Пол Валери: ТЕТРАТКИ

 

3.

ЕРОС

 

Сите ужаси на несвесноста. Сладострастие. Јас не сум го изгубил тлото под нозете. Во најжешкиот од моментите, јас мислев на нешто друго; на оваа тетратка (на пресметката на варијациите од сношти),

 

*

Еротика

Човек со жена измешан. Независни варијабли.

 

Сценарио

Човек и жена заедно мислеа дека се сами. И тие ги симнуваат своите општествени идеи; нивните навики се менуваат и тие слушаат како нивната крв удира; тие замислуваат еден заборав, поголем, понов, едно делување најпосле исчистено од од расејаноста; тие се загреваат и ја слекуваат својата облека. Тие се фаќаат и се бараат, и треперејќи ги избираат најубавите положби на своите тела, а тие не се достигнуваат лесно... Свежо и топло се бараат, снагата се воздржува и надразнетите органи управуваат со идејата на секој од нив, и ја восхитуваат. И усните меѓусебно се земаат, и удот почнува да продира во вжарениот отвор на жената.

А, потоа ги нема веќе ни човекот, ниту жената. Има една работа која се покренува самата над себе секогаш се’ побрзо и побрзо, една машина која испушта воздишки, ги забрзува своите отчукувања, пенавејќи, – или една „животиња„ која се убива себе си – или кошмарот на едно давење, итаница, лудо брзање да се дојде на време. Клатење околу осовината на рамнотежата.

Конечно!...

 

*

...

 

(Paul Valery: CAHIERS, tomes I et II: GALIMARD)

 

Ханс Келзен: СУВЕРЕНИТЕТ

ЕСЕЈ

III

Monistic Theories and Sovereignty

 

For the solution of the problems of sovereignty, then, there is only a monistic solution of the relation between international law and state law, that is to say, either the primacy of international law or the primacy of state law. The difference between these two monistic constructions reaches only the basis of the validity of international law and of state law, and not to the content of these legal systems. The content of international laws just the same in both cases. And from a juridico-theoretical standpoint, both constructions are equally possible. Their opposition to each other is simply opposition of two different frames of reference.

If one’s point of departure is state law as normative system having the validity of ought, then the question arises of how, from this point of departure, the validity of international law can be established. This can be done solely by means of assumption that international law is valid for a state only if it is recognized by the state as valid for the state, and, indeed, is recognized as valid in its actual form at the moment of recognition. Since this recognition can also be tacit, in that the state in question with and applies, in practice, the norms of international law, it is this theory of recognition, then, that also underlies the view of international law as valid for all states. Prevalent in Anglo-American law, this view is given expression in modern constitutions containing provisions that require law-applying organs to observe general international laws as well as the particular international law created by treaties of the state in question. Thus, international law is understood as a component of the state legal system, as ‘external state law’, and the basis of the validity of international law is shifted to the state that serves as the point of departure for constructing the relation between the two systems. This construction represents the primacy of the state law over international law, and it is this primacy of state law that is characterized, within the framework of a legal theory, as the sovereignty of the state.

Sovereignty in this sense does not represent a perceptible or otherwise objectively identifiable quality of a real object. Rather, it represents the presupposition of a normative system qua highest system, not derivable in its validity from any higher system. The question of whether the state is sovereign cannot be answered by enquiring into natural or social reality. The state sovereignty that is of interest from the standpoint of legal cognition is not a particular magnitude of real power. States that have no power comparable to at all to that of the great nations are no less ‘sovereign’ than these. The question whether the state is to be presupposed as the highest legal system. And this is the case where international law is considered to be valid for the state only if it is recognized by the state and its basis of validity is seen as the ‘will’ of the state.

