Friday, December 31, 2021

Ежен Си: МИСТЕРИИТЕ НА ПАРИЗ

Volume III

Part VII. Continued

CAPTER VII.

THE PORTRAIT

 

At the name of Ferand , Sarah’ voice faltered so that La Chouette stepped back wit alarm. “The notary”, repeated Sarah, “gave you this child and – “ she could not finished. Her emotion was too violent; with her hands stretched towards La Chouette, trembling violently, surprise and joy were expressed on her countenance.

“But I did not you were going to fire up in this manner, my little lady,” said the old woman. “Yet it is very plain. Ten years ago, an old acquaintance, Tournemine, said to me, ‘Do you want to take charge of a little girl that some one wants to get rid off? If she lives or dies, all the same; there is a thousand francs to gain; you may do with the child what you please.”

“Ten years ago?” cried Sarah. “Ten years.” “A little blonde.” “A little blonde.” “With blue eyes?” “With blue eyes, blue as the bleuets.” “And it is she, who, at the farm – “ “We packed up for Saint Lazare. I must say that I did not expect to find her there – this Pegriotte.”

“Oh! my God!” cried Sarah, falling on her knees, and raising her hands and eyes toward heaven; “Thy ways are impenetrable. I bow before thy mysterious providence. Oh ! if such happiness were possible – but no, I cannot believe it; it would be too much – no!” Then suddenly rising, she said to La Chouette, who looked at her with amazement, “Come.” And Sarah walked before the old man with hurried steps. At the end of the alley she ascended some steps leading to the glass door of a cabinet, sumptuously furnished. At the moment when La Chouette was about to enter, Sarah made her a sign to remain without. Then she rung the bell violently. A servant appeared.

“I am not at home for anyone; let no one in; do you understand? absolutely no one.” The domestic retired, and Sarah, to be more secure, locked the door. La Chouette heard the orders given to the servant, and saw Sarah lock the door. The countess, turning to her, said, “Come in quickly, and shut the door.” La Chouette obeyed. Hastily opening a secretary, Sarah took from it an ebony casket, which she placed on a desk in the middle of the room, an made a sign for La Chouette to come near her. The casket contained contained many jewel many jewel boxes, placed one on the other, enclosing magnificent ornaments. Sarah was too impatient to reach the bottom of the casket, that she threw out on the table these boxes, splendidly furnished wit necklaces, bracelets, and diamonds,  sparkled with a thousand fires. La Chouette was astounded. She was armed, she was shut up alone with the countess, her flight was easy, secure. An infernal idea crossed the mind of this monster. But to execute this new misdeed, she must get her poniard from the basket, and draw near to Sarah, without exciting suspicion.

With the cunning of a tiger-cat, who crawls and treacherously advanced on its prey, the old woman profited by the pre-occupation of the countess to steal round the bureau which separated her from her victim. She had already commenced this treacherous revolution, when she was obliged to stop suddenly, Sarah drew a medallion from the bottom of the box, leaned on the table, handed it La Chouette with a trembling hand, and said, “Look at this portrait.” “It is La Pegriotte!” cried La Chouette, struck with the great likeness; “it is the little girl who was given to me; I see her as she was when Tournemine brought her to me. There is her thick, curly hair which I cut off at once, and sold well!” “You recognize her, it was she?” Oh! I conjure you, do not deceive me!” “I tell you, my little lady, that it is La Pegriotte; it is as if I could see her before me,” said La Chouette, trying to approach Sarah without being remarked; “even now she looks like this portrait. If you saw her, you would be struck with it.”

Sarah had experienced no sorrow, no fright on learning that her child had, during the years, lived miserable and abandoned. No remorse on thinking that she herself had torn her from peaceful retreat where Rodolphe had placed her. This unnatural mother did not at once interrogate La Chouette with terrible anxiety as to the past life of her child. No; ambition with Sarah had for a long time stifled maternal tenderness.

It was not joy at finding her daughter which transported her, it was the certain hope of seeing realized the proud dream of all her life. Rodolphe was interested for this unfortunate creature, had protected without knowing her, what would be his joy when he discovered her to be his child! He was free, the countess a widow – Sarah already saw glisten before her eyes a sovereign’s crown. La Chouette, still advancing with cautious steps, had already reached one end of the table, and placed her dagger perpendicularly in her basket, the handle close to the opening, quite ready. She was only a few steps from the countess. When the later suddenly said, “Do know how to write?” And pushing back with her hand the boxes and jewels, she opened a blotter placed before an inkstand. “No madam, I cannot write”, answered La Chouette at all hazard. “I am going to write, than, from your dictation.” Tell me all the circumstances attending the abandonment of this little girl.” And Sarah, seated herself in an arm chair before the desk, took a pen, and made a motion for the old woman to draw near her.

The eyes of La Chouette twinkled. At length, she was standing erect alongside of Sarah’s seat. She, bending over the table, prepared to write. “I will read aloud slowly,” said the countess, “you will correct my mistakes.”  “Yes madam,” answered La Chouette, watching every movement. Then she slipped her right hand into her basket, so as to take hold of the dagger without being seen. The countess began to write – “I declare that –“

But interrupting herself, and turning towards La Chouette, who already had hold handle of her dagger, Sarah added, “At what time was this child delivered to you?” “In the month of February, 1827.” “And by whom?” asked Sarah, with her face still tourned towards La Chouette. “By Pierre Tournemine, now in the galleys at Rochefort.” Madam Seraphin, housekeeper of the notary, gave the little girl to him.” The countess turned to write, and read in a loud voice. “I declare that, in the month of February, 1827, the named –“

La Chouette had drawn the dagger. Already she raised it to strike her victim between the shoulders. Sarah again turned. La Chouette, not to be discovered, placed quickly her right arm on the back of the chair, and leaned towards her to answer her new question. “I have forgotten the name of the man who confided the child to you.” “Pierre Tournemine” answered la Chouette. “Pierre Tournemine” repeated Sarah, continuing to write, “now in the galleys at Rochefort, placed in my hands a child who had been confided to him by the housekeeper of –“

The countess could not finish. La Chouette, after having softly disencumbered herself of the basket by dropping it on the ground, had thrown herself on the countess with as much rapidity as fury; with her left hand she caught her by the throat, and, holding her face down to the table, she had, with her right hand, planted the dagger between the shoulders. This horrid deed was executed so quickly, that the countess did not utter a single cry or groan. Still seated, she remained with her face on the table. The pen had fallen from her hand.

“The same blow as Fourline’s, the little man of the Rue de Roule,” said the monster. “Another one who will talk no more; her account is made.” And la Chouette, gathering in haste the jewels, which she threw into her basket, did not perceive that her victim still breathed. The murder and robbery accomplished, the horrible old woman opened the glass door, disappeared rapidly in the green alley, went out by a small door, and reached the waste ground. Near the observatory she took a hack, which conveyed her to Bras-Rouge’s. The widow Martial, Nicolas, Calebasse, and Barbillon had, as the reader knows, given a randez-vous to La Chouette in this den, to rob and kill the diamond broker.

 

CHAPTER VIII.

THE AGENT OF A POLICE.

 

The reader is already acquainted with the tavern of the Bleeding Heart, situated in the Champs Elysees, near the Course la Reine, in one of the vast moats which bounded this promenade some year since. The inhabitants of the island had not yet appeared. Since the departure of M. Bradamante, who had accompanied the step-mother of Madam de Harville to Normandy, Tortillard had returned to his father’s house.

Placed as sentinel on the top of the staircase, the little cripple was to notify the arrival of Martial by a concerted signal, Bras-Rouge being then in secret conference with an agent of police named Narcisse Borel, who, it will be remembered, was seen at the tapis-franc of the Ogresse, when he came there to arrest two villains accused of murder. This agent, a man about forty years, strong and thick set, had his skin stained, a sharp and piercing eye, and face completely shaved, so as to be able to assume the different disguises necessary to his dangerous expeditions; for it was often necessary for him to unite the sudden transformation of a comedian with the energy and courage of a soldier, to surprise certain banditti whom he was obliged to match in courage and determination. Narcisse Borel was, in a word, one of the most useful, most active instruments of Providence, on a small scale, vulgarly called the police.

 

* * * * * *

Let us turn to he interview between Borel and Bras-Rouge,

 

 

(THE MYSTERIES OF PARIS by Eugene Sue; London, D. N. Carvalho, 147, Fleet Street, MDCCCXLIV)

 

Thursday, December 30, 2021

Иван Махаилов: СПОМЕНИ II

ОСЛОБОДИТЕЛНАТА БОРБА 1919-1924 г.

 

Поглавје второ

Удари во грбот на Македонското движење

 

XVII

ПРОЦЕНКИ НА МАКЕДОНСКОТО ДВИЖЕЊЕ ЗА НЕГОВИОТ КОНФЛИКТ СО КАБИНЕТОТ НА СТАМБОЛИСКИ

...

