ПЛУТАРХ: Александар Велики

 ...

In his diet, also, he was most temperate, as appears, omitting many other circumstances, by what he said to Ada, whom he adopted, with the title of mother, and afterwards created Queen of Caria. For when she, out of kindness, sent him every day many curious dishes and sweetmeats, and would have furnished him with some cooks and pastry-men, who were thought to have great skill, he told her he wanted none of them, his preceptor, Leonidas, having already given him the best, which were a night march to prepare for breakfast, and a moderate breakfast to create an appetite for supper. Leonidas also, he added, used to open and search the furniture of his chamber and his wardrobe, to see if his mother had left him anything that was delicate or superfluous. He was much less addicted to wine than was generally believed; that which gave people occasion to think so of him was, that when he had nothing else to do, he loved to sit long and talk, rather than drink, and over every cup hold a long conversation. For when his affairs called upon him, he would not be detained, as other generals often were, either by wine, or sleep, nuptial solemnities, spectacles, or any other diversion whatsoever; a convincing argument of which is, that in the short time he lived, he accomplished so many and so great actions. When he was free from employment, after he was up, and had sacrificed to the gods he used to sit down to breakfast, and then spend the rest of the day in hunting, or writing memoirs, giving decisions on some military questions, or reading. In marches that required no great haste, he would practise shooting as he went along, or to mount a chariot and alight from it in full speed. Sometimes, for sport's sake, as his journals tell us, he would hunt foxes and go fowling. When he came in for the evening, after he had bathed and was anointed, he would call for his bakers and chief cooks, to know if they had his dinner ready. He never cared to dine till it was pretty late and beginning to be dark, and was wonderfully circumspect at meals that every one who sat with him should be served alike and with proper attention: and his love of talking, as was said before, made him delight to sit long at his wine. And then, though otherwise no prince's conversation was ever so agreeable, he would fall into a temper of ostentation and soldierly boasting, which gave his flatterers a great advantage to ride him, and made his better friends very uneasy. For though they thought it too base to strive who should flatter him most, yet they found it hazardous not to do it; so that between the shame and the danger, they were in a great strait how to behave themselves. After such an entertainment, he was wont to bathe, and then perhaps he would sleep till noon, and sometimes all day long. He was so very temperate in his eating, that when any rare fish or fruits were sent him, he would distribute them among his friends, and often reserve nothing for himself. His table, however, was always magnificent, the expense of it still increasing with his good fortune, till it amounted to ten thousand drachmas a day, to which sum he limited it, and beyond this he would suffer none to lay out in any entertainment where he himself was the guest.

After the battle of Issus, he sent to Damascus to seize upon the money and baggage, the wives and children, of the Persians, of which spoil the Thessalian horsemen had the greatest share; for he had taken particular notice of their gallantry in the fight, and sent them thither on purpose to make their reward suitable to their courage. Not but that the rest of the army had so considerable a part of the booty as was sufficient to enrich them all. This first gave the Macedonians such a taste of the Persian wealth and women and barbaric splendour of living, that they were ready to pursue and follow upon it with all the eagerness of hounds upon a scent. But Alexander, before he proceeded any further, thought it necessary to assure himself of the sea-coast. Those who governed in Cyprus put that island into his possession, and Phoenicia, Tyre only excepted, was surrendered to him. During the siege of this city, which, with mounds of earth cast up, and battering engines, and two hundred galleys by sea, was carried on for seven months together, he dreamt that he saw Hercules upon the walls, reaching out his hands, and calling to him. And many of the Tyrians in their sleep fancied that Apollo told them he was displeased with their actions, and was about to leave them and go over to Alexander. Upon which, as if the god had been a deserting soldier, they seized him, so to say, in the act, tied down the statue with ropes, and nailed it to the pedestal, reproaching him that he was a favourer of Alexander. Another time Alexander dreamed he saw a satyr mocking him at a distance, and when he endeavoured to catch him, he still escaped from him, till at last with much perseverance, and running about after him, he got him into his power. The soothsayers, making two words of Satyrus, assured him that Tyre should be his own. The inhabitants at this time show a spring of water, near which they say Alexander slept when he fancied the satyr appeared to him.

While the body of the army lay before Tyre, he made an excursion against the Arabians who inhabit the Mount Antilibanus, in which he hazarded his life extremely to bring off his master Lysimachus, who would needs go along with him, declaring he was neither older nor inferior in courage to Phoenix, Achilles's guardian. For when, quitting their horses, they began to march up the hills on foot, the rest of the soldiers outwent them a great deal, so that night drawing on, and the enemy near, Alexander was fain to stay behind so long, to encourage and help up the lagging and tired old man, that before he was aware he was left behind, a great way from his soldiers, with a slender attendance, and forced to pass an extremely cold night in the dark, and in a very inconvenient place; till seeing a great many scattered fires of the enemy at some distance, and trusting to his agility of body, and as he was always wont by undergoing toils and labours himself to cheer and support the Macedonians in any distress, he ran straight to one of the nearest fires, and with his dagger despatching two of the barbarians that sat by it, snatched up a lighted brand, and returned with it to his own men. They immediately made a great fire, which so alarmed the enemy that most of them fled, and those that assaulted them were soon routed and thus they rested securely the remainder of the night. Thus Chares writes.

But to return to the siege, it had this issue. Alexander, that he might refresh his army, harassed with many former encounters, had led only a small party towards the walls, rather to keep the enemy busy than with any prospect of much advantage. It happened at this time that Aristander, the soothsayer, after he had sacrificed, upon view of the entrails, affirmed confidently to those who stood by that the city should be certainly taken that very month, upon which there was a laugh and some mockery among the soldiers, as this was the last day of it. The king, seeing him in perplexity, and always anxious to support the credit of the predictions, gave order that they should not count it as the thirtieth, but as the twenty-third of the month, and ordering the trumpets to sound, attacked the walls more seriously than he at first intended. The sharpness of the assault so inflamed the rest of his forces who were left in the camp, that they could not hold from advancing to second it, which they performed with so much vigour that the Tyrians retired, and the town was carried that very day. The next place he sat down before was Gaza, one of the largest cities of Syria, when this accident befell him. A large bird flying over him let a clod of earth fall upon his shoulder, and then settling upon one of the battering engines, was suddenly entangled and caught in the nets, composed of sinews, which protected the ropes with which the machine was managed. This fell out exactly according to Aristander's prediction, which was, that Alexander should be wounded and the city reduced.

