Карл Густав Јунг: ДИНАМИКА НА НЕСВЕСНОТО

Ретки се научниците за чија доктрина било кажано дека претставува своевидна нова религија. Еден од тие научници бил Карл Јунг, основачот на т.н.аналитичка психологија. Неговото научно дело се појавува кон крајот на XIX и почетокот на XX век и претставува еден од темелите на психологијата и клиничката психијатрија.

К. Г. Јунг е доктор од Швајцарија. Роден е 1875 а умрел 1961 година. Неговите предци по мајчина страна биле интелектуално издигнати луѓе - лекари, теолози, писатели. Средно образование завршил во Базел, а потоа се определил да студира медицина. По дипломирањето се определил да специјализира за тогаш малку познатата научна дисциплина психијатријата, при што престојувал и кај тогаш еминентиот психопатолог Жан Пјаже во Париз. Во 1905 г. е избран за доцент по психијатрија на универзитетот во Цирих. И веќе наредната година почнува со својата научна дејност, објавувајќи ја својата прва книга „„За психологијата на деменцијата-прекокс “. Во тоа време, едениствен човек кој се бавел со длабинската психологија бил Фројд, со кого Јунг се сретнал 1907 г. во Виена. Средбата меѓу двајцата великани долго време преставувала фасцинација за нивните подоцнежни следбеници. Таа траела 13 часа непрекинато и решавачки влијаела врз младиот Јунг. Тоа влијание сепак не траело  долго. Веќе во 1912 г. Јунг ја објавува својата втора книга „Преобразби и симболи на либидото“ во која го обелоденува сопственото постепено еманципирање од Фројдовата психоанализа. Таму го објавува сопственото сфаќање на концептот либидо, кој е различен од оној на неговиот учител. Имено, додека Фројд под либидо подразбира сексуална енергија, за Јунг овој поим ја опфаќа целокупната животна енергија кога ја поседува човекот. Освен што се служел со конструкти кои веќе биле во употреба, Јунг открил и голем број оригинални психолошки феномени кои ја возвишиле психологијата на водечкиот пиедестал меѓу општествените науки. Таков е – пример – феноменот на синхроност или синхроницитет. Станува збор за паралелни појави, со смисла исполнети совпаѓања, за кои егзактната наука нема објаснување, но тие сепак се случуваат. На пример, додека денски читате текст за влијанието на Јунг врз романскиот мислител Мирчеа Елијаде, вечерта на телевизија да прикажат игран филм, инспириран од писание на Мирчеа Елијаде, токму за концепцијата на колективното несвесно. Денес теоријата на Јунг е доста критикувана. Сепак, легендата за творецот на „комплексната трансперсонална психологија“ не бледнее, па и ден-денес постои глад за неговите дела. Едно од круцијалните му е збирката трудови позната под името „Динамика на несвесното“, во  која се опфатени Јунговите најзначајни студии, настанати меѓу 1919 и 1946 г.

Во текстот „Инстинкт и несвесно“, Јунг објаснува некои од своите фундаментални поими, како на пример интуицијата и архетипот. Така, според него, интуицијата претставува несвесна перцепција т.е. „целесообразно и несвесно сфаќање на некоја, често вонредно комплицирана ситуација“. Што се однесува до архетиповите – термин кој во токму во овој прилог од 1919 Јунг за првпат го употребува – тој ги објаснува како своевидни органи на душата. За овие праобрази или праслики, кои заедно со инстинктите, го сочинуваат колективното несвесно, Јунг ја дал следната дефиниција: „Архетиповите се типични облици на сфаќање и секаде каде што се работи за рамномерни или правилно повторувани сфаќања, станува збор за архетип, независно од тоа дали е запознаен неговиот митолошки карактер или не“.

Еден од фундаменталните пронајдоци – теоремата за колективното несвесно – Јунг ја образложува во написот „Теориски размислувања за суштината на психичкото“. Според него, колективното несвесно претставува еден вид фонд, во кој се складирани севкупните митолошки, религиозни, историски и социјални искуства на човештвото и кој се пренесува поп наследен пат, кај секоја индивудуа. Доказ за постоењето на таквиот фонд или резервоар на симболи, според Јунг, е сродноста или „сходството“ на симболичен и митолошки план помеѓу различни култури и цивилизации, кои се наоѓале во различен време-простор, не биле во достап една со друга, па сепак произвеле многу слични духовни и психички структури.

