Теодор Драјзер: АМЕРИКАНСКА ТРАГЕДИЈА

  

ТОМ ПРВИ

 

Глава XXXVII

...

„Па,“ почна Роберта, уште еднаш нервозно, а страшната исповед и’ го сушеше грлото и речиси и’ го здебелуваше јазикот, додека уште еднаш го вртеше копчето на капутот и гледаше во подот. „Еве како е ... гледате ... мажот ми нема многу пари ... а јас морам да работам ... за да помагам да се покријат трошоците, а ниеден од нас не заработува многу.“ (Се изненади самата од својата бесрамна способност да лаже во оваа околност – таа, што секогаш ја мразеше лагата.) „Така ... се разбира ... не можеме да си дозволиме ... да имаме ... барем засега ... деца ... и...“

Застана, зашто го губеше здивот и навистина не беше во состојба да продолжи со оваа крупна лага.

На лекарот му се стори дека сфати во што е вистинскиот проблем што се обидуваше да го оцрта – но сепак не сакаше да се впушти во никаква недозволена работа, а во исто време сакаше да не ја обесхрабри многу младата брачна двојка што го започнува животот, па ја гледаше со малку повеќе сочувство, зашто навистина беше трогнат од тешката невоља на тие млади луѓе, како и од нејзината скромност што и’ доликуваше во ваква деликатна ситуација. Навистина многу лошо. Во некои случаи на младите луѓе им е мошне тешко да почнат. Оваа брачна двојка несомнено е во некоја тешка финансиска ситуација. То е случај, речиси, со сите млади.. Сепак, тоа предизвикува абортус и вплетување во нормалниот или од Бога дадениот процес, па тоа е, во најдобар случај, незгодна и неприродна работа во која тој не сака да се впушта. Впрочем, младите здрави луѓе, иако сироти, кога стапуваат во брак, знаат што значи тоа. И не е неможно за нив да работат, во секој случај за мажот, па веќе ќе излезат некако на крај.

И сега, исправајќи се на столот многу прибрано и авторитативно, тој почна: „Мислам дека разбирам што сакате да ми кажете г-ѓо Хауард. Но јас исто така, се прашувам дали сте размислиле колку е сериозна и опасна работата што ја имате на ум. Но“ – додаде ненадејно, поттикнат од една друга мисла, дали можеби на некој начин, не е извалкан неговиот углед со ширењето гласови за тоа што правел во минатото, „како се случи да дојдете токму кај мене?“

Нешто во неговиот глас, начинот на кој го постави тоа прашање – претпазливоста и можното огорчување во случај да се покаже дека некој го сомничи оти се занимава со такви работи – ја натераа Роберта да размисли и да почувствува дека секое тврдење оти слушнала за него, или дека некој ја испратил кај него – наспроти поинаквиот совет на Клајд – би можело да биде опасно. Можеби ќе биде подобро да не каже дека некој ја испратил. Може да се случи тој да го сфати тоа како навреда што му е нанесена како на лекар кој ужива добар глас. Никулецот на дипломатски инстинкт и’ помогна во овој случај, па одговори: „На минување повеќепати ја забележав вашата табла и слушнав од разни личности дека сте биле добар лекар“.

