветот одговори: Ти, будала! Замислуваш дека цветам за да бидам виден? Цветам заради себе, затоа што тоа ми причинува задоволство, а не поради други. Мојата радост се состои во моето постоење и моето цветање.

-Живоста и полетноста на младоста, во еден дел, ја должиме на фактот дека на ридот на животот се качуваме, а не ја гледаме смртта која што лежи во подножјето на другата страна.

-Среќен е оној кој што еднаш засекогаш може да раскрсти со повеќето други човечки створови.

-Сексот не се двоуми да се наетне со своето ѓубре, да се вплете во преговорите меѓу државниците и во истражувањето на учените. Секојдневно уништува највредни односи. Потполно ги лишува од совест оние кои порано биле почитувани и исправни.

-Ако за својата тајна молчам, таа е мој заробеник; ако проговорам јас сум нејзин заробеник. Дрвото на молчењето носи плодови на мирот.

-Ако не сакаме да бидеме играчка во во рацето на секој неранимајко и предмет на потсмев на секоја будала, прво правило е да бидеме резервирани и недостапни.

-Во триесетите, ми беше навистина мачно и заморно да ги третирам  како на себе рамни створовите кои тоа навистина не се. Се додека е млада, мачката си игра со книжни топчиња бидејќи ги смета за нешто живо и слично на себе. Така беше и со мене во случајот со човечките двоношци.

-Малку се добрите начини на другите да им го поправите расположението. Еден од нив е да им раскажете за некоја неволја која неодамна ви се случила или да им откриете некоја своја слабост.

-Треба да ги ограничиме своите тежнеења, обуздаме своите желби и да го совладаме својот бес, секојаш имајќи го на ум фактот дека може да се достигне само бескрајно мал дел од она што вреди да се има.

-Нема ружа без трња. Ни има многу трнови без ружи.

-Не пишувам за толпата... Својата работа ја оставам на поединците мислители кои со тек на времето ќе се издвојат како ретки исклучоци. Тие ќе се чувствуваат онака како што се чувствував јас, или како што се чувстува морнарот – бродоломник на пусто острово, кому трагот на поранешните сопатници му носи повеќе утеха отколку сите каккадуи и мајмуни на дрвјата.

-Животот може да се спореди со парче извезена ткаенина, чие лице се открива во тек на првата половина на животниот век, а наличјето во текот на другата половина. Ова последното, не е толку убаво, но е поучно затоа што ни овозможува да согледаме како се поврзани нишките.

-Дури и без особен повод, јас сум во состојба на постојан стрепење поради што гледам и барам опасности и таму каде што ги нема; тоа бескрајно ми го зголемува и најситното гајле и максимално го отежнува заедништвото со луѓето.

-Великите дела, идеите кои зад себе ги оставаат суштествата налик на мене, ми се најголемо задоволство во животот. Без книгите, одамна би паднал во очајние.

-На учените луѓе и филозофите на Европа: за вас, брборко како Фихте е еднаков на Кант, најголемиот мислител на сите времиња, а безвредниот и безочен шарлатан каков што е Хегел се смета за длабок филозоф. Затоа и не пишувам за вас.

-Набљудуван од перспективата на младоста, животот е бескрајно долга иднина; од перспективата пак на стари години, личи на многу кратко минато. Додека испловуваме, објектите на брегот стануваат се’ помали и се’ потешко ги препознаваме и разликуваме; така е и со нашите минати години, со сите случувања и активности во нив.

-Кога ќе се роди човек како мене, останува да се посака само една надворешна околност – во текот на сиот живот, во најголема можна мера, да може да биде она што е и да живее за својата интелектуална моќ.

-Дали некој е вистински моногамен? Сите ние понекогаш, а повеќето од нас секогаш, живееме во полигамија. И бидејќи на секој маж му се потребни многу жени, ништо не е почесно отколку да се задолжат да се грижат за многу жени. Тоа ќе ја спушти жената до нејзината вистинска и природна позиција на подредено суштество.

-Секој што е вљубен ќе доживее огромно разочарување штом конечно ќе го доживее задоволството; ќе го вчудоневиди она што било толку посакувано, а не носи ништо повеќе од било кое друго сексуално задоволство и ќе сфати дека не добил бог зне што.

-Треба да сме попустливи спрема секоја човечка глупост, слабост и попрок, имајќи на ум дека пред нас се сопствените слабости, глупости и пороци.

-Иако некои не можат да ги олабават сопствените ланци, сепак можат да ги ослободат своите пријатели.

-На крајот на животот, ниеден човек, ако е искрен и при себе, не би посакал повторно да се го проживее истиот живот. Порадо би избрал воопшто да не егзистира.

-Можам да ја поднесам мислата дека моето тело мошне бргу ќе гио изедат црвите, но сиот се ежам на идејата дека филозофијата ќе ми ја грицкаат професорите по филозофија.

-Човештвото од неме научи нешто што никогаш нема да се заборави!