From hence he sent great part of the spoils to Olympias, Cleopatra, and the rest of his friends, not omitting his preceptor Leonidas, on whom he bestowed five hundred talents' weight of frankincense and an hundred of myrrh, in remembrance of the hopes he had once expressed of him when he was but a child. For Leonidas, it seems, standing by him one day while he was sacrificing, and seeing him take both his hands full of incense to throw into the fire, told him it became him to be more sparing in his offerings, and not to be so profuse till he was master of the countries which those sweet gums and saying, come from. So Alexander now wrote to him, saying, "We have sent you abundance of myrrh and frankincense, that for the future you may not be stingy to the gods." Among the treasures and other booty that was taken from Darius, there was a very precious casket, which being brought to Alexander for a great rarity, he asked those about him what they thought fittest to be laid up in it; and when they had delivered their various opinions, he told them he should keep Homer's Iliad in it. This is attested by many credible authors, and if what those of Alexandria tell us, relying upon the authority of Heraclides, be true, Homer was neither an idle nor an unprofitable companion to him in his expedition. For when he was master of Egypt, designing to settle a colony of Grecians there, he resolved to build a large and populous city, and give it his own name. In order to which, after he had measured and staked out the ground with the advice of the best architects, he chanced one night in his sleep to see a wonderful vision; a grey-headed old man, of a venerable aspect, appeared to stand by him, and pronounce these verses: - "An island lies, where loud the billows roar, Pharos they call it, on the Egyptian shore."

Alexander upon this immediately rose up and went to Pharos, which, at that time, was an island lying a little above the Canobic mouth of the river Nile, though it has now been joined to the mainland by a mole. As soon as he saw the commodious situation of the place, it being a long neck of land, stretching like an isthmus between large lagoons and shallow waters on one side and the sea on the other, the latter at the end of it making a spacious harbour, he said, Homer, besides his other excellences, was a very good architect, and ordered the plan of a city to be drawn out answerable to the place. To do which, for want of chalk, the soil being black, they laid out their lines with flour, taking in a pretty large compass of ground in a semi-circular figure, and drawing into the inside of the circumference equal straight lines from each end, thus giving it something of the form of a cloak or cape; while he was pleasing himself with his design, on a sudden an infinite number of great birds of several kinds, rising like a black cloud out of the river and the lake, devoured every morsel of the flour that had been used in setting out the lines; at which omen even Alexander himself was troubled, till the augurs restored his confidence again by telling him it was a sign the city he was about to build would not only abound in all things within itself, but also be the nurse and feeder of many nations. He commanded the workmen to proceed, while he went to visit the temple of Ammon.

This was a long and painful, and, in two respects, a dangerous journey; first, if they should lose their provision of water, as for several days none could be obtained; and, secondly, if a violent south wind should rise upon them, while they were travelling through the wide extent of deep sands, as it is said to have done when Cambyses led his army that way, blowing the sand together in heaps, and raising, as it were, the whole desert like a sea upon them, till fifty thousand were swallowed up and destroyed by it. All these difficulties were weighed and represented to him; but Alexander was not easily to be diverted from anything he was bent upon. For fortune having hitherto seconded him in his designs, made him resolute and firm in his opinions, and the boldness of his temper raised a sort of passion in him for surmounting difficulties; as if it were not enough to be always victorious in the field, unless places and seasons and nature herself submitted to him. In this journey, the relief and assistance the gods afforded him in his distresses were more remarkable, and obtained greater belief than the oracles he received afterwards, which, however, were valued and credited the more on account of those occurrences. For first, plentiful rains that fell preserved them from any fear of perishing by drought, and, allaying the extreme dryness of the sand, which now became moist and firm to travel on, cleared and purified the air. Besides this, when they were out of their way, and were wandering up and down, because the marks which were wont to direct the guides were disordered and lost, they were set right again by some ravens, which flew before them when on their march, and waited for them when they lingered and fell behind; and the greatest miracle, as Callisthenes tells us, was that if any of the company went astray in the night, they never ceased croaking and making a noise till by that means they had brought them into the right way again. Having passed through the wilderness, they came to the place where the high priest, at the first salutation, bade Alexander welcome from his father Ammon. And being asked by him whether any of his father's murderers had escaped punishment, he charged him to speak with more respect, since his was not a mortal father. Then Alexander, changing his expression, desired to know of him if any of those who murdered Philip were yet unpunished, and further concerning dominion, whether the empire of the world was reserved for him? This, the god answered, he should obtain, and that Philip's death was fully revenged, which gave him so much satisfaction that he made splendid offerings to Jupiter, and gave the priests very rich presents. This is what most authors write concerning the oracles. But Alexander, in a letter to his mother, tells her there were some secret answers, which at his return he would communicate to her only. Others say that the priest, desirous as a piece of courtesy to address him in Greek, "O Paidion," by a slip in pronunciation ended with the s instead of the n, and said "O Paidios," which mistake Alexander was well enough pleased with, and it went for current that the oracle had called him so.

Among the sayings of one Psammon, a philosopher, whom he heard in Egypt, he most approved of this, that all men are governed by God, because in everything, that which is chief and commands is divine. But what he pronounced himself upon this subject was even more like a philosopher, for he said God was the common father of us all, but more particularly of the best of us. To the barbarians he carried himself very haughtily, as if he were fully persuaded of his divine birth and parentage; but to the Grecians more moderately, and with less affectation of divinity, except it were once in writing to the Athenians about Samos, when he tells them that he should not himself have bestowed upon them that free and glorious city; "You received it," he says, "from the bounty of him who at that time was called my lord and father," meaning Philip. However, afterwards being wounded with an arrow, and feeling much pain, he turned to those about him, and told them, "This, my friends, is real flowing blood, not Ichor-

"Such as immortal gods are wont to shed." And another time, when it thundered so much that everybody was afraid, and Anaxarchus, the sophist, asked him if he who was Jupiter's son could do anything like this, "Nay," said Alexander, laughing, "I have no desire to be formidable to my friends, as you would have me, who despised my table for being furnished with fish, and not with the heads of governors of provinces." For in fact it is related as true, that Anaxarchus, seeing a present of small fishes, which the king sent to Hephaestion, had used this expression, in a sort of irony, and disparagement of those who undergo vast labours and encounter great hazards in pursuit of magnificent objects which after all bring them little more pleasure or enjoyment than what others have. From what I have said upon this subject, it is apparent that Alexander in himself was not foolishly affected, or had the vanity to think himself really a god, but merely used his claims to divinity as a means of maintaining among other people the sense of his superiority.

