Friday, July 10, 2020

АДАМ СМИТ: Богатството на нациите


An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of the Nations

BOOK I
Of the Causes of Improvement in the Productive Powers of Labor, and the Order according to Which its Produce is Naturally Distributed among the Different Ranks of the People

Digressions Concerning the Variations in the value of Silver during the Last Four Centuries

THIRD PERIOD
Since the first discovery of America, the market for the produce of its silver mines has bee gradually more and more extensive.
First, the market of Europe has become gradually more and more extensive. Since the discovery of America, the greater part of Europe has been much improved. England, Holland, France and Germany; even Sweden, Denmark and Russia have all advanced considerably both in agriculture and in manufactures. Italy seems not to have gone backwards. The fall of Italy preceded the conquest of Peru. Since that time, it seems rather to have recovered a little. Spain and Portugal indeed, are supposed to have gone backwards. Portugal however, is but a very small part of Europe, and the declension of Spain is not perhaps so great, as is commonly imagined. In the beginning of the 16th century, Spain was very poor country, even in comparison with France, which has been so much improved since that time. It was the well known remark of the Emperor Charles V, who had travelled so frequently through both countries, that everything abounded in France, but that everything was wanting in Spain. The increasing produce of the agriculture and manufactures of Europe must necessarily have required a gradual increase in the quantity of silver coin to circulate it; and increasing number of wealthy individuals must have required the like increase in the quantity of their plate and other ornaments of silver.
Secondly, America is itself a new market for the produce of its own silver mines; and as its advances in agriculture, industry and population are much more rapid than those of the most thriving countries in Europe, its demand must increase much more rapidly. The English colonies are altogether a new market, which partly for coin and partly for plate, requires a continually augmenting supply of silver through a great continent where there never was any demand before. The greater part, too, of the Spanish and Portuguese colonies are altogether new markets. New Granada, the Yucatan, Paraguay and the Brazils were, before discovered, by the Europeans, inhabited by savage nations who had neither arts, nor agriculture. A considerable degree of both has now been introduced into all of them. Even Mexico and Peru, though they cannot be considered as altogether new markets, are certainly much more extensive ones, than they were before. After all the wonderful tales which have been published concerning the splendid state of those countries in ancient times, whoever reads, with any degree of sober judgment, the history of their first discovery and conquest, will evidently discern that in arts, agriculture and commerce, their inhabitants were much more ignorant than the Tatars in Ukraine are in present. Even the Peruvians, the more civilized nation of the two, though they made use of gold and silver ornaments, had no coined money of any kind. Their whole commerce was carried on by barter, and there was accordingly scarce any division of labor among them. Those who cultivated the ground were obliged to build their own houses, to make their own houses, to make their own household furniture, their own clothes, shoes and instrument of agriculture. The few artificers among them are said to have been all maintained by the sovereign, the nobles and the priests, and were probably their servants or slaves. All the ancient arts of Mexico and Peru have never furnished one single manufacture to Europe. The Spanish armies, though they scarce ever exceeded five hundred men, and frequently did not amount to half that number, found almost great difficulty in procuring subsistence. The famines which they are said to have occasioned almost wherever they went, in countries too, which at the same time are represented as very populous and well cultivated sufficiently demonstrate that the story of this populousness and high cultivation is in a great measure fabulous. The Spanish colonies are under government in many respects less favorable to agriculture, improvement and population, that that in English colonies. They seem however, to be advancing in all these much more rapidly than any country in Europe. In a fertile soil and happy climate, the great abundance and cheapness of land, a circumstance common to all new colonies is, it seems, so great and advantage as to compensate many defects in civil government. Frezier, who visited Peru in 1713, represented Lima as containing between twenty-five and twenty-eight thousand inhabitants. Ulloa, who resided in the same country between 1740 and 1746, represent it as containing more than 50.000. The difference in their accounts of the populousness of several other principal towns in Chile and Peru is nearly the same; and as there seems to be no reason to doubt of the good information of either, it marks an increase which is scarce inferior of that of the English colonies. America therefore, is a new market for the produce of its own silver mines, of which the demand must increase much more rapidly than that of the most thriving countries in Europe.
Thirdly, the East Indies is another market for the produce of the silver mines in America, and market which, from the time of the first discovery of those mines, has been continually taking off a greater and greater quantity of silver. Since that time, the direct trade between America and East Indies, which is carried on by means of the Acapulco ships, has been continually augmenting, and the indirect intercourse by the way of Europe has been augmenting in a still greater proportion. During the 16th century, the Portuguese were the only European nation who carried on any regular trade to the East Indies. In the last years of that century, the Dutch begun to encroach upon this monopoly, and in a few years expelled them from their principal settlements in India. During the greater part of the last century, those two nations divided the most considerable part of the East India trade between them; the trade of the Dutch continually augmenting in a still greater proportion than that of the Portuguese, declined. The English and French carried on some trade with India in the last century, but it has been greatly augmented in the course of the present century. Even the Muscovites now trade regularly with China by a sort of caravans which go overland through Siberia and Tartary, to Peking. The East India trade of all these nations, if we except that of the French, which the last war had well nigh annihilated, had been almost continually augmenting. The increasing consumption of East India goods in Europe is, it seems, so great as to afford a gradual increase of employment to them all.