Откако беше отстрането неговото сомневање, тој продолжи: „На прво место, она што сакате да го направите е нешто што мојата совест не ми дозволува да ве советувам. Разбирам, се разбира, дека вие го сметате за неопходно. Вие и вашиот сопруг сте млади и, веројатно, немате многу пари на располагање, па чувствувате дека прекинот од ваков вид ќе претставува голем товар во секој поглед. Несомнено ќе претставува. Сепак, според моето мислење, бракот е многу свето нешто, а децата се благослов – не клетва. И кога пред три месеци сте биле пред олтарот, веројатно бевте свесни дека можеби ќе се најдете во таква ситуација. Мислам дека сите млади брачни двојки се свесни за тоа.“ („Пред олтарот“, помисли Роберта тажно. Барем да беше така!) „Знам за жал дека денес кај некои луѓе постои сомнеж во тој правец. Има такви што сметаат дека е сосема оправдано во таквите случаи да се избегнат природните одговорности, подложувајќи се на такви операции, но тоа е многу опасно г-ѓо Хауард, многу опасно законски, а многу погрешно етички и медицински. Многу жени што се обидуваат да го избегнат раѓањето подлегнуваат на тој начин. Освен тоа, секој лекар што им помага во тоа се казнува со затвор, сеедно дали има или нема лоши последици. Мислам дека го знаете тоа. Во секој случај, јас сум решително против тоа од секоја гледна точка. Споед моето мислење, единствено оправдување за тоа е на пример, она кога животот на мајката зависи од таквата ситуација. Во таквите случаи, целата медицинска професија е согласна. Но, во вашиот случај не е таква за да се оправда такво нешто. Вие ми изгледате силна, здрава девојка. Мајчинството во вашиот случај не би имало никакви сериозни последици. А, што се однесува до финансиските причини, зар навистина мислите, ако убаво го родите тоа бебе, дека вие и вашиот маж нема да најдете средства да излезете накрај? Рековте дека вашиот маж е електричар?“

„Да“, одговори Роберта нервозно, не малку исплашена и притисната од неговото свечено морализирање.

„Па ете“, продолжи тој. „Тоа не е толку недоходна професија. Барем електричарите добро наплатуваат. А, кога ќе размислите, како што морате, колку е сериозна работава што сте наумиле да ја направите, дека вие всушност имате намера да уништите еден млад живот кој има исто толку право на постоење како вас...“ – направи пауза за да направи впечаток тоа што ќе го рече – „па тогаш, мислам дека ќе почувствувате оти ви е должност да застанете и да размислите – и вие и мажот ви. Впрочем,“ – додаде тој со вешт и повеќе татковски, па дури и уверлив глас – „мислам дека на двајцата тоа дете, кога веќе еднаш ќе си го имате, повеќе ќе ви ги надомести сите оние мали тешкотии што неговото доаѓање на свет можеби ќе ви ги донесе. Кажете ми“ – додаде љубопитно – „знае ли мажот за ова? Или е ова само некој ваш план да се спасите себеси и него од преголем напор?“ Лицето му беше речиси радосно разведрено, зашто му се стори дека ја фати Роберта во некоја чисто женска штедливост и страв, па помисли дека – ако е така – лесно ќе ја извлече од нејзиното сегашно нерасположение. А таа, чувствувајќи што му е целта и сметајќи дека една лага повеќе или помалку ни да помогне ни да штети, брзо одговори: „Знае“.

„Па тогаш“ – продолжи тој, малку разочаран што неговата претпоставка се покажа неточна, но не помалку решен да ги одврати и неа и него, - „мислам дека двајцата вие треба многу сериозно да размислите пред да преземете што и да е во оваа работа. Знам дека младите луѓе, кога првпат ќе се најдат во ваква ситуација, секогаш ја гледаат само нејзината најцрна страна, но не излегува секогаш така. Знам дека тоа беше случај со жена ми и мене во врска со нашето прво дете. Но испливавме. И само ако не пребрзате, туку одново ја претресете работата, уверен сум дека ќе ја видите во поинаква светлина. А, ни совеста после нема да ве мачи“. Замолча, чувствувајќи се уверен дека и’ го растера стравот, како и решението што ја довело кај него – и дека таа, како разумна, едноставна жена, сега се разбира ќе се откаже од абортус – дека ќе замине без да мисли веќе на тој свој план.

Но место да се согласи, или да стане за да си оди така како што очекуваше, таа го погледна со исплашени, ококорени очи и веднаш потоа се расплака. Зашто, вкупното дејство на неговите зборови на прво место го оживеаја појасно од секогаш нормалниот општествен или вообичаен вид на ситуацијата што таа за цело време се обидуваше да ја исклучи од своите мисли, а која во редовни околности, ако е навистина мажена, точно го претставуваше ставот што би го зазела и самата. Увидувајќи сега дека нејзиниот проблем воопшто нема да биде решен, или барем дека овој човек нема да го реши, ја обзеде морбидна паника.