If, however, one’s point of departure is international law as a valid normative system, then the question arises of how, from this point of departure, the validity of the state legal system can be established. The basis of the validity of the state legal system must, in this case, be found in international law. And this is feasible, since the principle of effectiveness, a norm of positive international law, determines the basis as well as the sphere of validity of the state legal system. This norm of international law, representing the basis of the validity of the state legal system, is expanded upon to the effect that, according to general international law, the government of a community existing within certain clearly circumscribed territory, independent of other governments of similar communities and exercising effective control over the members of its community, is the legal government; and the community under this government is a state in terms of international law even if the effective control exercised by the government is based on the constitution first established by the government through revolution. This means that a norm of general international law empowers an individual or a group of individuals to establish and apply, on the basis of an efficacious constitution, a normative coercive system, thereby legitimizing this coercive system as the valid legal system for the territorial and temporal sphere of its actual efficacy, and legitimizing the system’s community as a state in terms of international law. If the efficacy of the state legal system is seen as a condition for the system’s validity, and if this condition is set by a norm of international law, then the basis of the validity of the state legal system can be seen in this norm of international law. An international law, therefore, can be interpreted as universal legal system above the state legal systems, encompassing them all as a legal system qua subsystems, and making possible their coexistence in space and succession in time.

This construction of the relations between international law and state law rules out the notion of state sovereignty in the original; and proper sense of expression. What is ‘sovereign’ qua highest system is international law, not the state legal system. If one speaks of ‘sovereign’ states in the context of this construction, the concept takes on a meaning that is altogether different from the original and proper sense. Here, it expresses simply the notion that the state legal system is subject to international law alone and to no other state legal system, and that therefore – in the personifying terminology of the law – the state is legally independent of other states. The so-called ‘sovereignty’ of the state, then, is nothing other than its immediate relation to international law. If one’s point of departure is the primacy of the international law, then the misleading expression ‘state sovereignty’ ought to be replaced by the expression of the state immediate relation to international law. One may not speak of a ‘relative’ sovereignty of the states, for this expression amounts to a contradictio in adjecto.

...

 

(HANS KELSEN: “Sovereignty”; Berlin: De Gruyter, 1960-2/vol. III Worterbuch des Volkerrechts)

 

Еуген фон Бем-Баверк: КАПИТАЛ И КАМАТА

 

КРИТИЧКА ИСТОРИЈА НА ЕКОНОМСКАТА ТЕОРИЈА

 

Analytical Table of Contents

 

INTRODUCTION

 

The Problem of Interest

 

The phenomenon of an income flowing constantly from all kinds of capital, without personal exertion of the owner

The conditions of solution

The theoretical must be distinguished from the social and political problem. Characteristic of each

Danger of confounding the two; its common effects

Our tasks is the critical history of the theoretical problem

Preliminary definitions. Capital a “complex of produced means of acquisition”

The difference between National and Individual capital

between Gross interest and Net interest

between Natural and Contract (or Loan) interest

Interest as distinguished from Undertaker’s profit

Limitation of the subject to Interest proper

 

BOOK I

 

The development of the Problem

 

Chapter I

The opposition to interest in classical and medieval times

 

Loan interest, or Usury, as evidently income without labor, was discussed long before Natural interest, where labor is always present, and is supposed to account for the income

The first period – a rather barren one, extending to the eighteenth century – is taken up with the struggle for and against usury

Dislike of interest shown to all undeveloped stages of industry

Hostility of the philosophic writers

Aristotle’s argument, that money does not breed

Thus far the question is only theoretical, interest being recognized as an established institution

Reaction under Christianity; victory of the Church over temporal legislation; prohibition of interest

The subject treated theoretically till twelfth century, when begin appeals to the jus divinum,  jus humanum, and jus naturale

The explanation of this; - the vexatious pressure of the prohibition on industry, and the necessity for rational defense of it

Stock argument of this period

(1) The barrenness of money

(2) The consumability of money (Thomas Aquinas)

(3) The Use transferred with the capital

(4) The selling of Time, a good common to all

But the prohibition did not apply to profit made by personal employment of capital

 

Chapter II

The defense of interest from the sixteenth till the eighteenth century

 

Zenith of the prohibition in the thirteenth century

The struggle for practical life. Direct exceptions to the prohibition; evasions of it. The “interesse”

The effect on theory. Compromise of the reformers with the “parasitic profit”

Rise of direct opposition to the prohibition

Calvin rejects authority, and dismisses the rational arguments, but does not unreservedly allow interest

Molinaeus; his scholastic review and criticism of the canon arguments; his conclusions and concessions

Calvin and Minaeus, however, stand almost alone in the sixteenth century

Besold an able follower of Molnaeus

Bacon sees in interest an economical necessity, but only tolerates it

In the seventeenth century there is a great development of theory, especially in the mercantile Netherlands. Grotius theoretically condemns interest, but practically allows it. A few years later the tide fairly turns with Salmasius.