Tea for example, was drug very little used in Europe before middle of the last century. At present, the value of the tea annually imported by the East India Company, for the use of their own countrymen, amounts more than a million and a half a year; and even this is not enough; a great deal more being constantly smuggled into the country from the ports of Holland, the Gottenburgh in Sweden, and from the coast of France too, as long as the French East India Company was in prosperity. The consumption of the porcelain of China, of the spiceries of the Moluccas, of the pieces of goods of Bengal, and innumerable other articles, has increased very nearly in a like proportion. The tonnage accordingly of all European shipping employed in East India trade, at any one time during the last century, was not perhaps, much greater than that of the East India Company before the late reduction of their shipping.
But in the East Indies, particularly in China and Indostan, the value of the precious metals, when the Europeans first began to trade to those countries, was muchmore higher than in Europe; and it still continue to be so. In rice countries, which generally yield two, sometimes three time a year, each of them more plentiful than any common crop of corn, the abundance of food must be much greater than in any other country of equal extent. Such countries are accordingly much more populous. In them too, the rich, having a great superabundance of food to dispose of beyond what they themselves can consume, have the means of purchasing a much greater quantity of the labor of the people. The retinue of a grandee in china or Indostan accordingly is, by all accounts, much more numerous and splendid than of the richest subjects in Europe. The same superabundance of food, which they have on disposal, enables them to give a greater quantity of it for all singular and rare productions which nature furnishes, but in very small quantities; such as the precious metals and the precious stones, the great objects of competition of the rich. Though the mines, which supplied the Indian market had been as abundant as those which supplied the European, such commodities would naturally exchange for a greater quantity of food in India than in Europe.
But the mines, which supplied the Indian market with precious metals, seem to have been a good deal less abundant, and those which supplied it with the precious stones a good deal more so, than the mines which supplied the European. The precious metals therefore, would naturally exchange in India for somewhat a greater quantity of the precious stones, for a much greater quantity of food than in Europe. The money price of diamonds, the greatest of all superfluities, would be somewhat lower, and that of food, the first of all necessaries, a great deal lower in the one country than in the other. But the real price of labor, the real quantity of necessaries of life which is given to the laborer, it ha already been observed, is lower both in China and Indostan, the two great markets of India, than it is through the greater part of Europe. The wages of the laborer will there purchase a smaller quantity of food; an as the money price of food is much lower in India than in Europe, the money price there lower upon a double account: upon account both of small quantity of food which it will purchase, and of low price of that food.
But in countries of equal art and industry, the money price of the greater part of manufactures will be in portion to the money price of labor; and in manufacturing and industry, China and Indostan though inferior, seem not to be much inferior to any part of Europe. Through greater part of Europe too, the expense of land-carriages increases very much both the real and the nominal price of most manufactures. It costs more labor, and therefore more money, to bring first the materials, and afterwards to complete manufacture to the market. In china and Indostan the extent and variety of inland navigation save the greater part of its labor, and consequently of its money, and thereby reduce still lower both the real, and the nominal price of the greater parts of its manufactures.
Upon all those accounts, the precious metals axe a commodity which it always has been, and still continues to be, extremely advantageous to carry from Europe to India.
The annual importation of the precious metals into Cadiz and Lisbon indeed, is not equal to the whole annual produce of the mines of America. Some parts are sent annually by the Acapulco ships to Manilla; some part is employed in a contraband trade which the Spanish colonies carry on with those of all other European nations; and some part no doubt, remains in the country. The mines in America, besides, are by no means the only gold and silver mines in the world. They are however, by far the most abundant. The produce of all the other mines which are known is insignificant, it is acknowledged, in comparison with theirs; and the far greater part of their produce, it is likewise acknowledged, is annually imported into Cadiz and Lisbon. But he consumption of Birmingham alone, at the rate of 50,000 pounds a year, is equal to the hundred-and-twentieth part of this annual importation at the rate of six millions a year. The whole annual consumption of gold and silver therefore, in all the different countries of the world where those metals are used, may be perhaps by nearly equal to the whole annual produce. The reminder may be no more than sufficient to supply the increasing demand of all thriving countries. It may even have fallen so far, short of time demand as somewhat to rise the price of those metals in the European markets.
The quantity of brass and iron annually brought from the mine to the market is out of all proportion greater that that of gold and silver. We do not know, however, upon this account, imagine that those coarse metals are likely to multiply beyond the demand, or to become gradually cheaper and cheaper. Why should we imagine that the precious metals are likely to do so? The coarse metals indeed, though harder, are put to much harder uses, and, as they are of less value, less care is employed in their preservation. The precious metals however, are not necessarily immortal any more than they, but are liable too, wasted, and consumed in a great variety of ways.
The price of all metals, though liable to slow and gradual variations, varies less fro year to year than that of almost any other part, of the rude produce of land; and the price of the precious metals is even less liable to sudden variations than that of the coarse ones. The durableness of metal is the foundation of this extraordinary steadiness of price. The corn which was brought to the market last year will be all or most of all consumed long before end of this year. But some part of the iron which was brought from the mine two or three hundred years ago may be still in use, and perhaps some part of the gold which was brought from it two or three thousands years ago. The different masses of corn which in different years must supply the consumption of the world will always be nearly in proportion to the respective produce of those different years. But the proportion between different masses of iron which may be in use in two different years will be very little affected by any accidental difference in the produce of the iron mines of those two years; and the proportion between the masses of gold will be still less affected by any such difference in the produce of the gold mines. Though the produce of the greater part of metallic mines, therefore, varies, perhaps still more from year to year than that of the greater part of corn fields, those variations have not the same effect upon the price of the one species of commodities as upon that of the other.