Наеднаш почна да ги стега и да ги отвора тупаниците, во исто време да удира со колената, додека лицето и’ се грчеше од болка и страв, те извика: „Јас морам да се ослободам од ова на некој начин! Морам. Не е онака како што ви реков. Не сум мажена. Воопшто немам маж. Но оф, вие не знаете што значи сево ова за мене. За моето семејство! Татко ми! Мајка ми! Морам. Не можам да ви кажам! Но мора да се ослободам од ова. Морам! Морам!“

Почна да се клати напред назад, нишајќи се час на едната, час на другата страна, како во занес.

А Глен, изненаден вџашен и трогнат од та ненадејна демонстрација, а во исто време уверувајќи се дека неговата првобитна претпоставка била точна и оти Роберта го лажела, како и дека сега, ако не сака да се вплете во тоа, мора да биде цврст, па дури и немилосрден, ја праша свечено: „Не сте мажена, велите?“

Место одговор, Роберта само одречно ја заклати главата и продолжи да плаче. Најпосле, сфаќајќи ја во целост нејзината положба, д-р Глен стана, а лицето му оддаваше слика на душевна загриженост, но и конзервативна претпазливост и сочувство. Без да каже што и да е, отпрвин само ја посматраше како плаче. Подоцна додаде: „Да, тоа е многу лошо. Жалам.“

Но, плашаејќи да се вплете на каков и да е начин, замолча, додавајќи по извесно време утешно и несигурно: „Не смеете да плачете. Тоа нема да ви помогне ништо“. Потоа пак молчеше решен се’ уште да не презема ништо во овој случај. Сепак, беше малку љубопитен да дознае каква е природата на приказната, па на крајот праша:„Па каде е тогаш тој младич што е причина за вашата невоља? Тука ли е?“

Се’ уште премногу совладана од срам и очај за да може да зборува, Роберта само одречно ја клатеше главата.

„Но тој знае дека сте во невоља, нели?“

„Да“ – одговори Роберта со слаб глас.

„И нема да се ожени со вас?“

„Тој отиде.“

„Оф разбирам. Млад никаквец! А, вие не знаете каде отишол?“

„Не“, излажа Роберта слабо.

„Колку има откако ве напушти?“

„Веќе една недела.“ Уште еднаш излажа.

„И не знаете каде ё?“

„Не.“

„Колку има откако не ви е добро?“

„Повеќе од две недели“, липаше Роберта.

„А, пред тоа секогаш имавте редовно?“

„Да.“

„Па, на прво место“ – гласот му беше попријатен и поспокоен од порано – се чинеше дека бара згоден изговор да се извлече од случајот кој не ветуваше ништо освен опасност и тешкотија. „Ова може и да не биде толку сериозно како што мислите вие. Знам дека веројатно многу сте се исплашиле, но не е необично жените да пропуштат еден месец. Во секој случај, без преглед човек не може да биде сигурен, но дури и кога би биле сигурни, најпаметно би било да почекате уште две недели. Тогаш, можеби ќе установите дека сѐ е в ред. Нема да се изненадам ако се случи така. Изгледате премногу чувствителна и нервозна, а тоа понекогаш е причина на такви одлагања – просто нервозата. Ако сакате да го послушате мојот совет, макар што и да решите, немојте засега да правите ништо, туку одете дома и чекајте додека не бидете сосема сигурна. Зашто, дури и кога би требало нешто да се преземе, за вас не би било препорачливо да превземате што и да е пред тоа.

„Но веќе земав некои таблети и тие не ми помогнаа“ - рече Роберта.

„Кои?“ – праша Глен љубопитно и, откако слушна, само забелажа:„Оф тие. Па тие не би ви биле од никаква полза ако сте бремена. Но, јас ви предлагам да почекате, па ако видите дека сте го пропуштиле и вториот месец, сѐ уште ќе има достатно време да се стори нешто, иако сериозно ве советувам дури ни тогаш да не преземете ништо, ако ви е макар малку можно, зашто сметам дека е погрешно така да се судирате соприродата. Би било многу подобро да го родите бебето и да се грижите за него. Тогаш не би го имале на совеста уште тој грев – дека сте уништиле еден живот“.