Проф. Никола Милев за едно познато француско списание напиша:

„Македонското прашање, како и претходно, се’ уште суштествува и секој ден го покажува својот заплашителен карактер. Зошто? Зато што тоа постоеше и во минатото, независно од бугарската политика. Затоа што, како што изјави Стамболиски пред новинарите, за време на неговата посета на Белград ноември 1922 год. ако во Бугарија не мислат на Македонија, Македонците секогаш мислат на неа.

Старата и банална историја за пенетрација на чети повторно стана сиже на поплаките против Бугарија и представниците на Српско-хрватско-словенечката држава, како и на Романија и на Грција, во јуни 1922 направија во Софија една заедничка постапка. Правителството на Стамболиски, неможејќи да се надева дека ќе му се верува на неговата лојалност, и со тоа да обезбеди разбирање со соседите, за свидетел го зеде Друштвото на народите. Спорот меѓу Бугарија и нејзините три соседки, кои дејствуваа дороворено, беше доведен пред Советот на Друштвото на народите на 19 јули во Лондон. За да бидат установени фактите и одговорностите, софискиот кабинет побара една анкета на лице место; тоа софиско барање наиде на спротивставување од страна на нејзините противнички, а Советот, правејќи разни еволуции помеѓу двете тези пред кои беше исправен, ги советуваше двате страни да изнајдат некакво споразумение, објавувајќи дека, во случај да не се изнајде договор, ќе биде готов да интервенира.

Усилбите направени да не се дозволи анкета беа најдобриот доказ за справедливоста на бугарскиот протест.“

Тоа беше најправилната позиција на која што Бугарија требаше да опстои. Но таа беше напуштена од страна на владата.

Напуштена, заборавена беше исто и позицијата за независна Македонија, што некогаш ја застапуваше Бугарската Земјоделска Партија, а беше застапена и во официјалната изјава на бугарската делегација при склучувањето на мирот во Париз 1919 год. Како член на државната делегација, и Стамболиски беше солидарен со изискувањето на независна Македонија.

ВМРО и сите легални македонски организации беа убедени дека главна грижа на оние кои ја раководеа Бугарската земјоделска партија во опишаното доба, беше да ја земат и задржат власта колку што е можно подолго. Заради тоа Земјоделците беа подготвени да жртвуваат се’ друго. Кон негативните општествени пројави след војната, владата градеше политички планови.

Тие луѓе беа дојдени на власт доста озлобени. Такви беа и највидните меѓу нив, оние кои војната ја протераа во софискиот затвор. И – во тоа се состои нивната голема несреќа – мислеа оти држава може да се управува само со злоба. Уште во 1919 год. во весникот „Земјоделско знаме“, Стамболиски изјави дека гревот на Бугарија е што жртвувала триста илјади нејзини синови заради „пуштинаците“ во Македонија.

Во нивните средини често се велеше оти тие не биле за „шовинизмот“, а биле за братство со другите. Но, тоа не водеше сметка како другите се однесуваат кон нас, што сакаат да ни прават Србите и Грците; Стамболиски и компанија не се интересираа за тоа.

После 1918 год. македонските бугари започнаа на свој ризик и по своја иницијатива борба за сопствено ослободување. Нивната емиграција во Бугарија развиваше своја дејност сообразно законите. Слична легална дејност развија македонските бугари и во Америка; и таму тие ги напаѓаат Србија и Грција поради нивните варварски и денационализаторски режими. Ниту Америка презема мерки против тамошните македонски организации, ниту пак Србија и Грција протестираат пред американската власт поради дејноста на луѓето кои пожелуват да имаат слободна и независна татковина, и училишта на свој сопствен јазик. А, и да протестираа, американската власт сигурно достојно би им одговорила.

Софија посегна и врз легалните македонски здруженија во Бугарија. Не е дозволиво ниедно бугарско правителство некому да му биде поголем пријател од сопствените браќа, особено да биде пријател на држава која поробила Бугари. Доколку тоа се допушти, тоа би значело дека е дефинитивно погребано бугарското духовно и национално единство.

Со што да се оправда мислата за спогодба меѓу Бугарија и Србија за прогон на македонските борци на бугарска и српска територија? Тоа не потсети на некогашниот полски участок и согласноста на Австрија и Русија од 1833 год. за прекугранично пропуштање војски за гушење на полските револуционерни протести, било на руска било на австриска територија. Но Русија и Австрија беа поробувачи на Полска. Требаше ли Бугарија да се постави на таков начин по однос на Македонија?

Проф. Милев за Нишкото споразумение, во погоре цитираната статија, напиша:

„Бугарската и југословенската влада во Ниш договорија една конвенција за сигурност на границите. Текстот на конвенцијата сеуште не е публикуван. Сепак се знае дека таа ќе воведе некакви технички мерки коишто двете држави се обврзуваат да ги преземат долж протегањето на македонската граница со цел да се спречи она што се нарекува четничко движење, а кое всушност представува длабока и сериозна растревоженост на духовите во Македнија.

Значи, Нишкиот договор не е само една политичка согласност. Тој во секој случај маркира една бележита етапа во развојот на политичките односи меѓу Бугарија и Србија после Војната, и едно јасно зближување меѓу Софија и Белград. Поради тоа, договорот е двојно интересен...

Кога г. Стамболиски ја презеде власт во 1919 год. тој шумно ја прокламираше намерата да дојде до едно брзо зближување со Србија. Уште во 1913 г. по катастрофалниот Букурешки договор, уште кога беше обичен агитатор без голем престиж, г. Стамболиски се декларираше прво како Југословен, а потоа како Бугарин. После поразот 1918 г. тој стана премиер и поверува дека неговиот југословенски идентитет ќе му обезбеди триумф во надворешната политика.

...Не успевајќи само со сопствени сили да излезе на крај со `комитаџиите`, г. Пашиќ помисли дека една спогодба со Бугарија би му дало морални средства – дејствување врз духот на македонското население – како и материјални содејствија, неопходни за успех на неговата политика. Растечкото непријателство меѓу македонската организација и владата на Стамболиски ги окуражуваше тие негови сметки. Од своја страна, г-н Стамболиски не се откажуавше од југословенската си идеја и, сакајќи да му покаже на народот дека неговата надворешна политика дава резултати, преземаше распредувања по вкусот на Белград. Во Женева, за време на сесијата на Собранието на Друштвото на народите, тој со г. Нинчиќ – министер за надворешни работи на СХС, имаше разговор на којшто беа зацртани подготовките за неговата посета на Белград. Од таа визита произлезе Конференцијата во Ниш (1-27 март 1923 г.).

Незадоволството манифестирано од неговите сонародници не му изгледаше од голема важност по однос на неговата идеја, и неговата желба да си припише политички успех не престануваше да му ја тормози душата. Тој ги умножуваше своите југословенски манифестации.“

А, каква е должноста на една бугарска власт кога внатре македонското дело, или однадвор сеедно, ќе се појават извесни смутители? Таа треба да помогне – ако воопшто се налага потреба од нејзино вмешување – за помирување, или за отстранување на прегрешителите или смутителите. Таа во никој случај не може да се стави во позиција на грчката и српска пропаганда, за да создава нови Котевци, Љамевци и Бабунци, како што постапи Земјоделското правителство. Ако тоа се случеше, словесните спорови помеѓу македонските емигранти после Војната ќе беа угаснати, како што на времето слегнаа острите спорови меѓу бугарските емигранти во Романија, кога Христо Ботев и Љубен Каравелов стоеја на два различни пола. Доколку не беше владата, од погоре поменатата разбојничка група ќе се отцепеа сите нејзини членови; власта ги поттикна во непростливи прегрешенија, а сетне и во пропаста на ренегатството. Воколку не беше правителството, ни мисла немаше да му прелета некому од „федералистите“ да започне вооружена борна против ВМРО. Тоа правителство под дрво и камен бараше лица кои беа готови да го спречат македонското дело.

Властодршците во Софија во ликот на Стамболиски, подоцна се криеја зад некаков „блок“ опозициони партии со кои македонското движење ѓоа било во сојуз; се криеја и во заплашувачките писма на Т. Александров за да оправдаат некои свои постапки. Но повтараме, немаше ниту „блок“ ниту заплашувачки писма, кога тие започнаа да плетат планови протививото на Тодора, како и против евентуалното ново пројавување на ВМРО.

Македонското движење е убедено дека преку Александар Димитров бугарската влада би презело ангажман да го уништи македонското дело, да ја потисне македонската кауза. Коста Тодоров, познатиот меѓународен шпион, беше другар на Стамболиски уште од затвор, негов приврзеник и полномошен министер; нему треба да му се верува кога говори за нешто кое се однесуваат на Стамболиски, Ал. Димитров и Земјоделската партија. Во својата автобиографија под наслов „Балкан Фајербранд“ издадена во Америка, Коста Тодоров категорично вели дека, за време на посетата на Белград, министерот Александар Димитров му ветил на Пашиќ дека ќе го уништо македонското дело.

Македонските печатени изданија отворено ја обвинуваа тогашната бугарска управа дека игра по гајдата на Белград. Убедливи деманти не се дадоа...