Variations in the Proportion between the Respective Values of Gold and Silver

(Adam Smith: “THE WEALTH OF NATIONS” W. Strahan & T. Cadell, 1776 - London)


Wednesday, July 8, 2020

Ванчо Ѓорѓиев: СЛОБОДА ИЛИ СМРТ


МАКЕДОНСКОТО РЕВОЛУЦИОНЕРНО НАЦИОНАЛНООСЛОБОДИТЕЛНО ДВИЖЕЊЕ ВО СОЛУНСКИОТ ВИЛАЕТ 1893-1903

Македонското револуционерно националноослободително движење во Солунскиот вилает 1896-1900 година

ВМК и ТМОРО

Во ноември 1896 година во Софија се одржал III конгрес на македонските друштва во Бугарија. На него требало да присуствуваат најмалку 40 делегати од 37 македонски друштва. Меѓутоа, на првото заседание имало само 20 делегати. Поради тоа Конгресот започнал со работа на следното заседание, кога кворумот бил обезбеден со 21 делегат. Двајцата делегати од македонското друштво во Софија не биле допуштени бидејќи во изминатите години не го признавале ВМК (Врховен Македонски Комитет, б.б.). III македонски конгрес минал под влијание на расцепот во ВМК, што настанал за време на II конрес. Тоа се одразило врз работата на Конгресот и бројот на делегатите. Причините за расцепот и опаднатото влијание, кое владата на Бугарија го држи по македонското прашање. Притоа е констатирано дека ВМК ја исцрпел дипломатската компонента, наспроти организациската и револуционерната, кои не ги дале очекуваните резултати. Според К. Шахов, причината за неуспехот на ВМК лежела во „самиот комитет ... во еден извесен дел од него“. Конгресот одлучил да испрати делегација кај бугарскиот премиер Стоилов за да го дознае неговото мислење по македонското прашање. Меѓутоа, Стоилов не ја примил делегацијата. Очигледно, овој состав на ВМК ја немал подршката на бугарската влада, која почнала директно да флертува со ТМОРО.
Македонската младина во Софија, која не била задоволна од состојбите во ВМК, испратила апел до когресистите да изберат Комитет кој ќе биде способен да стави крај на раздорите и меѓусебните расправии и на тој начин да се издигне престижот на ВМК.
За претседател на ВМК повторно бил избран генерал Данаил Николаев. Потпретседател на Комитетот бил Ј. Ковачев, касиер П. Урумов, а секретар Д. Љапов. Но, П. Урумов не ја прифатил касиерската должност, па место него бил избран кукушанецот Христо Станишев.
Овој состав на ВМК не ја променил политиката кон ТМОРО. Последниот обид за негово наметнување над ЦК бил направен преку полковникот Јанков. Бидејќи ја немал подршката на владата, ВМК се обидел да заигра преку кнезот Фердинанд. Поврзаноста на Д. Николаев со кнезот Фердинанд била обелоденета на 6.03.1897 година, кога тој дал оставка на претседателската должност во ВМК и станал аѓутант на кнезот. Претседателското место во ВМК го зазел потпретседателот Ј. Ковачев, а како нов член бил кооптиран Ил. Георгов. Набрзо потоа оставка во Комитетот дале: П. Урумов, Љ. Милетич и Т.Карајовов, кој бил назначен за секретар на бугарското трговско агентство во Битола. Така Комитетот се нашол во оставка. Излез од ситуација бил во нов конгрес.
Постојаната беспарица и нарушените односи со ВМК на Д. Николаев, ја ориентирале ТМОРО кон нови форми за извлекување на материјална помош за делото во Македонија од македонската емиграција во Бугарија. Веднаш по пристигнувањето во Софија, Г. Делчев како задграничен претставник, ги зацврстил врските со офицерите „од 1895 година“ кои биле надвор од ВМК. Соработката со нив се продлабочила по пристигањето на вториот задграничен претставник, Ѓ. Петров. Тогаш помеѓу Ѓ. Петров, Делчев, Стојчо Гаруфалов и Антон Бозуков се родила идејата за „Тајните офицерски братства“.
Притоа, Гаруфалов за претседател го предложил Иван Цончев, бидејќи имал углед меѓу офицерите. Задграничните претставници долго се колебале околу Цончев, сметајќи дека има врски со бугарскиот двор. На тоа посебно укажувал А. Бозуков. На крај заклучиле дека Бозуков тоа го прави од лични амбиции и го прифатиле Цончев. Ѓ. Петров широко агитирал во интерес на офицерските братства во Шумен, Варна, Русе и други места. Тие во прво време укажале значајна материјална помош на Организација. Преку Офицерските братства биле врбувани и испраќани првите кадри за потребите на организациските чети во Македонија.
Од име на Офицерските братства, летото 1897 година И. Цончев го посетил Солун, при што имал средба со членовите на ЦК. Тој во книжарницата на И. Х. Николов се сретнал со Татарчев и Груев. Од нив изворно се запознал за состојбите во Македонија. Цончев искажал подготвеност Офицерските братства морално и материјално да ја помагаат ТМОРО. Истовремено, Цончев направил безуспешен обид за помирување помеѓу ЦК и Бугарското тајно револуционерно братство. Цончев од Солун се вратил восхитен од луѓето и положбата. Во врска со оваа посета, Цончев во својот дневник запишал: „при средбата со членовите на ЦК ... Даме Груев, Хр. Татарчев, Ив. Х. Николов и други, најдобар впечаток ми направи Д. Груев со својот ум, позитивност и смелост“.