Беше мошне сериозен и се чувствуваше многу праведен кога го рече тоа. Но Роберта, соочена со стравотиите што тој очигледно не беше во состојба да ги сфати, само извика, исто онака драматично како и порано: „Но јас не можам да го сторам тоа, докторе, ви велам! Не можам! Не можам! Вие не разбирате. Оф, не знам што ќе сторам ако не најдам некој излез. Не знам! Не знам!“

Одмавнуваше со главата, ги стискаше прстите и се клатеше напред-назад додека Глен како лекар, иако под впечаток на нејзиниот страв и жалната лудост која, како што гледаше, ја довела во таа ужасна положба, сепак сметаше дека професионално се наоѓа пред еден случај кој за него претставува само тешкотија, па застана решително пред неа и додаде: „Како што ви реков порано, г-це –“ (застана) „Хауард, ако се викате така, јас сериозно се противам на операциите од тој вид, исто како и на лудостите што ги доведуваат девојките и младичите до тоа да ги сметаат за потребни. Лекарот не смее да се меша во таквите случаи, ако не сака да помине десет години в затвор, а сметам дека таквиот закон е сосем оправдан. Но, тоа не значи дека не сфаќам колку е тешка за вас вашата сегашна положба. Но секогаш има луѓе што се расположени да и’ помогнат на една девојка во вашата положба, под услов таа да не сака да стори нешто што е неисправно, и морално и законски. И затоа најдобриот совет што можам да ви го дадам е да не преземате ништо, ни сега ни подоцна. Најдобро е да одите дома и сѐ да им признаете на родителите. Тоа ќе биде најдобро – најдобро, ве уверувам. Тоа не е толку тешко како што мислите, ниту е онака грешно како оној другиот начин. Не заборавајте дека е во прашање живот – Човечки – ако е навистина така као што мислите. Човечки живот што вие сакате да го уништите, а во тоа јас не можам да ви помогнам. Можеби тука и таму има лекари – знам дека има – луѓе што својата етика не ја земаат толку сериозно како јас; но јас не можам да си дозволам да станам еден од нив. Жалам – многу.“

„Затоа најдоброто што може да ви го речам сега е – одете дома кај своите родители и кажете им. Тоа може сега да ви изгеда тешко, но со време ќе се уверите дека е најдобро. Ако тоа вам или ним би им дало некакво олеснување, нека дојдат да поразговараат со мене. Ќе се обидам да ги уверам дека тоа не не најлошото нешто на светот. Но, да го сторам тоа што го барате вие – жалам, многу, многу ми е жал, но не можам. Тоа совеста не ми го дозволува.“

Замолча и со многу сочувство се загледа во неа, но со решителен и конечен поглед во очите. А Роберта, стаписана од тоа ненадејно завршување на сите нејзини надежи што ги полагаше во него и сфаќајќи најнакрај дека не само што ја завело известувањето на Клајд за лекарот, туку оти и сите нејзини убедувања и колнења претрпеа пораз, несигурно тргна кон вратата, а во мислите и’ се натрупуваа стравотиите на иднината. А, кога се најде надвор, во темнината, откако лекарот најучтиво и со најголемо жалење ја затвори вратата зад неа, застана да се потпре на едно дрво што се најде тука – зашто нервната и физичката сила ја беа издале. Тој одби да и’ помогне.

И сега што?

 

ТОМ ВТОРИ

...

(изд. МИСЛА, КУЛТУРА, МАКЕДОНСКА КНИГА и НАША КНИГА; печатено во Работна Организација НИП „Нова Македонија“ – Основна Организација на Здружен Труд „Печатница“ – Скопје)

 

СТИВ БЕРИ: Изгубениот Ред

 

Ако луѓето беа ангели,

немаше да биде потребна влада.