Salmasius’s argument; - if the Commodatum is allowable, so also is the Loan. To the objection founded on the perishable nature of goods, he answers: (1) that such an argument would prevent the lending of perishable things even without interest, and (2) that the perishableness is another argument for interest

Character of his writings

His work marks high water for a hundred years

In Germany after the seventeenth century there is not much question about the legitimacy of interest

Justi says nothing about it. Sonnefels, who has nothing good to say of it, ridicules the cannon doctrine and the prohibition

In England the prohibition was removed before the theoretic question emerged. Hence the only debated question was as to legal fixed rates of interest

Thus Culpepper, Child, North

Locke goes deeper into the subject. Money, he admits, is barren, but interest is justified; for, owing to bad distribution, one has lands which he cannot use, and another has capital, and interest for the one is as far as rent for the other

Locke’s real importance, however, lies in the idea kept in the background, that all wealth is made by labor. Thus also Steuart

Hume on the connection between profit and interest

By the time of Bentham (1787) the cannon doctrine is only a subject for ridicule

In Italy the legal prohibition was quite inoperative

But before the eighteenth century there appeared no theoretical defense of interest

Galiani’s pregnant idea (1750). From the analogy of bills of exchange, he argues that present sums of similar amount, and that interest represents the difference

But he ascribes this to the different degree of their security, and so makes interest a mere insurance premium

Beccaria. In France legislation and theory held by canon doctrine long after it was abandoned elsewhere. Pothier.

Fanatical opposition by the elder Mirabeau

Finally, Turgot gave the canon doctrine its coup-de-grace. Summary of the Memoire

Critical retrospect. The canon had said that interest was a defrauding of the borrower; for (1) money is barren, and (2) there is no separate use of it. The new doctrine said (1) money is not barren when the owner, employing it himself, can make profit by it, and (2) there is a use of capital separable from capital itself

In short, it explained Loan interest from Natural interest, but did not go on to ask the meaning of Natural interest

All the same it was no small gain that the question was now formally put, Why can a man, employing his own capital, make a profit?

It was not long before a part of employer’s profit was seen to be an income sui generis

 

Chapter III

Turgot’s Fructification Theory

 

The reason why Contract interest was first studied

Scientific research now replaced the outside motive. The Economists: Quesnay, De La Riviere

Turgot’s argument – the possession of land guarantees rent. But land may be priced in capital, and so every capital becomes the equivalent in the value of a piece of land. Capital must therefore bare as much profit as lands bears rent; otherwise all forms of industry would be abandoned for agriculture

This, however, is arguing in a circle. Land is priced by discounting its future uses; calculating so many years’ purchase at a customary rate of interest. Rate and interest then are forms of the one phenomenon which we are investigating

 

Chapter IV

Adam Smith and the Development of a Problem

 

Adam Smith has no distinctive theory of interest

His principal suggestion – its necessity as an inducement to the productive employment of capital

His contradictory accounts of its origin (1) in an increased value of products over the labor value, (2) in a curtailment of wage

While Adam Smith is thus neutral, these suggestions formed the germs of later theories

The growth of capital and the antagonism of capital and labor soon made neutrality impossible, and compelled discussion of interest as income obtained without work

Hence the appearance of a number of interest theories

Division of the subject. The various interest theories as answers to the central question: Why is Surplus Value a constant phenomenon of capitalist production?

 

Chapter V

The Colorless Theories

 

Sartorius, Lueder, Kraus, Hufeland, Seuter, Politz, Murhard, Schmalz, Canerin

Count Soden on interest as diverted from the product of labor.