По враќањето на Цончев од Солун, соработката помеѓу Организацијата и офицерските братства била продлабочена. Поради тоа, Ѓ. Петров со право забележува дека Цончев во прво време многу им помагал. Соработката помеѓу офицерските братства и ТМОРО била забележана од бугарските трговски агентства во Македонија. А. Шопов во извештајот до премиерот К. Стоилов од 14.11.1897 година пишува: „тукашниот комитет (ЦК, б.а.) има свои раководители во Софија. Главен раководител им е офицерскиот комитет, на чие чело стои поранешниот воен министер Рачо Петров и поранешниот македонски учител Ѓорче Петров. Членови на тој комитет се повеќето резервни офицери, сите родум од Македонија, и многу офицери родум од Бугарија... Владата треба да обрне сериозно внимание на организацијата на офицерските комитети, зашто тие може да приготват сериозни изненадувања за Бугарија. Не сметате ли за можно дека еден ден, една погранична дружина, чии офицери се членови на кажаниот комитет, може без знаење на владата, да тргне за Македонија и да ја вовлече Бугарија во војна? Ако не тоа, не допуштате ли дека може да се случи нешто во минијатура, слично на тоа“. До слични сознанија дошол и Димитар Ризов. Во извештајот од 18.03.1898 година, тој пишува: „ ...поранешниот воен министер Рачо Петров, во компанија со еден голем македонски неранимајко наречен Ѓорче Петров ... составиле некаков си таен македонски комитет, во кој сакале да ги ангажираат бугарските офицери... (слично на б.а.) Етники Етерија“. Шопов смета дека Ѓорче имал достап до целокупната кореспонденција во Министерството за надворешни работи на Бугарија што се однесувала за Македонија.
Набрзо потоа бугарскиот министер за војна, полковник Иванов, го повикал Ѓорче на објаснување и му предочил дека прави нешто „како грчката Етерија“. Министерот Иванов го сметал Ѓорче како опасен човек за бугарската држава. За да ја парализира дејноста на ТМОРО, која не сакала да се покори пред бугарската влада, министерот Иванов презел мерки да ја осуети нејзината соработка со офицерските братства. Тој наредил да се следи Ѓ. Петров, Цончев го преместил во Видин, а офицерите почнал да ги заплашува.
Поради оставката на ВМК на Д. Николаев, бил свикан IV конгрес на македоснките друштва. Тој се одржал од 15 до 21 јуни 1897 година во Софија. Од 38 македонски друштва требало да учествуваат најмалку 40 делегати. Меѓутоа, во работата на Конгресот зеле учество 20 друштва со 22 делегати.
На Конгресот било разгледано прашањето за односите меѓу ВМК и ТМОРО, и прашањето за востание. Притоа било констатирано дека ВМК треба да се подготвува за востание, а за тоа да влезе во врска со ТМОРО. Востанието „треба да се подигне само кога тоа ќе биде наполно подготвено и кога политичките услови ќе бидат благопријатни“. Очигледно, IV македонски конгрес манифестирал тенденција на попустливост и приближување на ставовите кон оние на ТМОРО, пред се’ по прашањето на востание. За претседател на ВМК бил избран кукушанецот Христо Станишев. Сосема неочекувано, Конгресот за член на ВМК го избрал Гоце Делчев. Веројатно ВМК сметал дека со вклучувањето на Делчев во соптствените редови ќе ги испегла и надмине недоразбирањата со ТМОРО. Овој чекор на ВМК, Ѓ. Петров го сфатил како обид да се отцепи Делчев од него. Меѓутоа, Делчев писмено го известил претседателот на Конгресот Ј. Ковачев: „Мојата положба во делото не ми допушта да го прифатам изборот“. Неговото место било пополнето со резервниот член Коста Шахов.
Иако Делчев официјално одбил да земе учество во ВМК на Х. Станишев, контактите помеѓу ВМК и ТМОРО продолжиле.
...
Сарафовиот ВМК, чиј ментор бил Ѓорче Петров, во прво време манифестирал значајна соработка со задграничните претставници. Во врска со тоа, Ѓорче истакнува: „Работите ги почнавме на чисто другарска основа со договор дека тие ќе фигурираат во Бугарија, но дека поткрепата и тврдината ќе бидеме ние. Офицерството во почетокот не преземаше ништо без наше знаење и согласност“. Самиот Сарафов истакнувал: „Ние сме фирмата, а Ѓорче е Комитетот“. Ѓорче ги потенцира успесите на Сарафовиот комитет на материјален план. Според него, тоа бил огромен успех за македонското дело. Затоа констатира: „ако емиграцијата не беше ја создала овдешната организација со ВК на чело, ќе ја создадевме ние“. ВМК за време на првиот мандат на Сарафов и’ давал значајна финансиска помош на ТМОРО. VII македонски конгрес за потребите на Организацијата констатирал раходи од 11,900 златни левови и 23,327 левови во сребро.
Независно од силната материјална подршка. Сарафовиот ВМК уште во првиот мандат започнал со заткулисни игри. Летото 1899 година, при една обиколка на Македонија, Делчев отворено се судрил со А. Бозуков, член – советник на ВМК. Постапката на Бозуков во присуство на Делчев да агитира во полза на ВМК, било сериозно нарушување на меѓусебните принципи. Делчев оттогаш се разочарал од „лојалноста на офицерите“. „Не можејќи да се наметне над Делчев, нешто подоцна, во пролетта 1900 година, авантуристички настроениот Антон Бозуков ќе демисионира од ВМК, поради заминување во Трансвал, со цел да се вклучи во Бурската војна“. Уште поперфидна била посредничката мисија на Камбуров во септември 1899 година, при саморастурањето на „Револуционерното братство“ и неговото слевање во ТМОРО. Камбуров отворено ги покажал претензиите на ВМК на Сарафов, кој се поставил во улога на арбитер. Тој им ветил на членовите на Братството дека ВМК има намера да го премавне Задграничното представништво од Софија и да го преземе раководењето со ЦК, преку инфилтрирање на свои луѓе. Имајќи го предвид тоа, Сарафовата изјава „Ние сме фирмата, а Ѓорче е Комитетот“, се чини има демагошки карактер. Изгледа проникливиот Ѓорче тоа го сфатил со задоцнување. Оттука Татарчев со право пишува: „Дијалектиката, тактот и дипломатијата на Ѓ. Петров, на кои ЦК полагаше огромни надежи, не можеа да ја променат офицерската психологија и менталитет дека раководството на така сложен механизам каков што претставуваше ВМРО би можело да се диригира од даскалчиња“. Сериозните разидувања со ВМК на Сарафов допрва претстоеле.