-Џејмс Медисон

 

[Но] ако се правите овци,

ќе ве изедат волците

-Бенџамин Франклин

 

ТРИЕСЕТ И ДЕВЕТО ПОГЛАВЈЕ

 

Дени влезе во канцеларијата на заменик-претседателот во Капитолот, пред Домот на Сенатот. Нејзината официјална ознака беше С-214, некогаш единствениот државен простор во Вашингтон што беше назначен само за заменик-претседателот. Времињата се сменија, но не и оваа просторија. Мермерниот камин, плочките на подот, позлатеното огледало и викторијанските корнизи, сите потекнуваа од XIX век. Бирото од махагони со два фиокари несомнено поминало многу низ својот работен век. Речиси секој заменик-претседател го користел се’ до 1969 година, кога заминало во Овалната канцеларија за време на Никсон и Форд, враќајќи се тука со Џими Картер. Од Граѓанската војна оваа просторија беше место за работа, церемонии, состаноци со претставници на партии и граѓански движења, прес-конференции и приватни состаноци, од кои неколку го сменија текот на американската историја.

Подниот часовник означи 10:00 часот.

Заменик-претседателот Теодор Соломон беше известен дека нов член на Сенатот доаѓаше кај него, па затоа чекаше зад бирото. Спротивно на мислењето на луѓето, иако Уставот го назначуваше заменик-претседателот како претседавач на Сенатот, ретко кој од заменик-претседателите некогаш учествувал на седница, а гласале само кога гласањето во Сенатот било нерешено, 50:50. Не како во старите денови, кога заменик-претседателите имале постојано присуство на подиумот во Сенатот. Денес тие доаѓаа само кога мнозинското раководство ќе насетеше дека е можно гласањето да заврши нерешено.

Што беше ретко.

Гувернерот го даде јавното соопштение на неговото назначување во Сенатот пред триесет минути, на прес-конференција во Ноксвил. Како што можеше да се очекува, се соочил со првобитно неодобрување, особено затоа што воопшто не беа земени предвид и други кандидати. Се’ беше објаснето, како што претходно се договорија, нагласувајќи дека тоа беше назначување на чувар на местото, додека луѓето да добијат можност самите да одберат сенатор. А кој беше подобар, за да го грее столчето, од омилениот син на Тенеси. Звучеше толку добро, дури и самиот тој поверува во тоа.

„Господине претседател“, рече Соломон, станувајќи и подавајќи му ја раката.

На Дени му се допаѓаше овој човек.

Теди Соломон беше од старата школа, финансиски конзервативец, но потаен социјален либерал, најверојатно поради фактот што неговиот најстар син беше геј. Тие служеле заедно во Сенатот – Соломон беше искрен и непосреден лик од Мисури што се кандидира против Ворнер Фокс во првиот круг од изборите и, откако загуби, мораше да се повлече предвреме. Фокс, однесувајќи се итро како своето презиме, на крај одлучи да го омекне овој потенцијален непријател и му го понуди заменичкото место. Изненадувачкото нешто беше тоа што Соломон се согласи на ова. Дени ги сакаше зборовите на заменик-претседателот на Вудро Вилсон. Да се биде заменик-претседател е слично со човек со каталепсичен напад. Не може да зборува. Не може да се движи. Не чувствува болка. Целосно е свесен за се’ што се случува околу него, но нема никаков удел во тоа. Од друга страна, она што Џон Адамс го рекол додека служел како заменик-претседател на Вашингтон имаше повеќе смисла. Во ова не сум ништо, но би можел да бидам се’.

Колку беше потребно? Едно промашено отчукување на срцето?

Што десега се случило осум пати. Девет, ако се  сметаше смената на Форд со Никсон. Изгледаше дека единствениот начин заменик-претседател да стане претседател беше смрт или оставка. Само еден во изминативе 125 години успеал да напредува на претседателското место преку избори.

Првиот Џорџ Буш.

И тој успеал да добие само еден мандат.

Соломон беше висок, со широкот лице сразмерно на неговата големина, кое имаше израз на изморена, претпазлива љубезност, која некако успеваше да не изгледа како попустливост. Немаше траги од подбрадок, усните се’ уште му беа цврсти, а цртите на лицето остри. Беше неколку години постар од Дени, со мазно зачешлана коса и изненадувачки темна, поради што понекогаш го споредуваа со Роналд Реган и неговиот недостаток на седа коса. Како и секогаш, тој носеше испеглан темен костум со кошула со вкрутена јака и со впечатлива свилена вратоврска.

„Сигурен ли си за ова?“, праша Соломон.