Од аспект на тврдењата на правитеството дека македонското движење се мешало во бугарските државни и партиски политики, одбележуваме дека и тоа обвинение дојде покасно, т.е. откако власта фати да ја попречува македонската кауза. Но, фактички и немаше вмешување на македонските организации, туку обратно – вплеткување на самото правителство.

Подоцна, во разговор со некои земјоделски водачи, јас утврдив дека тие не ги споделувале докрај неоснованите критики против македонското движење. Така на пример, бившиот министер за просвета во кабинетот на Стамболиски Стојан Омарчевски, пред мои очи ја развиваше тезата оти македонското движење треба да се интересира и и да се набркува во многу ствари во слободна Бугарија; и дека едно пасивно држење од наша страна би значело одбегнување да се исполни долгот кон нацијата ни.

Самиот Омарчевски даваше редица примери за тоа дека нашето вмешување е повелително неопходно. Во истиот дух ми говореше и младиот земјоделски водач Стефан Цанов. А, и Димитар Гичев истакнуваше дека македонското движење не може сосема да е незаинтересирано за тоа што се случува во Бугарија. Истото го мислел, како што ме уверуваа пријателите, и Вергил Димов.

Јас пред три-четири години бев сведок на борбата што се разви. Ниту во еден момент и ниту во најмал размер не установив дека некој Македонец се интересира за борба против власта на партиска основа. Со ниту едно лице од многубројните со-чувственици од стара Бугарија не разменив дума за нечија партиска победа и интереси. Сред многу мои познати помеѓу македонската емиграција, млади и стари, никој не зборувал за ништо друго, освен за состојанието на македонското дело, за изгледите на македонската ослободителна кауза, за положбата во поробена Македонија.

Обратно, намешувањето во македонското дело од страна на тие кои што без основа него го обвинуваа за истото, беше неоспорно, даже и доста грубо. Еден пример на вмешување представуваше и споменатото создавање на партиски македонски придодатоци – као земјоделската дружба на Александар Панов и комунистичката македонска група на Хаџи Димов. Тие опити означуваа агитаци за вмолкнување на македонската кауза и емиграцијата во партиските препирки во Бугарија. Како што веќе рековме, тоа значеше дистракција на македонската енергија, средства и внимание во насоки совршено туѓи за каузата на Македонија.

Од друга страна, со таа „намеса“, изразена во гонидби против Македонци и против ослободителното дело, Бугарија (доколку владата може да се поистовети со неа), изгледаше како да покажува оти македонското прашање не е бугарско, тоест нема никава врска со чувствата и интересите на бугарштината, ами напротив – тоа е вёпрос од којшто Бугарија сака да се ослободи; со еден збор – сака да го види погребан.

При таква ситуација, пријателите на Бугарија во странство ќе се стеснуваат и постепено ќе се откажат од подржување на какви било справедливи барања на Бугарија во полза на македонската бугарштина во иднина.

...

 

(стр. 273-277, Copyright 1965 by Ivan Michailoff; printed in Belgium by A. ROSSEELS PRINTING Co. 70, rue du Canal – Louvain, tel. 016/219.62)

 

Wednesday, December 29, 2021

Михаил Псел: ХРОНОГРАФИЈА

 

THE CHRONOGRAPHIA OF MICHAEL PSELLOS A.D. 976 – 1077

 

Книга IV

МИХАИЛ ЧЕТВРТИ – 1034-1041

 

The Emperor’s Bulgarian Expedition

 

43. This thought afflicted the emperor much more than physical suffering, and the harm it produced in him was quite different, for whereas the disease caused his body to swell, the mental agony he endured over this revolt had the opposite effect and wasted him. So he was thorn between two evils, which afflicted him in exactly opposite ways. His first battle, however – a battle in which he was victorious – was against his own intimate friends, before he ever came to grips with the barbarians, and the first trophy of the war was set up to commemorate his triumph over his own kinsmen and his associates – and himself. Bodily weakness, in his case, was more than compensated by strength of purpose, and in this strength he commited his cause to God.

So preparations for the war began. The move was to take counsel, determined on his objects, and directed his efforts to the attainment of his goal. The enterprise was certainly not taken in hand rashly, or without due precautions. I need not to go into details, but the military preparations were adequate. Actually not all the army was mobilized and mere numbers were discounted. The best soldiers were selected and generals with most experience in the filed. With them he set out to meet the Scyths.

44. Camp was pitched in a suitable spot when the expedition arrived at the enemy borders. A council of war was held, and after it, the emperor decided to engage the Bulgarians – an extraordinary plan, about which even his commanders who were there with him, had contrary opinions. Nor is this surprising, for during the night he was under medical treatment and nearly dead. Yet at daybreak, he immediately got up, some power apparently giving him new strength, mounted his horse, sat firm in the saddle, and managed the animal with clever use of his bridle. Than, an object of wonder to all who saw him, he rode to the rear and formed up the various divisions of his army into one coherent force.

 

The escape of Alousianus to Bulgaria

 

45. The war had not yet broken out when a most astonishing thing happened, - something nearly as amazing as the emperor’s action. The more agreeable of Aaron’s sons (Aaron had been king of Bulgars), one Alusianus by name, a man of gentle character, with a fine intellect, and a position of considerable distinction, proved chiefly responsible for Michael’s victory. This was not because of any desire on his part to help the emperor; in fact, it was quite the reverse. The truth is, God moved him to do what he did, and thus brought about the emperor’s triumph, in despite of his enemies.

46. Now this Alousianus was by no means in favor at court. He was neither consulted on matters of policy nor honored in any way with the others. Indeed, an order was issued that he must remain in his own home and he was forbidden to enter Byzantium except by express command of the emperor. Naturally this restriction irritated and depressed man, but for the moment he was powerless. However, the events in Bulgaria were reported to him, and he knew that the people there had supported of an illegitimate pretender to their throne for one reason only – because no one else in the country was of royal blood. Under these circumstances, he ventured on rather a childish expedition. Ignoring the claims of his own children and forgetting the love of his wife – none of them were aloud to know anything of his plans – he boldly marched from the extreme east to the west, with a handful of servants, men whom he knew to be reckless dare-devils, ready for anything. To avoid recognition the city, he adopted a through disguise. It was not matter of discarding some of his clothes and retaining others, but he dressed himself as a common mercenary soldier, and so escaped detection altogether.

47. On two or three occasions he visited my informant in the Great City. The latter gentleman told me about it afterwards. ‘The fellow was quite well-known to me’ he said, ‘and he greeted me in a friendly way, but even so I failed to recognize him, and so did all the other he visited’. Thus he escaped the vigilance of John the Orphanotrophus, him of the many eyes – no mean triumph. Yet his sudden disappearance had roused suspicion, arid the authorities were on the watch to find and arrest him, if they could. However, to cut a long story short, he evaded them all and reached Bulgaria in safety. Now he did not make himself known to his people at once, but first approached certain individuals, on different occasions. He referred to his father in an impersonal way, as though he himself was a member of another family. He than proceeded to speak with pride of his father ancestry, and made some tentative inquiries; if any of his sons turned up in the country, would the rebels chose the legitimate hair as their king, rather than the pretender? Or, now that the latter had already assumed the leadership, was the rightful heir completely forgotten?

48.

 

(1017-1078 – Michael Psellos: CHRONOGRAPHIA)

 

Tuesday, December 28, 2021

Манол Пандевски – Ѓорѓи Стоев Трнката: СТРУМИЦА И СТРУМИЧКО НИЗ ИСТОРИЈАТА

Дел VI

Глава I.

ПОЛИТИЧКАТА И ЕКОНОМСКАТА ПОЛОЖБА, ВЕЛИКОСРПСКИТЕ БУРЖОАСКИ ПАРТИИ И ТЕРОРИСТИЧКАТА ВМРО ВО СТРУМИЧКО ВО ПЕРИОДОТ ОД 1919 ДО 1941 ГОДИНА

6. Обид за обновување на трористичката ВМРО и создавање на таканаречената „младешка ВМРО“ во Струмичко

Нешто покасно условите за дејствување на терористичката ВМРО станале за нив неповолни, но нејзините главешини не се откажале од настојувањата да продолжат со својата злочинечка активност. Така во 1926 година, Димитар Ѓузелов како студент од Скопје, бил едновремено и шретседател на „Македонската студентска организација“ во чие раководство покрај него биле и Димитар Чкатров, Коста Црнушанов, Иван Попов и други. Тие прават услиби да создадат во сите градови во Македонија во составот на СХС, младиниски организации на ВМРО. Таква организација била формирана и во Струмица, на која (и’) испраќаат нелегална литература, за да се шири меѓу младите во Струмица. Летото истата година, Ѓузелов отпатувал во Виена – Австрија каде што одржува состаноци со раководни луѓе од ВМРО и добива инструкции за работа.