Lotz makes the capitalist’s sole claim replacement of his expenses; but this would not be sufficient inducement to the productive employment of capital; hence the necessity of interest

Insufficiency of this illustrated from rent

Jakob, Fulda, Eiselen, Rau

Ricardo’s account –

(1) Of the origin of interest – the inducement to productive employment of capital

(2) Of the rate of interest. As a result of his rent theory, profit and wage together are determined by the return to the worst land in cultivation

But wages being determined by the “Iron Law”, profit is the remainder. And as more unfavorable cultivation is resorted to, the decreasing product leaves less to profit

But profit cannot disappear, otherwise accumulation would cease, and wealth and population be checked

In this Ricardo has neglected the constant causes which prevent the absorption of profit by wage;

for the weakening of the motives of accumulation may prevent resort to land which yields too small a profit

(3) Of a connection between profit and value. Profit as paid out of increased price. Inconsistency of this with the “Labor principle”

Torrens, arguing against Malthus, declares profit a surplus, not a cost; but says nothing as to its origin

M’Culloch finds that value is determined by labor alone, capital being only the product of previous labor; includes profit among costs; and at the same time defines profit as a surplus

His absurd illustrations of the cask of wine;

of the two capitals – in leather and wine; of the timber. General untrustworthiness

M’Leod sees no problem; considers profit self-explanatory and necessary

His faith in formula of supply and demand

Garnier. Canard; “necessary” and “superfluous” labor

Possible agreement of Canard with Turgot’s theory

Droz makes saving an element of productive power, but devotes his alienation chiefly to Contract interest

 

BOOK II

 

The productivity Theories

 

Chapter I

The Productive Power of Capital

 

Apparent simplicity of the new explanation that Capital produces its own interest

Real ambiguity of the word “productive”, as (a) producing more goods, (b) producing more value

…

 

(EUGEN V. BOHM-BAWERK: “CAPITAL AND INTEREST – A Critical history of Economical Theory”; London, MACMILLAN and co. and New York – 1890)

 

В. М. Раболу: ХЕРКОЛУБУС или Црвената Планета

 

НУКЛЕАРНИТЕ ЕКСПЕРИМЕНТИ И ОКЕАНОТ

Лутаме во безисходица.

Говоревме за Херколубус по-скоро бегло, без задлабочување, за да не го плашиме народот и да не создаваме тревога. Сега да разгледаме друга смртоносна и опустошувачка опаснот за која никој нема сили да ја сопре – нуклеарните експерименти в океанот.

На морското дно зинале огромни, многу длабоки пукнатини, кои веќе влегуваат во контакт со огненото јадро на Земјата. Нив ги предизвикуваат научници и нации кои што се нарекуваат себеси „суперсили“.

Огнот на Земјата веќе ја облева водата и се појавуваат циклони. Тоа е појавата која господата Американци ја нарекуваат Ел Нињо. Само што не е никаков „Ел Нињо“, туку допирање на земјениот оган со водата в океанот. Раширувачките пукнатини ќе предизвикаат земјотреси и други катаклизми и на дното, а на копното нема да остане ни камен врз камен во крајбрежните градови. Нашата планета бавно потонува в океанот, затоа што нејзината оска веќе е изместена од сите тие атомски експерименти.

Како последица на потреси, земјотреси и цунами, земјината оска дефинитивно ќе се измести и потопувањето започнува. Немој да мислиш, скапи читателу, дека потопот ќе се случи нагло. Тоа ќе биде долг и бавен процес, а страв и маки ќе го агонизираа Човештвото. Земјата ќе потонува на делови, се’ додека не настапи нејзиниот крај.

Прочуените научнци прогледуваат низ прсти на прегрешенијата и вандалштините, што ги допуштиле кон Створението, и сега ќе паднат како жртва на сопствените пронајдоци. Морското дно веќе е населено со чудовишта и грабливци кои се хранат со атомска енергија. Затоплувањето на водите ќе ги принуди да излезат во барање прибежиште. Ќе стигнат до приморските градови и се’ ќе срамнат со земја по нивниот пат – куќи, згради, бродови, луѓе – затоа што, голтајќи атомска енергија, тие веќе и самите се атомски. Тродимензионалните куршуми од нашите оружја само повеќе ќе ги разјарат. Ова што го тврдам ќе настапи наскоро.