Тој кимна. „Животот во пензија беше кучка.“

„Поминаа само неколку месеци.“

„Доволно долго за да знам дека не ми се допаѓа.“

Тој го слушаше продорно чукање на часовникот и ја знаеше неговата приказна. Пристигнал за време на мандатот на Меккинли, но станал познат во времето на ФДР, кога неговиот заменик-претседател го користел за да го темпира времето на влегување во Сенатот. Кога ќе почнеше ѕвонењето петнаесет секунди пред часовникот да означи дванаесет, Џон Гарнер ќе оставеше се’ што работеше настрана и ќе влезеше во Домот, стигнувајќи до своето работно место на подиумот точно напладне.

„Сакам да положам заклетва овде, во приватност“, му рече на Соломон. „Потоа сакам да се фрлам на работа.“

„Медимите креваат врева да го сториме ова надвор, пред камерите. Сепак, создаваме дел од историјата.“

Тој го знаеше мислењето на Соломон за новинарите. Тие постоеја само за да бидат искористени. Пред повеќе децении, кога тој служеше во Сенатот прв пат, новинарите беа едни од неговите најдобри пријатели. Во тие времиња постоеше кодекс, правила, систем на однесување, заедно со поинаков сој на мажи и жени што известуваа за вестите. Му се допаѓаа тие новинари. Сега се’ се вртеше околу пари и рејтинзи. Никому не му беше гајле да биде во право. Беше важно само да си прв. Или, уште подобро, да се биде контроверзен. Ретки беа новинарите денес. Со каналите за вести сега управуваа забавувачи. А тој можеше да ја разбере нивната дилема во моментов. Сите ги примиле вестите за неговото назначување во исто време, од објавата на гувернерот. Никој немаше предност. На сите им беше потребно нешто повеќе од другите, можност да го опсипат со итри прашања што, кога, каде и зошто. Подобро беше да ги остави да се прашуваат.

„Тоа е добрата работа во тоа да се биде грејач на столчето“, рече тој. „Нема да се задржам на положбава толку долго, па затоа не морам да одговарам на ништо.“

И додаде широка насмевка.

Безбојно сивите очи на Соломон, безвременски како морска вода, му упатија момчешки поглед.

„Што има да каже твојот шеф за моето враќање?“

„Штотуку зборував со него на телефон. Шокиран е најдобриот збор што ја опишува неговата состојба. Фокс се надеваше дека се ослободил од тебе. За волја на вистината, сигурен сум дека би сакал да се ослободи и од мене.“

Зборовите ги изговори со културна, среднозападна развлеченост. Иако беа од спротивни партии, тој и Соломон секогаш се сложуваа. Овој човек му беше од голема помош за време на неговиот престој во Белата куќа. А тој му ја возврати услугата, осигурувајќи се дека Мисури никогаш нема да биде заборавено во федералниот буџет.

„Сакам да знам, Дени, помеѓу тебе и мене. Тука, зад затворени врати. Што правиш овде?“

„Создавам малку историја. Јас и Ендрју Џексон. Двајца претседатели, од Тенеси, кои станале сенатори.“

Соломон го крена своето витко тело на работ од бирото, прекрстувајќи ги нозете со сјајни чевли. „Сами сме овде. Што се случува, Дени?“

Тој знаеше дека можеби ќе му треба сојузник, а што беше подобро од ова човечиште од Мисури. И, иако заменик-претседателот и Луциус Ванс беа од истата партија, тој знаеше дека помеѓу нив немаше ни трошка љубов.

„Ванс подговтува нешто.“

„Слушам“

„Не знам многу детали, но доволно е за да морам да дојдам и да дознаам повеќе. Но, можеби ќе ми треба твојата помош.“ Тој направи пауза. „Пред ова да заврши.“

„Звучи сериозно.“

„Не сум сигурен. Но, сите политички инстинкти во мојата глава алармираат за неволја.“

„Дали ова би можело да влијае на претседателот?“

„И тоа не го знам. Но, Ванс не е тимски играч, а и го сакаше местото на Фокс.“

„Како и јас, и тој немаше шанси. Но, тој одамна си ја запечати судбината, кога го прифати местото на спикер.“