Од Виена, Ѓузелов оди во Бугарија, каде што исто така се среќава со раководни луѓе на ВМРО, па и со членот на ЦК на ВМРО стариот врховист – генералот Александар Протугеров, во Петричко. Нив ги следат и ги обезбедуваат за време на престојот четниците од четата на Ѓорѓи В‘ндев – Милан Постоларски, Јосиф Киров и Атанас Гоцев. На состаноците било разгледано што треба да се преземе за да се обнови организацијата ВМРО во Струмица, која во тоа време била распадната. Се сложиле дека во Струмичко треба да се дејствува од Скопје преку Ѓузелов, како и директно од територијата на Бугарија. Протугеров барал Ѓузелов да му именува лице кое да биде погодно, да има авторитет и влијание во Струмица, да биде испратено за да ја обнови организацијата во градот. Ѓузелов побарал од Бугарија во Струмица да се врати Арсо Кујумџиев. По враќањето на Ѓузелов, преку Австрија во Скопје, Арсо Кујумџиев  бил повикан кај генералот Протугеров, и му поставиле задача да замине за Струмица. Плашејќи се од властитетој одбива да се врати во Струмица. Во барањето на погодно лица изборот паднал на стариот организационен деец Дончо Лазаров и Костаќе Стојков, кои се согласиле да се вратат во Стумичко. Тие пред власта се претставиле како покајници, наводно се разочарале од ВМРО и од Бугарија и дека сакаат да бидат лојални гртаѓани на државата на СХС. Кусо време по пристигнувањето во Струмица, Костаќе во село Моноспитово во пијана состојба почнал да расправа дека тој и Дончо Лазаров се испратени од Бугарија да ја обноват ВМРО. Некои селани ги доставиле до полицијата и тие двајцата биле веднаш уапсени. Дончо лазаров бил ликвидиран без суд, а Костаќе осуден на 12 години робија. Така и некогаш авторитетниот и заслужен организационен раководител Дончо Лазаров станал жртва на комбинираниот српско бугарски терор, а неговото име го експлоатираат бугарските окупатори по 1941 година. Инаку, Дончо Лазаров бил еден од првите основачи на Гоцевата ВМРО во Струмичко. Меѓутоа, во Струмица, сепак, се создава организација – така наречена „Младешка ВМРО“, по иницијатива на Ѓузелов. Иако не успева да се прошири и опфати поширок круг луѓе, таа се одржала како група се’ до 1941 година. Члановите на оваа организацијабеа големи пропагатори на големобугарските идеи и подоцна во Струмичката околија. На парламентарните избори во 1938 година, тиеправат обид во Струмица да го кандидираат за пратеник Димитар Ѓузелов. Кога тоа не им успеа, на листата на Земјоделската странка го истакнуваат како свој кандидат Коте Пецанов од селото Дабиља, кој добил минимален број гласови. Оваа група за време на бугарската окупација (од 1941-1945 година), заедно со Димитар Ѓузелов беше во услога на бугарските окупатори и отворен противник на Народноослободителното движење.

Глава II

ОСНОВАЊЕ, РАЗВОЈ И АКТИВНОСТ НА ОРГАНИЗАЦИЈАТА НА КПЈ ВО СТРУМИЦА ВО ПЕРИОДОТ ДО 1941 ГОДИНА

 1. Обид за создавање организација на КПЈ во Струмица во 1920 година

...

(изд. ОПШТИНСКИ ОДБОР НА СОЈУЗОТ НА ЗДРУЖЕНИЕТО НА БОРЦИТЕ ОД НОБ – СТРУМИЦА, 1969 год.)


Wednesday, December 1, 2021

ВИНСЕНТ ВАН ГОГ: Писмата до Тео Ван Гог

1887 – 1888

 

PARIS and ARLES

 

Years of Color and Light

Arles, 29 July 1888

 

My dear Theo,

Many thanks for your kind letter. If you remember, mine ended with “we are getting old, that is what it is, the rest is imagination and doesn’t exist”. Well, I said that more for myself than you. And I said it because I felt the absolute necessity of behaving accordingly, of working, perhaps not more, but with a deeper understanding.

Now you talk of the emptiness you feel everywhere, it is just the very thing I feel myself.

Considering, if you like, the time in which we live a great and true renaissance of art, the worm-eaten official tradition still alive but really impotent and inactive, the new painters isolated, poor, treated like madmen, and because of this treatment actually becoming so, at lest as far as their social life is concerned:

Then remember that you are doing exactly the same work as these primitive painters, since you provide them with money and sell their canvases for them, which enables them to produce others. If a painter ruins his character by working hard, a thing that leaves him useless for many other things, for family life, etc. etc., if therefore he paints not only with colors, but with self-denial and self-denunciation and with a broken heart – as far as you are concerned – your own work is not only no better paid than his, but it costs you exactly what the painter’s costs him, this sacrifice of the individuality, half voluntary, half accidental.

That is to say that if you paint indirectly, you are more productive than I am, for instance. The more irrevocably you become a dealer, the more you become an artist.

And in the same way I hope the same thing for myself. The more I am spent, ill, a broken pitcher, by so much am I an artist – a creative artist – in this great renaissance of art of which we speak.

These things are surely so, but this eternally living art, and this renaissance, this green shoot springing from the roots of old, felled trunk, these are such abstract things that kind of melancholy remains within us when we think that one could have created a life at less cost than creating art.

If possible, you ought to make me feel that art is alive, you who love art perhaps more than I do. I tell myself that it depends bit on art but on myself, that the only way to get back my confidence and peace of mind is to improve my work.

And there we are again, back at the end of my last letter – I am getting old, it’s sheer imagination if I should think that art is old lumber too.

And now, if you know what “mousme” is (you will know when you have read Loti’s Madame Chrysantheme), I have just painted one. It took me a whole week, I have not being able to do anything else, not having being very well either. That is what annoys me; if I had been well, I should have attacked some landscapes between times, but I have to reserve my mental energy to do the mousme well. A mousme is Japanese girl – Provencal in this case – 12 to 14 years old. That makes two portraits now, the Zouave and her.

The care of your health, above all take baths if Gruby recommends it, for in the four years by which I am older than you, you will see how necessary comparatively good health is for being able to work. Now for us  who work with our brains, our one and only hope of not breaking down too soon is this artificial eking-out by an up-to-date hygienic regimen rigorously applied, as much as we can stand. Because I for one do not do everything I ought. And a bit of cheerfulness is better than all the other remedies.

I have had a letter from Russell. He says that he would have written me before if he hadn’t been busy moving to Belle Isle. He is there now, and says that he would be pleased if sooner or later I would go and spend some time there. He still wants to repaints my portrait. He says too – “I should have gone to Boussod’s to se Gauguin’s ‘Negresses Talking’ if the same thing had not prevented me from that too”.

In short, he does not refuse to buy one, but makes it clear that he does not want anything inferior to the one we have. You see that at all events that is better than nothing.

I will write this to Gauguin and ask him for sketches of pictures. We must hurry things and give up R. for the moment, but regard it as a matter that will come off, but is not abeyance now.

And the same goes for Guillaumin.

I wish he [Russell] would buy a figure from G. He says that he has had a very beautiful bust of his wife done by Rodin, ant that on this occasion he launched with Claude Monet and saw the 10 pictures of Antibes. I am sending him Geffroy’s article. He criticizes the Monets very ably, begins by liking them very much, the attack on the problem, the enfolding tinted air, the color. After that he shows what there is to find fault with – the total lack of construction, for instance one of his trees will have far too much foliage for the thickness of the trunk, and so always and everywhere from the standpoint of lots of natural laws, he is exasperating enough. He ends by saying that this quality of attacking the difficulties is what everyone ought to have.

Bernard has sent to me 10 sketches like his brothel; three of them were a la Redon; I do not altogether share the enthusiasm he has for that. But there is a woman washing herself, very Rembrandtesque, an effect like Goya, and a landscape with figures, very strange. He expressly forbade me to sent them to you, but all the same you will get them by the same post.

I think that Russell will buy something more from Bernard.

Meanwhile I have seen this Bock’s work; it is strictly impressionistic, but not powerful, it is the stage where this new techniques still preoccupies him so much that he cannot be himself. He will gain in force and than his individuality will break free, I think. But McKnight does water colors of the quality of those by Destree, you remember that Dutchman we used to know. However, he has washed some small still lifes; a yellow pots on a violet foreground, a red pot on a green, an orange pot on blue, better, but very poor.

The village where they are staying is real Millet, poor peasants and nothing else, absolutely rustic and homely. This quality completely escapes them. I think that McKnight has civilized and converted to the civilized Christianity his brute of a landlord. Anyway the swine and his worthy spouse, when you go there, shake hands with you – it is in cafe, of course – when you ask for drinks, they have a way of refusing money – “Oh, I could not take money from artiss” – with two s-es. Anyway, it is their own fault that is so abominable, and this Bock must get pretty well stultified in McKnight’s company.