Четничкиот институт

„Пред да се засили Организацијата, господари на денот и ноќта беа Турците. Подоцна, штом наближи ноќта, Турците се прибираа по домовите, а потерите и војската во касарните. Организациските луѓе, имено, тогаш почнуваа да излегуваат на работа и започнуваше комитското царство.“
Г. И. Белев
...

(изв.: Ванчо Ѓорѓиев „СЛОБОДА ИЛИ СМРТ“ Табернакул – Институт за историја-Филозофски факултет Скопје, 2003 г.; стр. 265-269 и 272-273 )


Monday, July 6, 2020

Рафаел Шек: КОНЦИЗНА ИСТОРИЈА НА ГЕРМАНИЈА 1871-1945


D: The Weimar Republic
...
D.4. CHRONOLOGY, 1920-1929
...
1923
Due to a delay in the payment of German reparations, French and
Belgian forces occupy the Ruhr district and other areas right of the
Rhine in January. Ruhr occupation triggers national outrage at
France in all of Germany; temporary national unity.
Britain condemns the Ruhr occupation.
In reaction to the Ruhr occupation, the German government declares passive
resistance (a gigantic, state-sponsored mass strike in the occupied
areas), which fans hyperinflation, since the government in Berlin pays
the strikers in the Ruhr. Having no monetary reserves left, the
government resorts to the printing press, thus destroying the currency,
which had lost value already since 1914 (effect of huge wartime deficit
spending). The hyperinflation wipes out all middle-class
savings and has catastrophic social effects in 1923.
German sabotage. Bloody clashes in the occupied territories. France
tries to set up separatist governments in West Germany.
At this time of renewed hostility, efforts for secret German
rearmament intensify. Rightist paramilitary groups receive military
help from the army (formation of secret units, the “Black Reichswehr”).
The Inter-Allied Military Control Commission stops its missions in the
face of popular outrage. Resumes controls only in the summer of 1924.
As the catastrophic economic consequences of passive resistance
become more visible, separatism and particularism intensify, especially
in Bavaria. Radical unrest also grows. The rearming rightist bands
start planning to overthrow the Republic, should it give up resistance
to France. The Communists intensify their own preparations for a
putsch. They hope to strike a decisive blow in October 1923 (“Red
October”), six years after the successful Russian Revolution.
In the growing crisis, a grand coalition from SPD to DVP is formed
under Gustav Stresemann, the DVP’s chairman (August to November
1923). After hesitating for several weeks, Stresemann breaks off
passive resistance on 26 September 1923. President Ebert declares a
national state of emergency in order to deal with the expected unrest
following Stresemann’s decision.
Bavarian right-wing activism, virulent, well-armed, and politically
radical, is the first to challenge the Republic. In order to check the
most militant rightists in Bavaria (including the Nazis), the Bavarian
government forms an emergency government, practically a dictatorship,
under the more moderate rightist Gustav von Kahr. Bavaria also
moves toward greater autonomy from Berlin.
Buchrucker Putsch, 1 October 1923. Attempt of some military
units from the Black Reichswehr to transform the passive resistance
into an active war against France and to overthrow the democratic
government. Fails immediately because the rest of the army does not
cooperate.
In Saxony and Thuringia leftist governments including the SPD and
KPD are formed. The communists build up their own paramilitary
formations (“red hundreds”).
Culmination of rightist quasi-legal putschism. Army leaders,
businessmen, and conservatives seek to take power and establish a
dictatorship through intrigue, while avoiding the risks of an open
putsch. Tirpitz is a key figure in these efforts.
The German army deposes the leftist governments of Saxony and
Thuringia (late October/early November 1923). The SPD, outraged because
no similar step is considered against Kahr’s (even more) refractory
Bavaria, leaves the national government. A minority coalition continues
in office under Stresemann.
Inflation reaches record heights in November: 1 US dollar=4 Trillion
marks. Germans see hyperinflation not only as an economic catastrophe
but also as an expression of a huge moral crisis.
Hitler-Ludendorff Putsch, Munich, 8/9 Nov. 1923. The Nazis,
still a party with no significant base outside Bavaria, feel that the
culmination of the crisis is near and hope to seize power in Germany
through a march on Berlin. They are inspired by similar examples of
takeovers by radicals who had assembled forces in the provinces and
then seized power by marching on the capital (Mussolini’s march on Rome
in October 1922; Turkish revolution in 1922). The Nazis occupy a beer
hall and force the Kahr government to consent to march on Berlin with
all Nazi and other right-wing paramilitary bands. Kahr pretends to
support the enterprise but deserts Hitler in the night. When Hitler and
Ludendorff seek to save the putsch by marching through the center of
Munich the next day, Kahr’s Bavarian police units shoot at the
putschists. Hitler is wounded, escapes, but gets caught and imprisoned
a day later. Although the putsch is a total failure, Hitler gains
prestige on the right by at least trying to overthrow Weimar (and
Versailles). See a detailed account of the Hitler-Putsch.
Ebert reacts to the Hitler Putsch by giving General Seeckt,
the chief of the army, emergency powers.
The Stresemann government achieves currency stabilization, 15
November 1923. A strict revaluation of the mark puts it on a stable
foundation. Revaluation, carried out by emergency decrees, is a small
miracle, but it hits hard and leaves a lasting hatred of the Weimar
Republic
among the middle classes. Slow economic normalization follows.
As Foreign Minister in a new (minority) cabinet under Center
politician Marx (formed in the end of November), Stresemann
seeks reconciliation and international agreement. Hopes thus to win
better recognition for Germany and to revise Versailles peacefully. The
British ambassador in Berlin speaks full of admiration about the
Republic mastering so many crises during this horrible year. But the
social and political legacy of hyperinflation is depressing and has
long-term effects.