„И ти и јас знаеме дека тој претставува опасност. Се надевам дека и Фокс знае.“

Соломон се насмеа. „Да речеме дека нашиот нов претседател не е толку упатен во состојбата на нештата како ти и јас.“

„А се сомневам дека ќе го послуша својот искусен заменик-претседател.“

„Тоа е благо кажано. Од 20 јануари, зборував со него вкупно“, Соломон крена еден прст, „еднаш. Пред малку.“

Голема грешка од страна на Фокс. Соломон, како и самиот тој, беше искусен во дешифрирањето на тишината меѓу зборовите, мислите што говорот честопати ги попречуваше. Од се’ што Дени видел и прочитал, администрацијата на Фокс наликуваше на нервозен сојуз помеѓу гулаби, соколи и активисти, секој со сопствена замисла за она што би можело да биде најдобро за земјата. Теди Соломон беше многу попрагматичен, докажан ветеран на бојното поле. Човек со енциклопедиско познавање на Вашингтон. Информации што почетник во Белата куќа, како Ворнер Фокс, можеше добро да ги искористи. За жал, гордоста и глупавоста најчесто ги спречуваа почетниците да побараат помош, што на крај скапо ги чинеше.

Едно име ја докажуваше неговата поента.

Џими Картер.

„Знаеш дека ќе те игнорираат“, рече тој. „Па, зошто ја прифати работата?“

„Имам шеесет и девет години, Дени. Можев да служам во Сенатот засекогаш. Но, отсекогаш сакав да бидам претседател. Го знаеш тоа. Не можам да објаснам зошто, едноставно ја сакав работата. Сепак, народот имаше поинаква замисла.“ Соломон ги крена рамената. „Ова е најблиску што можам да дојдам до неа. Затоа, покрај доброто, го прифаќам и лошото.“

Ова беше паметен човек, професионалец што одамна научил, како и самиот тој, дека земјата беше она што народот сакаше да биде. Ако луѓето донесуваат дури и неинформирани одлуки, без размислување или дури и поради глупавост, тогаш така нека биде, нивна е републиката. Ние сме народот значеше токму тоа. Неговата работа и работата на сите други на државна функција беше служење на земјата – не нејзино обликување. Умните политичари ја разбираа таа должност. Големците, како Теди Соломон, веруваа во неа во своето срце.

Овој човек ќе беше одличен претседател.

„Можеш ли да продушкаш во твојот табор и да видиш дали нешто се крчка во Домот? Имам лошо претчувство, Теди.“

„Доволно лошо за да се вратиш во првите борбени редови? Кога наместо тоа можеше да бидеш некаде по риба?“

„Така нешто. Можеби должноста да го спречат тоа, за што и да се работи, ќе остане на двајца изморени старци како нас.“

„Звучи многу мелодраматично. Но, ми се допаѓа.“

„Нека остане ова помеѓу нас. Во случај да сум целосно полн со срања.“

„Тое е едно нешто што никогаш не си бил.“

Соломон повторно ја подаде својата рака. „Добре дојде назад, сенаторе.“

Се ракуваа.

„Време е да те официјализираме“, рече заменик-претседателот.

Тој положи заклетва како градски советник, гувернер, сенатор и претседател. Секогаш пред голема толпа народ, што беше дел од спектаклот. Сега, сам и во присуство на добар пријател, тој ја крена десната рака и ги повтори зборовите што досега ги изговори веќе три пати.

„Свечено се колнам дека ќе го поддржувам и бранам Уставот на Соединетите Држави против сите непријатели, странски или домашни. Дека ќе имам вистинска верба и верност во нив. Дека ја преземам оваа обврска слободно, без никаква воздржаност во мислата или колебање, и дека чесно и одговорно ќе ги извршувам должностите на положбата што ќе је преземам.

Бог нека ми помогне.“

 

ЧЕТИРИЕСЕТО ПОГЛАВЈЕ

 

Котон се врати во архивата без прозорци на Музејот на Американската историја, а изгравираниот камен од Салата со фосили лежеше врз масата.

...

 

(изд. „Култура“ АД Скопје – 2019 год.; стр. 318-326)