I think that McKnight has some money but not much. So they contaminate the village; but for that, I’d go there to work often. What one ought to do there is not to talk to the civilized people; now they know the station master and a score of bores, and that is partly why they get nowhere. Naturally these simple and artless country folk laugh at them and despise them. But if they did their work without taking up with these village loungers with their starched collars, then they could go into the peasants’ homes and let them earn a few pence. And then this blessed Fontvieilles would be a gold mine for them; but the natives are like Zola’s poor peasants, innocent and gentle beings, as we know.

Probably McKnight will soon be making little landscapes with sheep for chocolate boxes.

Not only my pictures but I myself have become haggard of late, almost like Hugo van der Goes in the picture by Emil Wauters.

Only, having got my whole beard carefully shaved off, I think that I am as much like very placid priest in the same picture as like the mad painter so intelligently portrayed therein.

And I do not mind being rather the two, for one must live, especially because it is no use ignoring the fact that there may be a crisis some day or other if you were to change your relations with the Boussods. Another reason for keeping up this connection with artists, on my part as much as on yours.

Besides, I think that I have spoken the truth, but if you should succeed in replacing in goods the money spent, I should only be doing my duty. And then, something practical I can do is portrait painting.

As for drinking too much... if it is bad, I can’t tell. But look at Bismarck, who is in any case very practical and very intelligent, his good doctor told him that he was drinking too much and that all his life he had overtaxed his stomach and his brains. Bismarck immediately stopped drinking. After that he got run down and couldn’t pick up. Secretly he must be laughing heartily to his doctor, because fortunately for him he did not consult him sooner.

So much for that, a good handshake.

                                                            Ever yours, Vincent

 

Mind, as to Gauguin we must not give up the idea of coming to his aid if the suggestion is acceptable as it stands, but we do not need him. So do not think that working alone bothers me, and do not push the affair on my account, be very sure of that.

The portrait of the girl is against a background of white strongly tinged with malachite green, her bodice is striped blood red and violet, the skirt is royal blue, with large yellow-orange dots. The mat flesh tones are yellowish-grey; ...

 

 

(VAN GOGH A Self Portrait – Letters revealing his life as a painter, selected by W.H. AUDEN; New York Graphic Society, Greenwich, Connecticut, Library of Congress, Printed in Holland 1961)

 

Tuesday, November 30, 2021

ПЛУТАРХ: Александар Велики

 ...

In his diet, also, he was most temperate, as appears, omitting many other circumstances, by what he said to Ada, whom he adopted, with the title of mother, and afterwards created Queen of Caria. For when she, out of kindness, sent him every day many curious dishes and sweetmeats, and would have furnished him with some cooks and pastry-men, who were thought to have great skill, he told her he wanted none of them, his preceptor, Leonidas, having already given him the best, which were a night march to prepare for breakfast, and a moderate breakfast to create an appetite for supper. Leonidas also, he added, used to open and search the furniture of his chamber and his wardrobe, to see if his mother had left him anything that was delicate or superfluous. He was much less addicted to wine than was generally believed; that which gave people occasion to think so of him was, that when he had nothing else to do, he loved to sit long and talk, rather than drink, and over every cup hold a long conversation. For when his affairs called upon him, he would not be detained, as other generals often were, either by wine, or sleep, nuptial solemnities, spectacles, or any other diversion whatsoever; a convincing argument of which is, that in the short time he lived, he accomplished so many and so great actions. When he was free from employment, after he was up, and had sacrificed to the gods he used to sit down to breakfast, and then spend the rest of the day in hunting, or writing memoirs, giving decisions on some military questions, or reading. In marches that required no great haste, he would practise shooting as he went along, or to mount a chariot and alight from it in full speed. Sometimes, for sport's sake, as his journals tell us, he would hunt foxes and go fowling. When he came in for the evening, after he had bathed and was anointed, he would call for his bakers and chief cooks, to know if they had his dinner ready. He never cared to dine till it was pretty late and beginning to be dark, and was wonderfully circumspect at meals that every one who sat with him should be served alike and with proper attention: and his love of talking, as was said before, made him delight to sit long at his wine. And then, though otherwise no prince's conversation was ever so agreeable, he would fall into a temper of ostentation and soldierly boasting, which gave his flatterers a great advantage to ride him, and made his better friends very uneasy. For though they thought it too base to strive who should flatter him most, yet they found it hazardous not to do it; so that between the shame and the danger, they were in a great strait how to behave themselves. After such an entertainment, he was wont to bathe, and then perhaps he would sleep till noon, and sometimes all day long. He was so very temperate in his eating, that when any rare fish or fruits were sent him, he would distribute them among his friends, and often reserve nothing for himself. His table, however, was always magnificent, the expense of it still increasing with his good fortune, till it amounted to ten thousand drachmas a day, to which sum he limited it, and beyond this he would suffer none to lay out in any entertainment where he himself was the guest.

After the battle of Issus, he sent to Damascus to seize upon the money and baggage, the wives and children, of the Persians, of which spoil the Thessalian horsemen had the greatest share; for he had taken particular notice of their gallantry in the fight, and sent them thither on purpose to make their reward suitable to their courage. Not but that the rest of the army had so considerable a part of the booty as was sufficient to enrich them all. This first gave the Macedonians such a taste of the Persian wealth and women and barbaric splendour of living, that they were ready to pursue and follow upon it with all the eagerness of hounds upon a scent. But Alexander, before he proceeded any further, thought it necessary to assure himself of the sea-coast. Those who governed in Cyprus put that island into his possession, and Phoenicia, Tyre only excepted, was surrendered to him. During the siege of this city, which, with mounds of earth cast up, and battering engines, and two hundred galleys by sea, was carried on for seven months together, he dreamt that he saw Hercules upon the walls, reaching out his hands, and calling to him. And many of the Tyrians in their sleep fancied that Apollo told them he was displeased with their actions, and was about to leave them and go over to Alexander. Upon which, as if the god had been a deserting soldier, they seized him, so to say, in the act, tied down the statue with ropes, and nailed it to the pedestal, reproaching him that he was a favourer of Alexander. Another time Alexander dreamed he saw a satyr mocking him at a distance, and when he endeavoured to catch him, he still escaped from him, till at last with much perseverance, and running about after him, he got him into his power. The soothsayers, making two words of Satyrus, assured him that Tyre should be his own. The inhabitants at this time show a spring of water, near which they say Alexander slept when he fancied the satyr appeared to him.

While the body of the army lay before Tyre, he made an excursion against the Arabians who inhabit the Mount Antilibanus, in which he hazarded his life extremely to bring off his master Lysimachus, who would needs go along with him, declaring he was neither older nor inferior in courage to Phoenix, Achilles's guardian. For when, quitting their horses, they began to march up the hills on foot, the rest of the soldiers outwent them a great deal, so that night drawing on, and the enemy near, Alexander was fain to stay behind so long, to encourage and help up the lagging and tired old man, that before he was aware he was left behind, a great way from his soldiers, with a slender attendance, and forced to pass an extremely cold night in the dark, and in a very inconvenient place; till seeing a great many scattered fires of the enemy at some distance, and trusting to his agility of body, and as he was always wont by undergoing toils and labours himself to cheer and support the Macedonians in any distress, he ran straight to one of the nearest fires, and with his dagger despatching two of the barbarians that sat by it, snatched up a lighted brand, and returned with it to his own men. They immediately made a great fire, which so alarmed the enemy that most of them fled, and those that assaulted them were soon routed and thus they rested securely the remainder of the night. Thus Chares writes.

But to return to the siege, it had this issue. Alexander, that he might refresh his army, harassed with many former encounters, had led only a small party towards the walls, rather to keep the enemy busy than with any prospect of much advantage. It happened at this time that Aristander, the soothsayer, after he had sacrificed, upon view of the entrails, affirmed confidently to those who stood by that the city should be certainly taken that very month, upon which there was a laugh and some mockery among the soldiers, as this was the last day of it. The king, seeing him in perplexity, and always anxious to support the credit of the predictions, gave order that they should not count it as the thirtieth, but as the twenty-third of the month, and ordering the trumpets to sound, attacked the walls more seriously than he at first intended. The sharpness of the assault so inflamed the rest of his forces who were left in the camp, that they could not hold from advancing to second it, which they performed with so much vigour that the Tyrians retired, and the town was carried that very day. The next place he sat down before was Gaza, one of the largest cities of Syria, when this accident befell him. A large bird flying over him let a clod of earth fall upon his shoulder, and then settling upon one of the battering engines, was suddenly entangled and caught in the nets, composed of sinews, which protected the ropes with which the machine was managed. This fell out exactly according to Aristander's prediction, which was, that Alexander should be wounded and the city reduced.