At his return out of Egypt into Phoenicia, he sacrificed and made solemn processions, to which were added shows of lyric dances and tragedies, remarkable not merely for the splendour of the equipage and decorations, but for the competition among those who exhibited them. For the kings of Cyprus were here the exhibitors, just in the same manner as at Athens those who are chosen by lot out of the tribes. And, indeed, they showed the greatest emulation to outvie each other; especially Nicocreon, King of Salamis, and Pasicrates of Soli, who furnished the chorus, and defrayed the expenses of the two most celebrated actors, Athenodorus and Thessalus, the former performing for Pasicrates, and the latter for Nicocrean. Thessalus was most favoured by Alexander, though it did not appear till Athenodorus was declared victor by the plurality of votes. For then at his going away, he said the judges deserved to be commended for what they had done, but that he would willingly have lost part of his kingdom rather than to have seen Thessalus overcome. However, when he understood Athenodorus was fined by the Athenians for being absent at the festivals of Bacchus, though he refused his request that he would write a letter in his behalf, he gave him a sufficient sum to satisfy the penalty. Another time, when Lycon of Scarphia happened to act with great applause in the theatre, and in a verse which he introduced into the comic part which he was acting, begged for a present of ten talents, he laughed and gave him the money.

Darius wrote him a letter, and sent friends to intercede with him, requesting him to accept as a ransom of his captives the sum of a thousand talents, and offering him in exchange for his amity and alliance all the countries on this side the river Euphrates, together with one of his daughters in marriage. These propositions he communicated to his friends, and when Parmenio told him that, for his part, if he were Alexander, he should readily embrace them, "So would I," said Alexander, "if I were Parmenio." Accordingly, his answer to Darius was, that if he would come and yield himself up into his power he would treat him with all possible kindness; if not, he was resolved immediately to go himself and seek him. But the death of Darius's wife in childbirth made him soon after regret one part of this answer, and he showed evident marks of grief at thus deprived of a further opportunity of exercising his clemency and good nature, which he manifested, however, as far as he could, by giving her a most sumptuous funeral.

Among the eunuchs who waited in the queen's chamber, and were taken prisoners with the women, there was one Tireus, who, getting out of the camp, fled away on horseback to Darius, to inform him of his wife's death. He, when he heard it, beating his head, and bursting into tears and lamentations, said, "Alas! how great is the calamity of the Persians! Was it not enough that their king's consort and sister was a prisoner in her lifetime, but she must, now she is dead, also be but meanly and obscurely buried?" "O king," replied the eunuch, "as to her funeral rites, or any respect or honour that should have been shown in them, you have not the least reason to accuse the ill fortune of your country; for to my knowledge neither your queen Statira when alive, nor your mother, nor children, wanted anything of their former happy condition, unless it were the light of your countenance, which I doubt not but the lord Oromasdes will yet restore to its former glory. And after her decease, I assure you, she had not only all due funeral ornaments, but was honoured also with the tears of your very enemies; for Alexander is as gentle after victory as he is terrible in the field." At the bearing of these words, such was the grief and emotion of Darius's mind, that they carried him into extravagant suspicions; and taking Tireus aside into a more private part of his tent, "Unless thou likewise," said he to him, "hast deserted me, together with the good fortune of Persia, and art become a Macedonian in thy heart; if thou yet ownest me for thy master Darius, tell me, I charge thee, by the veneration thou payest the light of Mithras, and this right hand of thy king, do I not lament the least of Statira's misfortunes in her captivity and death? Have I not suffered something more injurious and deplorable in her lifetime? And had I not been miserable with less dishonour if I had met with a more severe and inhuman enemy? For how is it possible a young man as he is should treat the wife of his opponent with so much distinction, were it not from some motive that does me disgrace?" Whilst he was yet speaking, Tireus threw himself at his feet, and besought him neither to wrong Alexander so much, nor his dead wife and sister, as to give utterance to any such thoughts, which deprived him of the greatest consolation left him in his adversity, the belief that he was overcome by a man whose virtues raised him above human nature; that he ought to look upon Alexander with love and admiration, who had given no less proofs of his continence towards the Persian women, than of his valour among the men. The eunuch confirmed all he said with solemn and dreadful oaths, and was further enlarging upon Alexander's moderation and magnanimity on other occasions, when Darius, breaking away from him into the other division of the tent, where his friends and courtiers were, lifted up his hands to heaven and uttered this prayer, "Ye gods," said he, "of my family, and of my kingdom, if it be possible, I beseech you to restore the declining affairs of Persia, that I may leave them in as flourishing a condition as I found them, and have it in my power to make a grateful return to Alexander for the kindness which in my adversity he has shown to those who are dearest to me. But if, indeed, the fatal time be come, which is to give a period to the Persian monarchy, if our ruin be a debt that must be paid to the divine jealousy and the vicissitude of things, then I beseech you grant that no other man but Alexander may sit upon the throne of Cyrus." Such is the narrative given by the greater number of the historians.

But to return to Alexander. After he had reduced all Asia on this side the Euphrates, he advanced towards Darius, who was coming down against him with a million of men. In his march a very ridiculous passage happened. The servants who followed the camp for sport's sake divided themselves into two parties, and named the commander of one of them Alexander, and the other Darius. At first they only pelted one another with clods of earth, but presently took to their fists, and at last, heated with contention, they fought in good earnest with stones and clubs, so that they had much ado to part them; till Alexander, upon hearing of it, ordered the two captains to decide the quarrel by single combat, and armed him who bore his name himself, while Philotas did the same to him who represented Darius. The whole army were spectators of this encounter, willing from the event of it to derive an omen of their own future success. After they had fought stoutly a pretty long while, at last he who was called Alexander had the better, and for a reward of his prowess had twelve villages given him, with leave to wear the Persian dress. So we are told by Eratosthenes.

But the great battle of all that was fought with Darius was not, as most writers tell us, at Arbela, but at Gaugamela, which, in their language, signifies the camel's house, forasmuch as one of their ancient kings having escaped the pursuit of his enemies on a swift camel, in gratitude to his beast, settled him at this place, with an allowance of certain villages and rents for his maintenance. It came to pass that in the month Boedromion, about the beginning of the feast of Mysteries at Athens, there was an eclipse of the moon, the eleventh night after which, the two armies being now in view of one another, Darius kept his men in arms, and by torchlight took a general review of them. But Alexander, while his soldiers slept, spent the night before his tent with his diviner, Aristander, performing certain mysterious ceremonies, and sacrificing to the god Fear.

…

 

(Плутарх: АЛЕКСАНДАР ВЕЛИКИ)

 

ЕРСКИН КОЛДВЕЛ: Џени, женка по природа

IV

...Џени продолжи да си ја пегла полата, а Клара, набљудувајќи ја над ивицата на чашата, го допи кафето. Минутите течеа во тишина.

По извесно време, Клара стана од столот и ги однесе чашата и тацната во умивалникот. Застана свртена со грб кон кујната и фати прилежно да ги мие во струјата од топла вода. Само што ги избриша, се сврте и погледна кон Џени.

Џени безгрижно си потпевнуваше та-на-на-на-на-на и со ја движеше пеглата напред-назад долж полата.