1924
A severe financial crisis breaks out in France in January; makes
France more dependent upon American capital and more willing to find a
cooperative solution to the reparations problem (rather than extraction
reparations alone and through violence).

Hitler Trial, February to April 1924. Hitler receives a
five-year prison term, of which he serves only one year. Ludendorff
acquitted. In prison, Hitler writes the first volume of his
autobiography/political program, Mein Kampf (My Struggle).
New settlement for German reparations, offering lower yearly
payments and American loans to Germany: Dawes Plan, proposed in
April 1924, ratified in August. American loans to Germany are supposed
to restart the German economy, so that Germany will be able to pay
reparations to France and Britain, which in turn can start paying off
their war debts to the United States.
Reichstag elections in May 1924 reflect the intense anger left by
the chaotic preceding year. Radicals on the left and right make massive
gains. DNVP (right-wing nationalists, against democracy) becomes
strongest party. SPD and the middle parties loose. A radical rightist
party (successor to the dissolved and illegal Nazi party) under
Ludendorff emerges and wins about 6%. The minority cabinet under Marx
and Stresemann continues to govern, as no majority in the polarized
Reichstag can be found.
Political stabilization continues slowly despite much
anti-republican resentment. The influx of American credits secures a
phase of relative, though unsound and deceptive, prosperity over the
next few years.
New Reichstag elections in December 1924 benefit the moderate
parties. The SPD wins a lot of votes but prefers to remain in the
opposition. The KPD remains strong despite some losses. The Nazi
radicals under Ludendorff suffer a catastrophic defeat and are nearly
wiped out. The centrist minority coalition now includes the rightist
DNVP, which gives it a majority. Former Finance Minister Hans Luther
(without party affiliation) becomes chancellor. The DNVP has a
pragmatic wing, which supports Stresemann temporarily for economic
reasons. But the right wing of the party resents participation in
government and does everything to torpedo Stresemann. Tirpitz becomes a
key figure in the DNVP’s anti-Stresemann group.

1925
After his amazingly early release from the prison, Hitler
reorganizes his party and starts to expand it to the rest of Germany.
In all elections until 1929, however, the NSDAP remains a splinter
party.
Stresemann continues to work for reconciliation and international
agreement. Finds congenial partners in France (Aristide Briand)
and Britain (Austen Chamberlain).
Presidential elections after Ebert’s death in office. After an
intrigue masterminded by Tirpitz, Hindenburg runs and wins second
ballot against former chancellor Marx (April). Once Tirpitz’s hopes to
manipulate the president fail, however, rightists feel ambivalent about
Hindenburg’s presidency. They fear that the monarchist war hero as head
of state will increase the prestige and legitimation of the hated
Weimar Republic. Hindenburg, at age 78 in 1925, acts against his
authoritarian, monarchist convictions and remains a loyal head of state
until the early 1930s.
Treaty of Locarno, signed by Luther and Stresemann for
Germany, guarantees that the German western border will not be changed
except by peaceful means (October 1925). This forms part of an
intelligent policy by Stresemann, who sets out to create two standards
for Germany’s treaties: if Germany recognizes some selective parts of
Versailles, the original treaty (forced upon the Germans) becomes
increasingly hollow. What Stresemann does amounts to a covert
renegotiation of the peace terms in the spirit of reconciliation and
mutual trust and leads to conditions much more advantageous to Germany.
The DNVP, subordinating the subtleties of Stresemann’s foreign policy
to a hollow nationalist rhetoric, leaves the government in protest
against Locarno. The government continues to rely on the old minority
coalition, led by the Center and the DVP, with some tacit support from
the SPD.

1926
Marx becomes chancellor again (May) after Luther antagonizes the
middle parties through a minor faux pas.
Germany is now allowed to enter the League of Nations. Visible
success of Stresemann’s policy of reconciliation, which receives
international recognition. (Stresemann and Aristide Briand received the
Nobel Peace Price in 1926.) German rightists criticize entry into the
League of Nations viciously and try to induce Hindenburg to block it.
To them, the League of Nations is a cover for Versailles. Hindenburg,
however, accepts Stresemann’s decision.

1927
DNVP, pushed by its pragmatic (economic) wing, reenters government
in January 1927 but leaves again in February 1928. Unemployment rises
but reaches no dramatic levels. Quiet year in Weimar politics.

1928
Reichstag elections in May 1928 seem to confirm the trend toward
stability and democratic government started during the December
elections of 1924: The SPD gains votes and forms a coalition with the
Center, the DDP, and the DVP (a great coalition, as in 1923).
Chancellor: Hermann Müller (SPD). Stresemann remains
foreign minister until his death in October 1929. Nazis receive less
than 3%. KPD remains strong. The DNVP’s losses lead to a sharp rightist
turn of the party under industrialist Alfred Hugenberg, who
soon aligns the DNVP with the Nazis.

1929
Unemployment in Germany rises to a high level early in the year.
The crash of the New York stock market in September 1929 leads to a
worldwide depression with dramatic effects on Germany. Unemployment
rises sharply in the end of the year and reaches unprecedented heights
in the following years. Stresemann, exhausted and overcommitted, dies
of a heart attack (at age 51) just as the crisis starts. His untimely
death has been considered a dramatic blow to the Weimar Republic by
many.

(изв. Germany, 1871-1945 A Concise History by Raffael Scheck, Colby University, 2008)

Wednesday, July 1, 2020

Јосип Броз Тито: БРИОНСКИ ПЛЕНУМ


БРИОНСКИ ПЛЕНУМ – ПАД ГРУПЕ АЛЕКСАНДРА РАНКОВИЋА, РЕОРГАНИЗЦИЈА ФЕДЕРАЦИЈЕ

Четврти Пленум Централног Комитета Савеза комуниста Југославије, Титова уводна реч на Пленуму

Бриони, 1. јула 1966 год.