From hence he sent great part of the spoils to Olympias, Cleopatra, and the rest of his friends, not omitting his preceptor Leonidas, on whom he bestowed five hundred talents' weight of frankincense and an hundred of myrrh, in remembrance of the hopes he had once expressed of him when he was but a child. For Leonidas, it seems, standing by him one day while he was sacrificing, and seeing him take both his hands full of incense to throw into the fire, told him it became him to be more sparing in his offerings, and not to be so profuse till he was master of the countries which those sweet gums and saying, come from. So Alexander now wrote to him, saying, "We have sent you abundance of myrrh and frankincense, that for the future you may not be stingy to the gods." Among the treasures and other booty that was taken from Darius, there was a very precious casket, which being brought to Alexander for a great rarity, he asked those about him what they thought fittest to be laid up in it; and when they had delivered their various opinions, he told them he should keep Homer's Iliad in it. This is attested by many credible authors, and if what those of Alexandria tell us, relying upon the authority of Heraclides, be true, Homer was neither an idle nor an unprofitable companion to him in his expedition. For when he was master of Egypt, designing to settle a colony of Grecians there, he resolved to build a large and populous city, and give it his own name. In order to which, after he had measured and staked out the ground with the advice of the best architects, he chanced one night in his sleep to see a wonderful vision; a grey-headed old man, of a venerable aspect, appeared to stand by him, and pronounce these verses: - "An island lies, where loud the billows roar, Pharos they call it, on the Egyptian shore."

Alexander upon this immediately rose up and went to Pharos, which, at that time, was an island lying a little above the Canobic mouth of the river Nile, though it has now been joined to the mainland by a mole. As soon as he saw the commodious situation of the place, it being a long neck of land, stretching like an isthmus between large lagoons and shallow waters on one side and the sea on the other, the latter at the end of it making a spacious harbour, he said, Homer, besides his other excellences, was a very good architect, and ordered the plan of a city to be drawn out answerable to the place. To do which, for want of chalk, the soil being black, they laid out their lines with flour, taking in a pretty large compass of ground in a semi-circular figure, and drawing into the inside of the circumference equal straight lines from each end, thus giving it something of the form of a cloak or cape; while he was pleasing himself with his design, on a sudden an infinite number of great birds of several kinds, rising like a black cloud out of the river and the lake, devoured every morsel of the flour that had been used in setting out the lines; at which omen even Alexander himself was troubled, till the augurs restored his confidence again by telling him it was a sign the city he was about to build would not only abound in all things within itself, but also be the nurse and feeder of many nations. He commanded the workmen to proceed, while he went to visit the temple of Ammon.

This was a long and painful, and, in two respects, a dangerous journey; first, if they should lose their provision of water, as for several days none could be obtained; and, secondly, if a violent south wind should rise upon them, while they were travelling through the wide extent of deep sands, as it is said to have done when Cambyses led his army that way, blowing the sand together in heaps, and raising, as it were, the whole desert like a sea upon them, till fifty thousand were swallowed up and destroyed by it. All these difficulties were weighed and represented to him; but Alexander was not easily to be diverted from anything he was bent upon. For fortune having hitherto seconded him in his designs, made him resolute and firm in his opinions, and the boldness of his temper raised a sort of passion in him for surmounting difficulties; as if it were not enough to be always victorious in the field, unless places and seasons and nature herself submitted to him. In this journey, the relief and assistance the gods afforded him in his distresses were more remarkable, and obtained greater belief than the oracles he received afterwards, which, however, were valued and credited the more on account of those occurrences. For first, plentiful rains that fell preserved them from any fear of perishing by drought, and, allaying the extreme dryness of the sand, which now became moist and firm to travel on, cleared and purified the air. Besides this, when they were out of their way, and were wandering up and down, because the marks which were wont to direct the guides were disordered and lost, they were set right again by some ravens, which flew before them when on their march, and waited for them when they lingered and fell behind; and the greatest miracle, as Callisthenes tells us, was that if any of the company went astray in the night, they never ceased croaking and making a noise till by that means they had brought them into the right way again. Having passed through the wilderness, they came to the place where the high priest, at the first salutation, bade Alexander welcome from his father Ammon. And being asked by him whether any of his father's murderers had escaped punishment, he charged him to speak with more respect, since his was not a mortal father. Then Alexander, changing his expression, desired to know of him if any of those who murdered Philip were yet unpunished, and further concerning dominion, whether the empire of the world was reserved for him? This, the god answered, he should obtain, and that Philip's death was fully revenged, which gave him so much satisfaction that he made splendid offerings to Jupiter, and gave the priests very rich presents. This is what most authors write concerning the oracles. But Alexander, in a letter to his mother, tells her there were some secret answers, which at his return he would communicate to her only. Others say that the priest, desirous as a piece of courtesy to address him in Greek, "O Paidion," by a slip in pronunciation ended with the s instead of the n, and said "O Paidios," which mistake Alexander was well enough pleased with, and it went for current that the oracle had called him so.

Among the sayings of one Psammon, a philosopher, whom he heard in Egypt, he most approved of this, that all men are governed by God, because in everything, that which is chief and commands is divine. But what he pronounced himself upon this subject was even more like a philosopher, for he said God was the common father of us all, but more particularly of the best of us. To the barbarians he carried himself very haughtily, as if he were fully persuaded of his divine birth and parentage; but to the Grecians more moderately, and with less affectation of divinity, except it were once in writing to the Athenians about Samos, when he tells them that he should not himself have bestowed upon them that free and glorious city; "You received it," he says, "from the bounty of him who at that time was called my lord and father," meaning Philip. However, afterwards being wounded with an arrow, and feeling much pain, he turned to those about him, and told them, "This, my friends, is real flowing blood, not Ichor-

"Such as immortal gods are wont to shed." And another time, when it thundered so much that everybody was afraid, and Anaxarchus, the sophist, asked him if he who was Jupiter's son could do anything like this, "Nay," said Alexander, laughing, "I have no desire to be formidable to my friends, as you would have me, who despised my table for being furnished with fish, and not with the heads of governors of provinces." For in fact it is related as true, that Anaxarchus, seeing a present of small fishes, which the king sent to Hephaestion, had used this expression, in a sort of irony, and disparagement of those who undergo vast labours and encounter great hazards in pursuit of magnificent objects which after all bring them little more pleasure or enjoyment than what others have. From what I have said upon this subject, it is apparent that Alexander in himself was not foolishly affected, or had the vanity to think himself really a god, but merely used his claims to divinity as a means of maintaining among other people the sense of his superiority.

At his return out of Egypt into Phoenicia, he sacrificed and made solemn processions, to which were added shows of lyric dances and tragedies, remarkable not merely for the splendour of the equipage and decorations, but for the competition among those who exhibited them. For the kings of Cyprus were here the exhibitors, just in the same manner as at Athens those who are chosen by lot out of the tribes. And, indeed, they showed the greatest emulation to outvie each other; especially Nicocreon, King of Salamis, and Pasicrates of Soli, who furnished the chorus, and defrayed the expenses of the two most celebrated actors, Athenodorus and Thessalus, the former performing for Pasicrates, and the latter for Nicocrean. Thessalus was most favoured by Alexander, though it did not appear till Athenodorus was declared victor by the plurality of votes. For then at his going away, he said the judges deserved to be commended for what they had done, but that he would willingly have lost part of his kingdom rather than to have seen Thessalus overcome. However, when he understood Athenodorus was fined by the Athenians for being absent at the festivals of Bacchus, though he refused his request that he would write a letter in his behalf, he gave him a sufficient sum to satisfy the penalty. Another time, when Lycon of Scarphia happened to act with great applause in the theatre, and in a verse which he introduced into the comic part which he was acting, begged for a present of ten talents, he laughed and gave him the money.

Darius wrote him a letter, and sent friends to intercede with him, requesting him to accept as a ransom of his captives the sum of a thousand talents, and offering him in exchange for his amity and alliance all the countries on this side the river Euphrates, together with one of his daughters in marriage. These propositions he communicated to his friends, and when Parmenio told him that, for his part, if he were Alexander, he should readily embrace them, "So would I," said Alexander, "if I were Parmenio." Accordingly, his answer to Darius was, that if he would come and yield himself up into his power he would treat him with all possible kindness; if not, he was resolved immediately to go himself and seek him. But the death of Darius's wife in childbirth made him soon after regret one part of this answer, and he showed evident marks of grief at thus deprived of a further opportunity of exercising his clemency and good nature, which he manifested, however, as far as he could, by giving her a most sumptuous funeral.