-Не знам колку е вистинито, но чув дека си сакала да го откажеш кираџиите – дофрли Клара, старајќи се да говори со најбезразличен тон. – Кога слушнав, многу се изненадив и веднага си кажев: нема шанси.

Џени ја исправи пеглата на даската за пеглање. Реско запре да пее.

-Што си чула? – праша по малку  време. – Што рече?

-Чув дека твоите кираџии сакале да те напуштат и да се преселат другаде, но како што ти кажав, не знам вистина ли е, не ли е...

Свртувајќи се пополека, Џени ја погледна Клара право в очите. Лицето и се вцрви, усните леко потреперува, божем неочекувана болест ја беше повалила, ја потпре раката на даската и тешко се навали над неа.

-Каде ги чу тие нешта? – остро ја запраша. Гласот и‘ беше сув. Кој е тој што оговара низ градот? Од каде ги научувате овие работи, ма? Сакам се’ да разберам.

Спуштајќи ги очите за да го избегне погледот на Џени, Клара се врати на столицата и седна. Џени ја остави даска, мина през кујната и застана пред неа.

-Ајде, каж`вај.

-Што да ти кажам. Претпоставувам дека досега целиот град разбрал – рече Клара. – Јас вообичаено последна ги дознавам нештата.

-Кога чу?

-Утринава.

-Кој ти кажа?

-Норма Поуп.

-Што ти кажа таа?

-Предмалку бев во мојата градина, таа се приближи до оградата и се’ ми раскажа, но таа од каде слушнала, не знам. Сигурно некој од соседите. Нели и сама знаеш, Џени, како се пренесуваат гласините од улица до улица. Секогаш било така. И една думичка да пуштиш, ќе стигне до другиот крај на Солисо како пожар во шумата, кога има ветер.

Џени ја засука розевата хаљина и се бапна врз најблискиот стол. Длабоко зеде здив, а округлото лице и се вцрви уште повеќе.

-Ајде, раскажи ми што си чула – гласот на Џени беше напрегнат, таа ги скрсти рацете. – Сакам да знам се’ до најситни подробности. Кажи Клара, што се зборува за мене?

-Клара ја дигна сукњата и ги прекрсти нозете.

-Види вака Џени, не сакам после мене да ме обвинуваат. Таа се навали и си ја гладеше ногата. – Го повторувам само тоа што ми го рекоа. Норма Поуп ми кажа. Ние двете со тебе сме добри комшики и пријателки веќе извесно време, така да и самата знаеш дека не би ти зборела зад грб нешта коишто би можела да ти ги кажам в лице. Е сега, може и јас си имам некои свои недостатоци, ама не сум од оние пријателки кои... – Клара се испружи, воздивна и фати да си игра со најгорното копче на кошулата.

-Не ти реков дека ќе ти се срдам – само сакам да знам што точно си чула.

Втеренчена во здолништето, Клара усрдно зеде да си ја мазни со раце.

Ами, дека... почна таа, сеуште без да ја погледне Џени во лицето – чув оти... всушност, ќе ти го кажам само она што Норма Поуп ми го расправаше утринава... е па, чув, тоест Норма ми каже дека... некои луѓе... сакам да кажам, таа чула оти некои луѓе сакале да ти причинат страотни непријатности; такви непријатности, што ќе си сакала се’ да распродадеш и да го напуштиш градот... освен ако не ја принудиш Бети Вудроф моментално да ти ја напушти куќата.

Џени ја разгрна хаљината уште поенергично и самоуверено се насмевна. Сега таа седна на столица.

-Ич не ми е гајле што прават оние од Црквата на Суровиот Крст. Мојот адвокат вели...

-Но, тоа што јас го начув не иде од луѓе на црквата.

-Па, кој друг може за мене да збори така?

-Жени кои дознале дека нивните мажи им се видени ноќно време со Бети Вудроф во мотелите по авенијата.

Џени зјапна со трепкави, но негледачки очи.

-Мојот живот е низа од искушенија и страдања, едно врз друго – неочекувано рече таа, - и како што тргнало, може така да остане додека сум жива. Мислев дека, кога ќе се преселам, сите главоболки веднаш ќе престанат. Пред долги години, бев уште младо девојче и мажите ме пожелуваа, и многу-многу не се секирав што луѓето говорат за мене. А, сега тие случки всушност ја покажуваат разликата на однесувањето на светот кон една жена, тогаш кога таа е млада и убава и тогаш кога е стара и грозна. Нешто друго дали си начула?

-Како да ти кажам...

-Кажи ми, Клара.

-Муабетот е дека Бети Вудроф се симнувала кон центарот на градот секое претпладне, за сите да ја видат, а кон крајот на денот, легнувала со мажите еден по друг, а тие кога ќе заминеле од мотелите, раскажувале скандалозни стории. Кажувале дека таа може секого да го соблазни. Низ градот се збори дека била скандалозно различна од другите жени. Не знам што мислат под тоа, може само да препоставам. Како и да е, се говори дека ти си била виновна, затоа што мажучишта се јавувале на твојот телефон за да и’ се јават, и по 15 минути таа ќе одлетала некаде.

-Друго, Клара? – Џени ги стисна устите.

-Тоа е мање-више се’. Ах да, уште се зборува дека Бети Вудроф го усвоило целото нејзино искуство од тебе, - иначе од кај ќе знаела како се прават скандали.

Ти, Клара Клокмор, подобро гледај си го сопственото поведение, а за моето да му ја мислиш! Јас сум уважавана возрасна жена, и не сум бетер од другите. Освет тоа, секоја девојка е должна да знае што сакаат мажите од неа.

-Џени, не се љути што го кажав ова – рече Клара. – Нели сама сакаше да знаеш што сум чула. Ти го повторив она што некои веќе го споделиле со Норма Поуп.

-Имам право да му се лутам на кого што сакам, а особено на тие што кои не веруваат дека сум поштена жена. И, ако со добро срце насамо ја советувам Бети Вудроф, тоа никого не го интересира. Разговорот меѓу две жени е нешто сосема природно, исто како и меѓу двајца мажи кога ќе се сретнат наутро. Ти тоа многу добро го знаеш. А, малку ли и беше на Бети што оној тренерот ја шутна? Таа има потреба од некој како мене да и’ даде напатствија. Има момичиња кои, кога ќе преживеат таков удар, повеќе нејќат маж да видат и остануваат стари моми. Други пак искачаат на улица и се продаваат за по некој долар. Со Бети не сакав да се случи ни едното, ни другото. – Таа замолча. – А сега, кажувај, што друго си чула за мене?

-Друго не ми текнува – претпазливо одговори Клара.

-Сигурна ли си? Ништо друго не кажаа?

-Па, може и да има уште нешто плус.