...Другови и другарице,
На сједници Извршног комитета одржаној 16. јуна претресано је питање извјесних деформација у раду неких органа у организацији државне безбједности. На тој сједници Извршни комитет је решио да се изабере једна партиско-државна комисија која би те проблеме испитала. Прије тога, формирана је једна техничка комисија која је требало да технички утврди извјесне деформације у раду наше Државне безбједности. И то је био један од елемената који је подстакао Извршни комитет ЦК СКЈ да формира и политичку комисију, то јест партиско-државну комисију. Комисија ће послије поднијети извјештај о досадашњем раду, јер истрага о разним девијацијама и аномалијама које су се догађале у нашој Државној безбједности није потпуно завршена.
Другови, ја бих хтио овдје да се вратим мало уназад. Ми смо у марту 1962. године имали проширену сједницу Извршног комитета на којој су претресани разни проблеми који су се тицали односа у нашем руководству, односу у нашој Партији и уопште разних аномалија које су се доћађале. Та сједница је трајала три дана. Тога се учесници сједнице врло добро сјећају. Ми смо тада по прилици утврдили у чему се састоје те аномалије, девијације и тако даље, али нисмо утврдили изворе тога. Мени се чини да смо ми ту погријешили што тада нисмо ишли до краја, него смо због извјесних компромисних тежњи, да се то не одрази на јединство наше Партије и на јединство нашег руководства – које је заправо већ онда било нарушено – стигли на пола пута. Дакле, то због чега ми данас овдје засједамо и о чему ћемо дискутовати – није најновија ствар. То има своје поријекло уназад неколико година, готово близу деценију.
Ми смо, другови, погријешили што смо нашу Државну безбједност у току двадесет и више година њеног постојања препустили – тако рећи – сухој себи, и главни руководиоц је био друг Ранковић. Ви знате да је у току рата наша Државна безбједност одиграла огромну улогу, у чему – разумије се – један велики дио заслуга има и друг Ранковић и остали другови, који су били под његовим руководством. Но, управо због тога огромног повјерења које смо имали и према другу Ранковићу и према Служби државне безбједности, ми на нашим сједницама Извршниог комитета ни једанпут нисмо имали питање ове Службе. А, могу ли се било која организација или било какви органи тако дуго пустити без контроле Партије, без контроле руковоства наше Партије. Разумије се да је то наша кривица.
Кад ово питање претресамо данас, овдје треба поћи од чињенице да је наша Безбједност одиграла огромну улогу у ликвидирању класног и свих непријатеља, који су код нас хтјели доћи до изражаја и у току рата и послије, и то не смијемо никада изгубити из вида. То је хисторијска чињеница. Људи који су у тој Служби радили имају велике заслуге, и друг Ранковић. Али имамо ли ми права другови, да опраштамо за оно што се догађа послије, када се једна таква организација деформише и када се, услијед разних деформација, створи један систем који је притискао читаво наше друштво? Разумије се да немамо и не можемо. Оно су заслуге, а ово су огромне грешке. И та питања морамо размотрити и донијети одређене закључке. Кад смо пришли томе, ми смо постепено увиђали до каквих су невјероватних размјера долазиле те деформације. И онда нам је постало јасно – а ја мислим да ће се то све још боље сагледати – зашто ми нисмо могли да спроводимо наше одлуке које смо доносили на пленумима и конгресима, нарочито на Осмом конгресу. Послије тога, долазило је до некакве стагнације, некако није ишло. Одлуке су биле одличне, народ их је пригрлио, порадовао се, наши радни људи су били весели, говорили су: „Е, коначни ћемо кренути напријед“. А ипак, није ишло.
Значи, читава ствар мора бити постављена на политичке темеље, то је политичка ствар. Осми конгрес, привредна реформа – то су крупне акције нашег друштва ради побољшања цјелокупног нашег живота и бржег кретања напријед. И ако разматрамо извјесне деформације, онда не можемо говорити о појединцима, као о неком случају. Ја другови, мислим да се ту ради – не могу да тврдим, али то је моје мишљење – не само о појединцима, и ти појединци не морају ни бити ни ти који су ту углавном одговорни, али ту се ради о једној фракциској, групашкој борби; борби за власт. Јер како би се те ствари, послије 1962 год. кад смо их претресали, могле сада поново да се појаве у још жешћем и тежем виду, а да се о томе не ради. Мислим да даља истрага мора да крене у том правцу, да то видимо, јер је то опасност за јединство нашег народа, опасност за Савез комуниста и његово јединство, једном ријечју: за наш социјалистички развитак...
На овом Пленуму другови, ради се о једном крупном питању – о оздрављењу наше Партије, одвајање Унутрашње безбједности од Партије, а не као што је до сада било, да се то побркало, да је Унутрашња безбједност прејашила Партију. О томе је сада ријеч.

. .На седници Извршног комитета Централног комитета Савеза комуниста Југославије од 16. јуна 1966, у вези са низом чињеница које указују на врло озбиљно испољење слабости и деформације, претресана су нека питања из рада органа Државне безбедности, као и појаве озбиљних злоупотреба ових органа у политичке циљеве од стране појединих функционера. На истој седници је Извршни комитет ЦК СКЈ формирао комисију са задатком да испита ове појаве, као и методе руковођења у органима Државне безбедности, и да о своме раду и констатацијама извести Извршни комитет и Централни комитет ЦК СКЈ.