Among the eunuchs who waited in the queen's chamber, and were taken prisoners with the women, there was one Tireus, who, getting out of the camp, fled away on horseback to Darius, to inform him of his wife's death. He, when he heard it, beating his head, and bursting into tears and lamentations, said, "Alas! how great is the calamity of the Persians! Was it not enough that their king's consort and sister was a prisoner in her lifetime, but she must, now she is dead, also be but meanly and obscurely buried?" "O king," replied the eunuch, "as to her funeral rites, or any respect or honour that should have been shown in them, you have not the least reason to accuse the ill fortune of your country; for to my knowledge neither your queen Statira when alive, nor your mother, nor children, wanted anything of their former happy condition, unless it were the light of your countenance, which I doubt not but the lord Oromasdes will yet restore to its former glory. And after her decease, I assure you, she had not only all due funeral ornaments, but was honoured also with the tears of your very enemies; for Alexander is as gentle after victory as he is terrible in the field." At the bearing of these words, such was the grief and emotion of Darius's mind, that they carried him into extravagant suspicions; and taking Tireus aside into a more private part of his tent, "Unless thou likewise," said he to him, "hast deserted me, together with the good fortune of Persia, and art become a Macedonian in thy heart; if thou yet ownest me for thy master Darius, tell me, I charge thee, by the veneration thou payest the light of Mithras, and this right hand of thy king, do I not lament the least of Statira's misfortunes in her captivity and death? Have I not suffered something more injurious and deplorable in her lifetime? And had I not been miserable with less dishonour if I had met with a more severe and inhuman enemy? For how is it possible a young man as he is should treat the wife of his opponent with so much distinction, were it not from some motive that does me disgrace?" Whilst he was yet speaking, Tireus threw himself at his feet, and besought him neither to wrong Alexander so much, nor his dead wife and sister, as to give utterance to any such thoughts, which deprived him of the greatest consolation left him in his adversity, the belief that he was overcome by a man whose virtues raised him above human nature; that he ought to look upon Alexander with love and admiration, who had given no less proofs of his continence towards the Persian women, than of his valour among the men. The eunuch confirmed all he said with solemn and dreadful oaths, and was further enlarging upon Alexander's moderation and magnanimity on other occasions, when Darius, breaking away from him into the other division of the tent, where his friends and courtiers were, lifted up his hands to heaven and uttered this prayer, "Ye gods," said he, "of my family, and of my kingdom, if it be possible, I beseech you to restore the declining affairs of Persia, that I may leave them in as flourishing a condition as I found them, and have it in my power to make a grateful return to Alexander for the kindness which in my adversity he has shown to those who are dearest to me. But if, indeed, the fatal time be come, which is to give a period to the Persian monarchy, if our ruin be a debt that must be paid to the divine jealousy and the vicissitude of things, then I beseech you grant that no other man but Alexander may sit upon the throne of Cyrus." Such is the narrative given by the greater number of the historians.

But to return to Alexander. After he had reduced all Asia on this side the Euphrates, he advanced towards Darius, who was coming down against him with a million of men. In his march a very ridiculous passage happened. The servants who followed the camp for sport's sake divided themselves into two parties, and named the commander of one of them Alexander, and the other Darius. At first they only pelted one another with clods of earth, but presently took to their fists, and at last, heated with contention, they fought in good earnest with stones and clubs, so that they had much ado to part them; till Alexander, upon hearing of it, ordered the two captains to decide the quarrel by single combat, and armed him who bore his name himself, while Philotas did the same to him who represented Darius. The whole army were spectators of this encounter, willing from the event of it to derive an omen of their own future success. After they had fought stoutly a pretty long while, at last he who was called Alexander had the better, and for a reward of his prowess had twelve villages given him, with leave to wear the Persian dress. So we are told by Eratosthenes.

But the great battle of all that was fought with Darius was not, as most writers tell us, at Arbela, but at Gaugamela, which, in their language, signifies the camel's house, forasmuch as one of their ancient kings having escaped the pursuit of his enemies on a swift camel, in gratitude to his beast, settled him at this place, with an allowance of certain villages and rents for his maintenance. It came to pass that in the month Boedromion, about the beginning of the feast of Mysteries at Athens, there was an eclipse of the moon, the eleventh night after which, the two armies being now in view of one another, Darius kept his men in arms, and by torchlight took a general review of them. But Alexander, while his soldiers slept, spent the night before his tent with his diviner, Aristander, performing certain mysterious ceremonies, and sacrificing to the god Fear.

 

(Плутарх: АЛЕКСАНДАР ВЕЛИКИ)

 

Monday, November 29, 2021

ЕРСКИН КОЛДВЕЛ: Џени, женка по природа


IV

...Џени продолжи да си ја пегла полата, а Клара, набљудувајќи ја над ивицата на чашата, го допи кафето. Минутите течеа во тишина.

По извесно време, Клара стана од столот и ги однесе чашата и тацната во умивалникот. Застана свртена со грб кон кујната и фати прилежно да ги мие во струјата од топла вода. Само што ги избриша, се сврте и погледна кон Џени.

Џени безгрижно си потпевнуваше та-на-на-на-на-на и со ја движеше пеглата напред-назад долж полата.

-Не знам колку е вистинито, но чув дека си сакала да го откажеш кираџиите – дофрли Клара, старајќи се да говори со најбезразличен тон. – Кога слушнав, многу се изненадив и веднага си кажев: нема шанси.

Џени ја исправи пеглата на даската за пеглање. Реско запре да пее.

-Што си чула? – праша по малку  време. – Што рече?

-Чув дека твоите кираџии сакале да те напуштат и да се преселат другаде, но како што ти кажав, не знам вистина ли е, не ли е...

Свртувајќи се пополека, Џени ја погледна Клара право в очите. Лицето и се вцрви, усните леко потреперува, божем неочекувана болест ја беше повалила, ја потпре раката на даската и тешко се навали над неа.

-Каде ги чу тие нешта? – остро ја запраша. Гласот и‘ беше сув. Кој е тој што оговара низ градот? Од каде ги научувате овие работи, ма? Сакам се’ да разберам.

Спуштајќи ги очите за да го избегне погледот на Џени, Клара се врати на столицата и седна. Џени ја остави даска, мина през кујната и застана пред неа.

-Ајде, каж`вај.

-Што да ти кажам. Претпоставувам дека досега целиот град разбрал – рече Клара. – Јас вообичаено последна ги дознавам нештата.

-Кога чу?

-Утринава.

-Кој ти кажа?

-Норма Поуп.

-Што ти кажа таа?

-Предмалку бев во мојата градина, таа се приближи до оградата и се’ ми раскажа, но таа од каде слушнала, не знам. Сигурно некој од соседите. Нели и сама знаеш, Џени, како се пренесуваат гласините од улица до улица. Секогаш било така. И една думичка да пуштиш, ќе стигне до другиот крај на Солисо како пожар во шумата, кога има ветер.

Џени ја засука розевата хаљина и се бапна врз најблискиот стол. Длабоко зеде здив, а округлото лице и се вцрви уште повеќе.

-Ајде, раскажи ми што си чула – гласот на Џени беше напрегнат, таа ги скрсти рацете. – Сакам да знам се’ до најситни подробности. Кажи Клара, што се зборува за мене?

-Клара ја дигна сукњата и ги прекрсти нозете.

-Види вака Џени, не сакам после мене да ме обвинуваат. Таа се навали и си ја гладеше ногата. – Го повторувам само тоа што ми го рекоа. Норма Поуп ми кажа. Ние двете со тебе сме добри комшики и пријателки веќе извесно време, така да и самата знаеш дека не би ти зборела зад грб нешта коишто би можела да ти ги кажам в лице. Е сега, може и јас си имам некои свои недостатоци, ама не сум од оние пријателки кои... – Клара се испружи, воздивна и фати да си игра со најгорното копче на кошулата.

-Не ти реков дека ќе ти се срдам – само сакам да знам што точно си чула.

Втеренчена во здолништето, Клара усрдно зеде да си ја мазни со раце.

Ами, дека... почна таа, сеуште без да ја погледне Џени во лицето – чув оти... всушност, ќе ти го кажам само она што Норма Поуп ми го расправаше утринава... е па, чув, тоест Норма ми каже дека... некои луѓе... сакам да кажам, таа чула оти некои луѓе сакале да ти причинат страотни непријатности; такви непријатности, што ќе си сакала се’ да распродадеш и да го напуштиш градот... освен ако не ја принудиш Бети Вудроф моментално да ти ја напушти куќата.

Џени ја разгрна хаљината уште поенергично и самоуверено се насмевна. Сега таа седна на столица.

-Ич не ми е гајле што прават оние од Црквата на Суровиот Крст. Мојот адвокат вели...

-Но, тоа што јас го начув не иде од луѓе на црквата.

-Па, кој друг може за мене да збори така?

-Жени кои дознале дека нивните мажи им се видени ноќно време со Бети Вудроф во мотелите по авенијата.

Џени зјапна со трепкави, но негледачки очи.

-Мојот живот е низа од искушенија и страдања, едно врз друго – неочекувано рече таа, - и како што тргнало, може така да остане додека сум жива. Мислев дека, кога ќе се преселам, сите главоболки веднаш ќе престанат. Пред долги години, бев уште младо девојче и мажите ме пожелуваа, и многу-многу не се секирав што луѓето говорат за мене. А, сега тие случки всушност ја покажуваат разликата на однесувањето на светот кон една жена, тогаш кога таа е млада и убава и тогаш кога е стара и грозна. Нешто друго дали си начула?

-Како да ти кажам...

-Кажи ми, Клара.

-Муабетот е дека Бети Вудроф се симнувала кон центарот на градот секое претпладне, за сите да ја видат, а кон крајот на денот, легнувала со мажите еден по друг, а тие кога ќе заминеле од мотелите, раскажувале скандалозни стории. Кажувале дека таа може секого да го соблазни. Низ градот се збори дека била скандалозно различна од другите жени. Не знам што мислат под тоа, може само да препоставам. Како и да е, се говори дека ти си била виновна, затоа што мажучишта се јавувале на твојот телефон за да и’ се јават, и по 15 минути таа ќе одлетала некаде.