-А што?

-Некој спомна, бидејќи си била на овие години, дека немало смисла да си ги менуваш навиките и дека не било многу позитивно тоа што живееш врата до врата со црквата.

Џени стана и тргна напред-назад низ кујната. Беше толку вознемирена што, без да сети, го изостави едниот чевел.

-Мошне добро знам од каде доаѓат таквите долни озборувања – со горчина рече Џени. – Верниците од Суровиот крст и нивниот проповедник Клиф. Друг никој не може да такви подлости за мене да прикажува. Ми идат вчера и ми велат, ако не сум ја избркала Бети, ќе сум имала непријатности. Тоа е само изговор, оти всушност имаат намера да ми го присвојат имотот и да направат депанданс за црквата. Но јас до даска ќе се спротивставувам, додека имам сили. Ќе ги научам на памет. И дупло повеќе пари да ми понудат, пак нема да им ја продадам куќата. Ќе видат тие.

Најсетне, сфати дека и’ се соблекла едната кондура, замолкна и разгледа по кујната. Го виде, ја протегна ногата и го натна, одново кинисувајќи напред-назад.

-Ќе им се спротивставам, ќе видиш! А, Бети Вудроф може да остане кај мене уште десет години, ако сака. Ќе земам уште такви како неа, ниту едно празно легло нема да оставам в куќи. И кога ќе си ја наполнам куќата со кираџијки, тие – верниците од Суровиот Крст – ќе зажалат за своите патетични прикаски. Додека светот светува, мојата куќа ќе биде попот на Солисо.

Очите и’ се наполнија со солзи, се разбаца, месата и‘ затреперија. Внедоапица, за миг ослепе, се довлечка до столот на Клара и и’ падна крај колената. Клара ја прегрна и зеде утешително да ја поттапкува. Расплакана како мало дете, Џени го притисна лицето во скутот на Клара.

-Не плачи, душо, не плачи – нежно и’ беседеше Клара, поправајќи и‘ ја разбушавената фризура. Зошто допушташ такви да те измачуваат и да ти го трујат животот? Никој неможе да те исфрли од сопствената куќа. Ти имаш право да си живееш тука дури сакаш.

Џени пружи рака, го фати долниот крај на хаљината и ги избриша очите.

-Понекогаш ми се чини дека немам ниеден пријател на светот – сломена, продолжуваше да липа. – Луѓето се однесуваат кон мене како кон стара употребувана пачавра, погодна само за в ѓубре. – А, кога бев млада и убава, никој не постапуваше подло со мене. Остарев, станав грда, од се’ се откажав и веќе никој не дава ни пет пари за мене. Што мислат тие, каде да се вдене жена како мене? Нели и јас треба негде да живеам? Нели сум штедела пари, заарем не сум платила за ова куќа? Сум! Тогаш зашто и јас да немам право да си живеам во сопствената куќа и спокојно да дишам?

Да Џени, да Џени – ја успокојуваше Клара.

-Срамота е и греота така да се однесуваат кон мене! Кога бев млада и убава, на четириесет милји немаше да сретнеш маж кој не ме посакал, а сега кога сум стара и грозна, сите гледаат само да се отарасат од мене. Кога бев младо чупенце, што да посакав – го имав, а сега не ми даваат да живеам во сопствената куќа, за која пари сум потрошила. Можам да ти изнаредам имиња на неколкумина од тие, кои пред да влезат во црквата, доаѓаа при мене – и добро си поминаа, веруј ми – а, сега истите се против мене и ме тераат да го напуштам градот. Толку ми е криво, што можам пљукнам на триесет метри.

-Џени, јас сум ти пријателка и на мене можеш секогаш да сметаш – рече Клара, нежно галејќи ја по косата. – Не обрнувај внимание на хорски приказни. За која ли жена не тропаат, сега тебе ти дошол редот.

Подголтнувајќи си ги солзите, Џени се риближи до печката и си нали кафе. Во чашата тури неколку лажички шеќер, и фати енергично да го меша, па кафето и се разсипа по розевата хаљина.

-Дали запомни што ти реков Клара? – рече Џени со тврд глас. – Решив, нема да ја бркам Бети. Неодамна верниците од Суровиот Крст и проповедникот Клиф ме тераа да го изфрлам и Визи Гудвили, но тој и сега е овде. Ми рекоа, дека било грев, неморално било Визи и јас да живееме под ист покрив. Немам поим како дознале што јас правам со Визи понекогаш, зашто навечер секогаш ги спуштам пердињата, но ајде, дознале, - нема ли жената право на приватен живот, кога ќе и’ дојде? Било-небило, од својата трисетипетта се’ вака терам, и сега заради нив ли да се откажам?

Клара се исправи среде кујната.

-Да си одам, дојде време ручек – и се упати кон задната врата, меѓутоа после два-три чекора запре. – Џени, ако се случи нешто... Сакам да кажам, ако биде наредено Визи Гудвили да те напушти... Клара беше ем смутена, ем возбудена, па мораше да земе воздух, пред да се доискаже – како да ти кажам, дома имам една соба, ако сака, нека повели.

Џени ги испушти чашата и тацната во мијалникот и тие бучно ѕвекнаа. Го впери погледот во Клара, поцрвене од гнев и се исправи насреде кујната.

-Тоа е најзлобното и најдолното нешто што сум го чула во сиот живот, Клара Крокмор! Знам јас на што ти целиш! Овде тоа не ти минува! Сакаш Визи Гудвили кај тебе да се вгнезди, а? И мислиш дека можеш да ми го преземеш, а? Слушај што ќе ти кажам, Клара Крокмор. Тој е мој и нема да ти дозволам да го завлечеш – ти да се сладиш, а ја не, така ли?

Клара посегна да ја отвори вратата, ама Џени се втурна пред неа. Клара не успеа да ја отвори. Џени ја зграпчи со две раце нејзината плава коса и дивјачки и‘ ја протресе главата. Со пресечен пат за бегство, вриштејќи колку ја држи грло, Клара почна да го дрпа и кине розевиот фустан на Џени, се’ додека не успеа да и го слече од плеќите. Џени се помачи да и‘ ја см`кне сукњата на Клара. И двете паднаа на подот. Како поцврста, Клара успеа да се измолкне и да ја отвори вратата. Слезе од скалите на верандата и без да се сврти, се упати кон својот двор.

Кога се увери дека е на сигурно, таа сопре и погледна наназад. Џени стоеше на верандата со парче од розевото здолниште в рака.