Гистав ле Бон ПСИХОЛОГИЈА НА ТОЛПАTA

Кога некоја книга веќе трет век останува да биде актуелна, тоа значи дека се работи за редок квалитет. Таков е случајот со книгата „Психологија на толпата“ (или „...на масата“) од Гистав ле Бон, објавена 1895 година. Тоа дело го означува зачетокот на новата научна гранка тнр. социјална психологија и доживува голема читаност. Особено било популарност кај ултрадесничарските кругови од почетокот на XX век. Велат, Хитлер се инспирирал од неговите идеи, кога ја пишувал „Маин кампф“; додека Мусолини наводно заспивал прелистувајќи ја „Психологија на толпата“ . Гистав ле Бон инаку, бил познат француски научник, кој освен со општествените, се занимавал и со природни науки. Тој објавил дека пронашол нов вид на тнр. „црна светлина“, откритие кое, иако тогаш предизвикало сензација, подоцна не било верификувано. Сепак, далеку поуспешен бил на полето на психо-социологијата, расните истражувања, теориите на несвесното и бихејвиоризмот. Гистав ле Бон доживеал длабока старост – умрел на 90-годишна возраст 1931 г.

Ле Бон ја поделил „Психологијата на толпите“ на три дела: 1. Душата на толпата; 2. Сфаќања и верувања на толпите; и 3. Класификација и опис на разните видови толпи. Веќе во самиот Вовед, Ле Бон констатира дека дошло доба на масите, за што тој како причина ја наведува длабоката промена во мнението на народните сфаќања. Промена условена првин од рушењето на религиозните и социо-политички погледи и второ, од технолошкиот напредок. Моќта на толпите се родила од ширењето на демократските идеи и од постепеното обединување на индивидуите во разни сојузи, синдикати и политички дружини. На тој начин, „божественото право на кралевите бидува заменето од божественото право на толпите“. Ле Бон го открива тнр. Психолошки закон за душевно единство на толпите, кој овозможува една група луѓе да се претвори во маса или толпа.

Какви промени настануваат кога една индивидуа ќе стане дел од толпа? Споед Ле Бон, таа добива чувство за непобедива моќ. Тоа му овозможува да им се препушти на инстинктите, кои доколку би останал единка, сигурно би ги зауздал. Кога се приклучува кон толпа, обичниот човек слегува неколку скалила на степеништето на цивилизираноста, претворајќи се во варварин, чии одлики се невоздржаноста, стихијноста и жестокоста. Специфични црти на толпата, според Ле Бон, се: импулсивност, возбуденост, неспособност за расудување, недостиг од критичко мнение, преувеличување на сензациите итн. Толпата не е само импулсивна и подвижна, вели Ле Бон, ами слично на дивјакот, за неа нема преграда помеѓу желбите и реалностите. Ништо не е недостижно. Штом се влезе во толпа, се осознава нејзината снага, која се должи на множеството и веќе се‘ е дозволено: грабеж, убиство, пљачкосување, но и херојска пожртвуваност. Граѓанството се преобразува во племе и почнува да реагира нагонски, при што се тврди дека латинските народи се однесувале попримитивно од англосаксонските (словенските народи не се спомнуваат).

Едни од главните обележја на однесувањето на толпите – според францускиот научник – се нејзините сугестибилност и доверчивост. Она што водачите и‘ го сугерираат на толпата, се прифаќа со некритична леснотија. Толпата е склона кон лакомо „голтање“ на секакви ветувања од страна на водачите и е подготвена да даде секакви жртви за нивно остварување. Има примери на колективна халуцинација на толпи кои биле изложени на сугестивната моќ на лидерите. Во некои случаи, како на пример за време на крстоносните војни, толпите од Европа биле безмалку хипнотизирани од сугестиите на нивните вождови, каков што бил – да речеме – Петар Амиенски. Сепак, колку и да се харизматични, магепсувачкото дејство на предводниците има свој крај. Според Гистав ле Бон, масите и толпите се авторитарни и лековерни. Меѓутоа, ако почнат да се редат неуспеси, харизмата нагло започнува да испарува, магијата да исчезнува. „Довчера фалениот херој, утредента толпата почнува да го хули, веднаш штом судбата ќе го удри“ - вели Ле Бон. Што е поважно, колку била појака харизмата, толку е посилна негативната реакција. Масата обожува само победници, лузерите ги мрази и ги елиминира.