ИЗВЕШТАЈ КОМИСИЈЕ ИЗВРШНОГ КОМИТЕТА ЦК СКЈ

Извршни комитет ЦК СКЈ утврдио је следећи састав комисије:
-Претседник Крсте Црвенковски; чланови: Ђуро Пуцар, Блажо Јовановић, Добривоје Радосављевић, Мика Трипало и Франце Попит.
...У току рада, Комисија Извршног комитета ЦК СКЈ је поднела свој претходни извештај Извршном комитету ЦК СКЈ 22. јуна 1966 године. Извршни комитет ЦК СКЈ је одобрио рад Комисије и прихватио њене налазе и констатације, стављајући јој у задатак израду дефинитивног извештаја за четврту седницу ЦК СКЈ, заказану за 1. јули 1966 год.
2. Комисија посебно истиче да стање, организација, методи рада, циљеви и задаци Државне безбедности нису нигде претресани, ни на једном државном, представничком или партиском форуму, у читавом послератном периоду. Државна безбедност је постала мање или више монопол појединаца. Они су њом руководили као личности или, како неки кажу, као њени организатори и оснивачи, без обзира на то какве су јавне функције имали. Отуда се и створила атмосфера да су се, како поједини функционери, тако и део особља Државне безбедности, везивали за поједине личности, које су поистовећиване са државним руководством, и Централним комитетом СКЈ. Из изјава се види да је друг Александар Ранковић (Марко) поистовећиван са Централним комитетом...
Међутим посљедних година, а нарочито прије и после VIII Конгреса СКЈ, заоштрени су неки политички проблеми и дилеме око тражења најефикаснијих путева за наш даљи друштвени развитак. У исто време, јавили су се и отпори спровођењу одлука Форума Савеза комуниста, као и појаве да су неки функционери покушавали да органе Државне безбедности искористе у политичке сврхе.
Наше друштво је, захваљујући пре свега, правилној политичкој линији и ориентацији Савеза комуниста, отишло далеко напред у развитку социјализма и социјалистичких друштвених односа. Брзо је напредовало самоуправљање и непосредна демократија, а органи безбедности услед конзервативног отпора појединих функциоера, заостајали су уза тог развитка, због чега јеморало доћи до одрђених сукоба. Ранијим тенденцијама да се Државна безбедност претвори у силу изнад друштва, прикључиле су се и нова, то јест да државна безбедност постане један од одлучујућих фактора у формирању друштвене политике. Ти функционери су, користећи своје позиције, злоупотребљавали органе државне безбедности, са тенденцијом да успоставе контролу у читавом друшву, од предузећа до највиших врхова. Они су себи присвојили право да држе под контролом и одговорне државне и политичке функционере – путем прислушкивања, праћења и добијања извештаја од техничког особља, које је ангажовано у раду око функционера. На бази оваквих извештаја, врло често су даване оцене о појединим људима, и такве оцене су били – не тако ретко – одлучујуће за одлуке кадровске политике. Наиме друг Ранковић се, као секретар задужен за кадровску политику и организациону изградњу СКЈ, често ослањао на материјале безбедности при одлучивању о размештају кадрова...
6. Поједини органи Државне безбедности, користећи савремену технику, упустиле су се последњих година, у велике операције прислушкивања и контролу појединаца и установа. Рад Комисије је показао да се те методе употребљавају доста масовно против поштених, и социјализму оданих људи, те против одређеног броја државних и политичких функционера. Те се методе употребљавају и са намером да се појединци дискредитују, и коначно скину са функција...
У Државној безбедности се посебно развио систем информисања о расположењу јавног мњења. Она се већ годинама јављала као скоро једина служба која прикупља политичке информације о коментарима и реаговању на најзначајније догађаје из нашег јавног и политичког живота. Државна безбедност је тиме постајала некаква политичко-информативна или политичко-обавештајна служба унутар земље. Она је то обављала нестручно, импровизовано, по својим мерилима, и што је најгоре, често са одређеним циљем. Због своје изолованости, нестручности кадрова да може компетентно оцењивати економске, политичке, културне и друге податке, а поготову што се много од тих података добија из негативних средина или некомпетентних извора, те су информације скоро увек биле једностране, а не ретко и свесно темпиране. Оне нису одраз правог стања; на основу реаговања непријатељски настројених елемената, те незадовољника и појединачних случајева, врше се уопштавања. Државна безбедност је сама анализирала разне појаве, вршила селекцију материјала и обраду информација, и према властитој оцени, или оцени појединаца, на бази крајњег субјективизма и произвољности, дистрибуирала информације одређеним функционерима, али не према дужностима не којима се људи налазе. Многе су ствари били монополисане само за појединце...
10. Наш друштвени развитак последњих година све више је долазио у сукоб са одређеним остацима старог система. Он није више могао да подноси затворене системе и организме. Самоуправљање императивно захтева да се сви организми друштва ставе под јавну и друштвену контролу на бази уставних и законских норми. Неки су се томе одупирали и још више затворали у себе. То је доводило до појава деморализације и деформација у таквим институцијама. Данас не може и не сме више нико поседовати монопол на поједине функције, нити на оцену стања организација и институција у којима ради, а поготово оним којима стоји на челу. Централни комитет Савеза комуниста Југославије мора уочити те појаве и повести, уз мобилизацију читавог чланства и свих радних људи, одлучну битку за трансформацију одређених служби и делатности у правцу прилагођавању насталим друштвеним променама и развијенијим социјалистичким односима...
11. Централни комитет СКЈ и његов Извршни комитет не могу, а да не приме део одговорности и на себе, тим више што се на челу Државне безбедности у читавом пређеном периоду, директно или индиректно, налазио један од његових секретара – друг Александар Ранковић. Усталила се, и у крајњој линији, прихватила штетна пракса да један човек у име Централног комитета и државних органа сам, без контроле и полагања рачуна било коме, руководи овом службом. Не само да се у минулом периоду Централни комитет мирио са чињеницом постојања монопола појединаца над појединим институцијама, већ је проглашавањем те и сличних институција табуом за друштво, а и за себе, тај монопол објективно подржавао и даље учвршћивао.

РЕЧ АЛЕКСАНДРА РАНКОВИЋА
...