-Друго, Клара? – Џени ги стисна устите.

-Тоа е мање-више се’. Ах да, уште се зборува дека Бети Вудроф го усвоило целото нејзино искуство од тебе, - иначе од кај ќе знаела како се прават скандали.

Ти, Клара Клокмор, подобро гледај си го сопственото поведение, а за моето да му ја мислиш! Јас сум уважавана возрасна жена, и не сум бетер од другите. Освет тоа, секоја девојка е должна да знае што сакаат мажите од неа.

-Џени, не се љути што го кажав ова – рече Клара. – Нели сама сакаше да знаеш што сум чула. Ти го повторив она што некои веќе го споделиле со Норма Поуп.

-Имам право да му се лутам на кого што сакам, а особено на тие што кои не веруваат дека сум поштена жена. И, ако со добро срце насамо ја советувам Бети Вудроф, тоа никого не го интересира. Разговорот меѓу две жени е нешто сосема природно, исто како и меѓу двајца мажи кога ќе се сретнат наутро. Ти тоа многу добро го знаеш. А, малку ли и беше на Бети што оној тренерот ја шутна? Таа има потреба од некој како мене да и’ даде напатствија. Има момичиња кои, кога ќе преживеат таков удар, повеќе нејќат маж да видат и остануваат стари моми. Други пак искачаат на улица и се продаваат за по некој долар. Со Бети не сакав да се случи ни едното, ни другото. – Таа замолча. – А сега, кажувај, што друго си чула за мене?

-Друго не ми текнува – претпазливо одговори Клара.

-Сигурна ли си? Ништо друго не кажаа?

-Па, може и да има уште нешто плус.

-А што?

-Некој спомна, бидејќи си била на овие години, дека немало смисла да си ги менуваш навиките и дека не било многу позитивно тоа што живееш врата до врата со црквата.

Џени стана и тргна напред-назад низ кујната. Беше толку вознемирена што, без да сети, го изостави едниот чевел.

-Мошне добро знам од каде доаѓат таквите долни озборувања – со горчина рече Џени. – Верниците од Суровиот крст и нивниот проповедник Клиф. Друг никој не може да такви подлости за мене да прикажува. Ми идат вчера и ми велат, ако не сум ја избркала Бети, ќе сум имала непријатности. Тоа е само изговор, оти всушност имаат намера да ми го присвојат имотот и да направат депанданс за црквата. Но јас до даска ќе се спротивставувам, додека имам сили. Ќе ги научам на памет. И дупло повеќе пари да ми понудат, пак нема да им ја продадам куќата. Ќе видат тие.

Најсетне, сфати дека и’ се соблекла едната кондура, замолкна и разгледа по кујната. Го виде, ја протегна ногата и го натна, одново кинисувајќи напред-назад.

-Ќе им се спротивставам, ќе видиш! А, Бети Вудроф може да остане кај мене уште десет години, ако сака. Ќе земам уште такви како неа, ниту едно празно легло нема да оставам в куќи. И кога ќе си ја наполнам куќата со кираџијки, тие – верниците од Суровиот Крст – ќе зажалат за своите патетични прикаски. Додека светот светува, мојата куќа ќе биде попот на Солисо.

Очите и’ се наполнија со солзи, се разбаца, месата и‘ затреперија. Внедоапица, за миг ослепе, се довлечка до столот на Клара и и’ падна крај колената. Клара ја прегрна и зеде утешително да ја поттапкува. Расплакана како мало дете, Џени го притисна лицето во скутот на Клара.

-Не плачи, душо, не плачи – нежно и’ беседеше Клара, поправајќи и‘ ја разбушавената фризура. Зошто допушташ такви да те измачуваат и да ти го трујат животот? Никој неможе да те исфрли од сопствената куќа. Ти имаш право да си живееш тука дури сакаш.

Џени пружи рака, го фати долниот крај на хаљината и ги избриша очите.

-Понекогаш ми се чини дека немам ниеден пријател на светот – сломена, продолжуваше да липа. – Луѓето се однесуваат кон мене како кон стара употребувана пачавра, погодна само за в ѓубре. – А, кога бев млада и убава, никој не постапуваше подло со мене. Остарев, станав грда, од се’ се откажав и веќе никој не дава ни пет пари за мене. Што мислат тие, каде да се вдене жена како мене? Нели и јас треба негде да живеам? Нели сум штедела пари, заарем не сум платила за ова куќа? Сум! Тогаш зашто и јас да немам право да си живеам во сопствената куќа и спокојно да дишам?

Да Џени, да Џени – ја успокојуваше Клара.

-Срамота е и греота така да се однесуваат кон мене! Кога бев млада и убава, на четириесет милји немаше да сретнеш маж кој не ме посакал, а сега кога сум стара и грозна, сите гледаат само да се отарасат од мене. Кога бев младо чупенце, што да посакав – го имав, а сега не ми даваат да живеам во сопствената куќа, за која пари сум потрошила. Можам да ти изнаредам имиња на неколкумина од тие, кои пред да влезат во црквата, доаѓаа при мене – и добро си поминаа, веруј ми – а, сега истите се против мене и ме тераат да го напуштам градот. Толку ми е криво, што можам пљукнам на триесет метри.

-Џени, јас сум ти пријателка и на мене можеш секогаш да сметаш – рече Клара, нежно галејќи ја по косата. – Не обрнувај внимание на хорски приказни. За која ли жена не тропаат, сега тебе ти дошол редот.

Подголтнувајќи си ги солзите, Џени се риближи до печката и си нали кафе. Во чашата тури неколку лажички шеќер, и фати енергично да го меша, па кафето и се разсипа по розевата хаљина.

-Дали запомни што ти реков Клара? – рече Џени со тврд глас. – Решив, нема да ја бркам Бети. Неодамна верниците од Суровиот Крст и проповедникот Клиф ме тераа да го изфрлам и Визи Гудвили, но тој и сега е овде. Ми рекоа, дека било грев, неморално било Визи и јас да живееме под ист покрив. Немам поим како дознале што јас правам со Визи понекогаш, зашто навечер секогаш ги спуштам пердињата, но ајде, дознале, - нема ли жената право на приватен живот, кога ќе и’ дојде? Било-небило, од својата трисетипетта се’ вака терам, и сега заради нив ли да се откажам?

Клара се исправи среде кујната.

-Да си одам, дојде време ручек – и се упати кон задната врата, меѓутоа после два-три чекора запре. – Џени, ако се случи нешто... Сакам да кажам, ако биде наредено Визи Гудвили да те напушти... Клара беше ем смутена, ем возбудена, па мораше да земе воздух, пред да се доискаже – како да ти кажам, дома имам една соба, ако сака, нека повели.

Џени ги испушти чашата и тацната во мијалникот и тие бучно ѕвекнаа. Го впери погледот во Клара, поцрвене од гнев и се исправи насреде кујната.

-Тоа е најзлобното и најдолното нешто што сум го чула во сиот живот, Клара Крокмор! Знам јас на што ти целиш! Овде тоа не ти минува! Сакаш Визи Гудвили кај тебе да се вгнезди, а? И мислиш дека можеш да ми го преземеш, а? Слушај што ќе ти кажам, Клара Крокмор. Тој е мој и нема да ти дозволам да го завлечеш – ти да се сладиш, а ја не, така ли?

Клара посегна да ја отвори вратата, ама Џени се втурна пред неа. Клара не успеа да ја отвори. Џени ја зграпчи со две раце нејзината плава коса и дивјачки и‘ ја протресе главата. Со пресечен пат за бегство, вриштејќи колку ја држи грло, Клара почна да го дрпа и кине розевиот фустан на Џени, се’ додека не успеа да и го слече од плеќите. Џени се помачи да и‘ ја см`кне сукњата на Клара. И двете паднаа на подот. Како поцврста, Клара успеа да се измолкне и да ја отвори вратата. Слезе од скалите на верандата и без да се сврти, се упати кон својот двор.

Кога се увери дека е на сигурно, таа сопре и погледна наназад. Џени стоеше на верандата со парче од розевото здолниште в рака.

-Само смеј да ми стапнеш вкуќи се дури си жива, долна мизернице! – викаше Џени. – Ако ми припариш дома уште еднаш, ќе те искубам до череп! И „дрешките“ ќе ти ги накёсам, така што ќе ми станеш ѓоа варено пиле! Од денеска натаму, не ти правам муабет! И ако те фатам некогаш дека се обидуваш да го намамиш Визи Гудвили кај тебе, ќе те задавам, животот ќе ти го истискам низ нос! Од мене маж никоја не може да украде, штом јас не сакам да го дадам! Визи ми е моето мало џокејче, убаво да го запомниш тоа!

 

V

 

( Erskine Caldwell – “Jenny, by nature”, 1961)