-Само смеј да ми стапнеш вкуќи се дури си жива, долна мизернице! – викаше Џени. – Ако ми припариш дома уште еднаш, ќе те искубам до череп! И „дрешките“ ќе ти ги накёсам, така што ќе ми станеш ѓоа варено пиле! Од денеска натаму, не ти правам муабет! И ако те фатам некогаш дека се обидуваш да го намамиш Визи Гудвили кај тебе, ќе те задавам, животот ќе ти го истискам низ нос! Од мене маж никоја не може да украде, штом јас не сакам да го дадам! Визи ми е моето мало џокејче, убаво да го запомниш тоа!

 

V

…

 

( Erskine Caldwell – “Jenny, by nature”, 1961)

 

ГЕОРГ ЗИМЕЛ: Филозофијата на Парите

СОДРЖИНА

Preface

 

ANALYTICAL PART

Chapter 1

Value and Money

 

I

Reality and value as mutually independent categories through which our conception become images of the world

 

The psychological fact of objective value

 

Objectivity in practice as standardization or as a guarantee for the totality of subjective values

 

Economic value as the objectification of subjective values, as a result of establishing distance between the consuming subject and the object

 

An analogy with aesthetic value

 

Economic activity establishes distances and overcomes them

 

II

Exchange as a means of overcoming the purely subjective value significance of an object

 

In exchange, objects express their value reciprocally

 

The value of an object becomes objectified by exchanging it for another object

 

Exchange as a form of life and as a condition of economic value, as a primary economic fact

 

Analysis of the theories of utility and scarcity

 

Value and price: the socially fixed price as a preliminary stage of the objectively regulated price

 

III

Incorporation of economic value and relativistic world view

 

The epistemology of relativistic world view

 

The construction of proofs in infinite series and their reciprocal legitimation

 

The objectivity of truth as well as of value viewed as a relation between subjective elements

 

Money as the autonomous manifestation of exchange relation which transforms desired objects into economic objects, and establishes the substitutability of objects

 

Analysis of the nature of money with references to its value stability, its development and its objectivity

 

Money as a reification of the general form of existence according to which things derive their significance from their relationship to each other

 

Chapter 2

The Value of Money as a Substance

 

I

The intrinsic value of money and the measurement of value

 

Problems of measurement

 

The quantity of effective money

 

Does money posses any intrinsic value?

 

The development of the purely symbolic character of money

 

II

Renunciation of the non-monetary uses of monetary material

 

The first argument against money as a merely a symbol: the relations of money and goods, which would make an intrinsic value for money superfluous, are not accurately determinable; intrinsic value remedies this deficiency

 

The second argument against money as merely a symbol: the unlimited augmentability of monetary symbols; relativistic indifference to the absolute limits of monetary quantity and the errors to which this indifference leads

 

The supply of money

 

The reciprocal nature of the limitation that reality places on pure concepts

 

III

The historical development of money from substance to function

 

Social interactions and their crystallization into separate structures; the common relations of buyer and seller to the social unit as the sociological premise of monetary intercourse

 

Monetary policy: largeness and smallness, diffuseness and concentration of the economic circle in their significance for the intrinsic character of money

 

Social interaction and exchange relations: Money’s function: its facilitation of trade, its constancy as a measure of value, its mobilization and condensation of values

 

The nature of economic circle and its signification for money

 

The transition to money’s general functional character

 

The declining significance of money as a substance

 

The increasing function of money as value

 

Chapter 3

Money in the Sequence of Purposes

 

Action towards an end as the conscious interaction between subject and object

 

The varying length of teleological series

 

The tool as intensified means

 

Money as a purest example of a tool

 

The unlimited possibilities for utilization of money

 

The unearned increment of wealth

 

The difference between the same amount of money as part of a large and of a small fortune

 

Money – because of its character as pure means – as peculiarly congruent with personality types that are not closely united with social groups

 

II

The psychological growth of means into ends

 

Money as the most extreme example of a means becoming an end

 

Money as an end depends upon the cultural tendencies of an epoch

 

Psychological consequences of money’s teleological position

 

Greed and avarice

 

Extravagance

 

Ascetic poverty

 

Cynicism

 

The blasé attitude

 

III

The quantity of money as its quality

 

Subjective differences in amounts of risk

 

The qualitatively different consequences of quantitatively altered causes

 

The threshold of economic awareness

 

Differential sensitivity towards economic stimuli

 

Relations between external stimuli and emotional responses in the filed of money

 

Significance of the personal unity of the owner

 

The material and cultural relation of form and amount

 

The relation between quantity and quality of things, and the significance of money for this relation

 

 

SYNTHETIC PART

Chapter 4

Individual Freedom

 

I

Freedom exists with conjunction with duties

 

The gradations of this freedom depend on whether the duties are directly personal or apply only to the products of labor

 

Money payment as the form of most congruent with personal freedom

 

The maximization of value through changes in ownership

 

Cultural development increases the number of persons on whom one is dependent and the simultaneous decrease in ties to persons viewed as individuals

 

Money is responsible for impersonal relations between people, and thus for individual freedom

 

II

Possession and activity

 

The mutual dependence of having and being

 

The dissolving of this dependency by the possession of money

 

Lack of freedom as the interweaving of the mental series: this lack at a minimum when the interweaving of either is with the most general of other series

 

Its application to limitations deriving from economic interests

 

Freedom as the articulation of the self in the medium of things, that is, freedom as possession

 

The possession of money and the self

 

III

Differentiation of person and possession

 

Spatial separation and technical objectification through money

 

The separation of the total personality from individual work activities and the results of this separation for the evaluation of these work activities

 

The development of individual’s independence from the group

 

New forms of association brought about by money; the association planned for purpose

 

General relations between a money economy and the principle of individualism

 

Chapter 5

The Money Equivalent of Personal Values

 

I

Wergild

 

The transition from the utilitarian to the objective and absolute valuation of the human being

 

Punishment by fine and the stages of culture

 

The increasing inadequacy of money

 

Marriage by purchase

 

Marriage by purchase and the value of women

 

Division of labor among the sexes, and the dowry

 

The typical relation between money and prostitution, its development analogous to that of wergild

 

Marriage for money

 

Bribery

 

Money and the ideal of distinction

 

II

The transformation of specific rights into monetary claims

 

The enforceability of demands

 

The transformation of substantive values into money values

 

The negative meaning of freedom and the extirpation of the personality

 

The difference in value between personal achievement and monetary equivalent

 

III

‘Labor money’ and its rationale

 

The unpaid contribution of mental effort

 

Differences in types of labor as quantitative differences

 

Manual labor as the unit of labor

 

The value of psychical activity reducible to that of mental activity

 

Differences in the utility of labor as arguments against ‘labor money’: the insight into the significance of money thereby afforded

 

Chapter 6

The Style of Life

 

I

The preponderance of intellectual over emotional functions brought about by the money economy

 

Lack of character and objectivity of the style of life

 

The dual roles of both intellect and money: with regard to content they are supra-personal

 

The dual roles of intellect and money: with regard to function they are individualistic and egoistic

 

Money’s relationship to the rationalism of law and logic

 

The calculating character of modern times

 

 

II

The concept of culture

 

The increase in material culture and the lag in individual culture

 

The objectification of mind

 

The division of labor as the cause of the divergence of subjective and objective culture

 

The occasional greater weight of subjective culture

 

The relation of money to the agents of these opposing tendencies

 

 

III

Alternations in the distance between the self and objects as the manifestation of varying styles of life

 

Modern tendencies towards the increase and diminution of this distance

 

The part played by money in this dual process

 

Credit

 

The pre-eminence of technology

 

The rhythm of symmetry, and its opposite, of the contents of life

 

The sequence and simultaneity of rhythm and symmetry

 

Analogous developments in money

 

The pace of life, its alternations and those of the money supply

 

The concentration of money activity

 

The mobilization of values

 

Constancy and flux as categories for comprehending the world, their synthesis in the relative character of existence

 

Afterword: The constitution of text

 

Index

 

 

 

ФАНУЛА ПАПАЗОГЛУ: Среднобалканските племиња во предримско доба

ТРИБАЛИ

 

I. ПОЛИТИЧКА ИСТОРИЈА

 

...Два су питања од нарочитог интереса за нас у вези с овим догађајем: 1. да ли је овај поход Трибала био обичан пљачкашки поход или нека врста сеобе? 2. шта је навело Трибале да крену из своје земље? Ова питања се морају посматрати повезано.

Диодор каже да су Трибали кренули ПАНДЕМИ и да их је било преко тридесет хиљада. Ако бисмо израз ПАНДЕМИ схватили дословце, могли бисмо закључити да је реч о сеоби. Међутим, ни почему се из Диодора не види да су Трибали имали намеру да промене своја станишта. Напротив, Диодор наводи као разлог због којег је дошло до овог покрета несташицу хране (СИТОДИА). Трибали су, дакле, кренули у суседне земље да тамо набаве намирнице које су им недостајале, а када су се награбили плена, они су се повукли натраг. Већини научника који су се бавили овим питањем, чинило се, ипак, да је морао постојати и неки други разлог за трибалски поход. Једни су ово кретање Трибала довели у вези с доласком Келта на Балканско полуострво, други са сеобом Аутаријата у правцу истока. Прво мишљење је данас напуштено, јер су археолошка испитивања показала да се не може говорити о притиску Келта тако рано у IV веку. Међутим, каа што ћемо видети, ни сеобу Аутаријата није могућно ставити у прву половину IV века, јер се упад Аутаријата у земљу Трибала морао догодити после Александровог похода на Трибале. Остаје, дакле, да се прихвати објашњење које нам даје Диодор. Нема ничег необичног у томе што су Трибали, без намере да се селе, прешли велико растојање које раздваја њихову земљу од Абдере. Знамо из познијег времена да је таквих похода било и да они нису представљали ништа немогуће. Скордисци су често прелазили, искључиво у пљачкашке сврхе, далеки пут од Дунава до Македоније и Грчке. А да је на примитивном ступњу разитка произвоних снага на коме су се налазили Трибали могло доћи до неродице и глади које су становништво гониле да тражи хране изван својих граница, то није потребно нарочито објашњавати. Не видим, дакле, разлога да се СИТОДИА не прихвати као узрок трибалске експедиције. Иако Диодор каже да су Трибали кренули ПАНДЕМИ, њихов напад на Абдеру није био ништа друго до обичан пљачкашки поход.

Реч ПАНДЕМИ не треба схватити у буквалном смислу и на основу ње закључити да су Трибали напустили своју земљу. Диодор је њоме, свакако, желео да подвуче масовност овог покрета. Тешко је рећи да ли су и породице ишле с војском, али то није искључено с обзиром на то да је њихово издржавање у земљи било отежано. Чини се, међутим, да број забележан код Диодора може да се односи само на трибалске ратнике, без обзира на то да ли ће се он сматрати за веродостојан или не. У сваком случају он није немогућ, не одудара од сличних података којима располажемо. Дарданци су, на пример, 280. године, понудили Птолемеју Керауну помоћ од 20,000 војника, а одриски краљ Ситалк подигао је против Македоније војску од 150,000 људи. Нарочито је значајно да нам је ову последњу цифру забележио Тукидид, писац које је добро познавао прилике у Тракији и био изузетно опрезан у давању бројних података. Нисмо у могућности да проверимо да ли је његов податак о трачкој војсци тачан. Можда је преувеличан, али је важно то да га Тукидид није сматрао за немогућ. У тој светлости и податак Диодоров о 30,000 Трибала изгледа сасвим прихватљив.

Да то није била мала војска, већ доиста масовни покрет, може се индиректно закључити и по успеху. С обзиром на надмоћност хоплита над сваком варварском војском, трибалске снаге су морале далеко премашити грчке да би их могле савладати. Знамо, међутим, да је Абдера била један од највећих градова у Тракији у V веку;  као члан Атинског поморског савеза, она је плаћала најпре 15, доцније 10 талената фороса. Могла је, према томе, имати двадесет, па и више хиљада грађана. И са те стране попсматран, број од 30,000 Трибала, који нам даје Диодор, не изгледа немогућ. Може ли се на основу њега извући какав закључак о величини Трибалског народа? Не верујем. Јер нити знамо, нити можемо знати који је проценат укупног становништва представљао оних тридесет хиљада.

После Абдере поново настаје неколико деценија потпуног мрака у истроији Трибала. Треба се спустити до владе Филипа II па да поново чујемо о њима.

Филип Македонски имао је, како се чини, више додира с Трибалима. Најпре су ови вршили упаде у Македонији, а затим их је Филип приморао да признају његову власт. На жалост, о овим догађајима немамо конкретних података – с изузетком једне епизоде с краја Филипове владе – већ само алузије које могу више да заголицају него да задовоље нашу радозналост.

У знаменитим говорима  које је одржао, најпре на реци Хифазису, када му је исцрпена војска одрекла послушност и одбила да крене даље у Индију, а затим у Опису, када су македонски ветерани дали одушка своме огорчењу што их њихов вођа отпушта и жели да врати у домовину, Александар Велики, предочавајући војницима шта су све његов отац и он учинили за њих и начинили од њих, евоцира слику Македоније пре Филипова времена: то је била заостала и сиромашна земља, која се с муком бранила од агресивних суседа, Илира, Трибала и Трачана.

„Филип вас је затекао – каже Александар у другом говору – као бедне номаде који, заоденути већином у кожу, пасу по планинама своје малобројне овце и боре се око њих, без много успеха, с Илирима, Трибалима и суседним Трачанима. Филип вам је дао да носите хламиде место кожа, он вас је с планина спустио у равнице и учинио да у боју будете равни суседним варварима... Од робова и поданика, он вас је учинио господарима оних истих варвара који су вас раније одводили у ропство и пленили ваше благо, и он је велики део Тракије припојио Македонији“.

У говору одржаном на реци Хифазису, Александар, бодрећи своје војнике, истиче да је вредно уложити и највеће напоре ако они воде слави. Шта би било од Македонаца да их Филип и он нису повели путом, истина напорним и пуним погибли, али јединим путом којим се могло доћи до господства над целим светом? „Шта бисмо лепог и достојног славе извршили да смо остали у Македонији и задовољили се тиме да, без напора, бранимо своја огњишта, одбијајући трачке суседе, или Илире, или Трибале, или оне Грке који нам нису наклоњени?“

Као што се види, на оба места Трибали се помињу као народ који је угрожавао беубедност и опстанак Македоније, ништа мање него Илири или Трачани. Не видим разлога да се посумња у речи које Аријан ставља у уста Александру, иако други извори (Диодор, Јустин) наводе само Илире и Трачане као непријатеље од којих је Филип морао да брани своју земљу. Ову разлику није тешко објаснити. Према Диодору, Илири су држали Македонију поробљену у време кад је Филип дошао на македонски престо, а неколико година доцније, како нам показује и један атички натпис, створена је против Филипа коалиција Илира, Пеонаца и Трачана, коју су подржавали и Атињани. Трибали се у то време не помињу зато што тада, на почетку Филипове владе, нису имали заједничке границе са Македонијом. Тек покорењем Пеоније и Дарданије, они су постали суседи Македонаца и тек тада је могло доћи и до оних упада Трибала у македонске земље које Александар помиње у својим говорима. Карактер ових трибалских акција не подлеже сумњи. Као и у случају напада на Абдеру, то нису били освајачки ратови, већ обични пљачкашки походи, у којима су Трибали одводили из Македоније људе, стоку и разно друго благо.

Филип је не само учинио крај овим упадима, већ је Трибалима, као и осталим ближим и даљим суседима Македоније, наметнуо своју власт. О томе како се и када то догодило нема директних података у изворима. На основу Демостенове реченице у којој се каже да је Филип „идући тамо-амо покоравао Илире, Трибале, као и неке Грке, и на тај начин стицао велику моћ“ може се претпоставити да је македонски краљ предузео поход и у трибалску земљу. Код многих познијих писаца сачуван је одјек о „покорењу Трибала“. У једном фрагменту који се приписује Порфирију Тирском (III век н.е.), а сачуван је код византијског хронографа Синкела (IX век), стоји да је „Филип покорио и Трибале“. У реторској вежби „Покуда Филипа“ („Псогос Филипу“) Либанијева ученика, Сиријца Афтонија, читамо да је Филип, пошто је поробио своје сународнике, почео да осваја суседне области и да је покорио „Пеонце, Илире и заузео земљу Трибала“. Поробљени телом, ови су народи, међутим – додаје Афтоније- остали слободни духом и сањали о устанку. И у анонимној биографији Демостеновој, која се обично приписује Зосиму, помиње се потчињавање Трибала и Пеонаца. А код Либанија, у његовој реторској декламацији „Демостен сам себе оптужује“, стоји да је Демостен плакао „над Илирима, над Трибалима, над Амфипољем и Потидејом...“, док у „Демостеновој апологији“ читамо да су „Илири, Пеонци и Трибали такође допринели да Демостен буде заробљен“. Сви ови подаци показују да се у позној антици и о покоравању Трибала знало много више него што ми знамо. Најзад, и Аријан говори о побуни Илира и Трибала после Филипове смрти, из чега такође следи да су они признавали власт великог македонског краља. Питање је само да ли је то покоравање извршено раније или тек 319. године, у вези са скитским походом.

На основи Демостенова податка, Шефер је закључио да је Филип заратио на Трибале 344/3, каде је према Диодору (XVI, 69,7), вођен рат с Илирима. Ед. Мајер сматра овај закључак погрешним. Он мисли да се не може очекивати потпуна прецизност код Демостена и да ја говорник поменуо Трибале, поред Илира, зато што су му они били на уму у вези с походом 339. Сведочанству Порфирија Тирског, Мајер не приписује никакав значај. Полашеку, на пример, Шеферова претпоставка се чини врло вероватна. Решење овог хронолошког проблема можемо, можда, наћи у помену Трибала у Исократовој Панатенајској беседи. Овај је говор написан између године 342. и 339. а начин на који стари ретор говори о Трибалима, као о сложном и моћном народу допушта да се наслути да они у то време још нису признавали македонску власт.

Поред ових општих указивања на везе Трибала и Филипа, сачуван нам је један конкретан податак о њиховом сукобу. „Када се Филип враћао од Скита – читамо код Јустина – пресретну га Трибали и ставе му до знања да му неће дати слободан пролаз ако им не уступи део плена. Настаде тада свађа и ускоро дође до битке у којој је Филип био тако рањен у бедро да је кроз његово тело убијен коњ. Сви су мислили да је погинуо и плен је изгубљен. Тако скитска пљачка, као неко проклетство, умало није постала кобна за Македонце.“

Овај инцидент догодио се 339. године. Јустин га надовезује на излагање о сукобу Филипа II и скитског краља Атаје у области ушћа Дунава. Сукобу који се завршио сјајном победом Македонаца. Предисторија овог скитско-македонског рата интересантна је и са становишта Трибала. Она ће нам помоћи да утврдимо место где су Трибали могли да зауставе македонску војску и да јој одузму плен.

Према Јустину, до рата је дошло с ових разлога. Притешњен од некаквих Хистријана, Атеја затражи помоћ од Филипа обећавши му да ће га узети себи за наследника. Филип је у то време (340/339) узалуд покушавао да опсадом освоји Бизант и стога се радо одазвао позиву, желећи да новим успесима поправи рђав утисак несрећног подухвата. У међувремену умро је краљ Хистријана и Скити су се ослободили опасности. Атеја је јавио Филипу да му помоћ више није потребна, а ни наследник, пошто има сина. Филипа је то увредило и он затражи накнаду за изигравање, на што му Атеја одговри новим увредама и подсмехом. Македонски краљ тада поведе војску дуж Црноморског приморја и негде око ушћа Дунава победи Ските и однесе им силан плен. У боју погибе сам Атеја, коме је тада било преко деведесет година.

...

(Фанула Папазоглу: Средњобалканска племена у предримско доба: Трибали, Аутаријати, Дарданци, Скордисци и Мези; стр. 14-18 – изд. Академија на науките и уметностите на Босна и Херцеговина 1969.)