Но тоа не е се’. Морската вода ќе зоврие од оганот на земјиното јадро и ќе се испуштат така ужасни пареи, што ниту авиони ќе летаат, ни бродови ќе пловат. А, испарувањата ќе го скријат сонцето, непроѕирен мрак ќе обвитка се’ и ќе дојде крајот на животот на нашата Планета. Ви советувам, уважен читателу, да не се оддалечувате од местото каде што сте, зашто нема да најдете никава закрила.

Нивните величества научниците го забораваат последиците од нуклеарните експлозии и експериментите в океанот. Иако се прават дека се кој знае какви сезнајковци, тие остануваат „невежи“ и диви ѕверови, како некои други да ги измислите механизмите за истребување на Човештвото, и на самите нив.

Атомската енергија го зарази целото море и секој створ кој што го населува. Логично е да се заразиме и ние, ако се храниме со риба и други морски животни. Затоа препорачливо е да не се конзумираат.

Морето е жив организам, тој дише. Кога издишува, тој ја заразува целата флора и кислородот приман од нас. Промени ќе го засегнат човечкиот организам и ќе се изродат деца-чудовишта, а цел свет ќе затрепери од ужас.

Гледана од други, повисоки димензии, нашата планета веќе исчезнала. Ние би виделе едно жолтеникаво блато, како да е ставена шепа кал да врие во вода. Не би се наѕирала никаква форма на живот – нема растенија ниту животни, ни луѓе. Потполно мртвило. Останува само сето тоа да се кристализира во третата димензија, односно во физичкиот свет, за да исчезнеме сосема, бидејќи се’ се свртува од горе надолу.

На сите овие мои тврдења интелектуалците и научниците ќе ми се потсмеваат од цело грло како „ревечки осли“. Но удри ли часот, поголеми страшливци од нив нема да има. Ќе плачат и нема да знаат што да сторат и каде да отидат.

Тогаш, што да очекуваме за Човештвото? Го очекуваме неговиот крај. А, господата кои од недоразбирање ги нарекуваме научници, навистина се учени, но не се конструктивни туку деструктивни, зашто ја користат науката за да ја уништат секоја живинка.

Јас ги прашувам нивните превосходства – научниците – истит тие кои урлаат: „И каков е вашиот рецепт за избегнување на проблемите кои се закануваат со уништување на планетата?“ Нема таков, освен да ја исчекуваме катастрофата. – „Но ако сепак имате ефикасно решение, ќе го споделите ли со нас?“

...

 

(Joaquin Enrique Amortegui Valbuena [V.M.Rabolu]: HERCOLUBUS O PLANETA ROJO; 2003)

Маргарет Мек Милан: ПАРИЗ 1919 – Шест месеци што го променија светот

Part Three:

THE BALKANS GAIN

12.

MIDWINTER BREAK

 

By the end of January 1919, the main outlines of the peace settlement were emerging. The Russian question, the League of Nations and the new borders in central Europe had all come up, even if they had not been completely settled. Progress had been made, too, on some crucial details of German treaty by special committees: on war damages and on Germany’s capacity to make reparation; on Germany’s borders, its colonies and its armed forces; on the punishment of German war criminals; even on the fate of German submarine cables. The big question, though – how to punish Germany and how to keep it under control in the future – had barely been touched on by Clemenceau, Lloyd George and Wilson, the only men who could really settle it.

Also emerging was what a Swiss diplomat called the “great surprise at the conference”: a close partnership between British and Americans. True, there had been difficulties over the mandates, but at the Supreme Council, on the committees and commissions and in the corridors, British and Americans found that they saw eye to eye on most issues. Wilson, who never wholeheartedly liked Lloyd George, had succumbed a little to his charm, chatting away cheerfully as they went in and out of meetings and even going out to the occasional dinner. He had also come to recognize that he was better in dealing with a strong Liberal as primer minister than a Conservative.

On January 29, Wilson told House that he thought it would be good idea for the American experts to work closely with the British. House, whatever his own reservations, obediently passed this on to both the Americans and the British. Lloyd George, who valued good relations between Britain and the United States highly, was delighted. So were the Canadians. “Our relations with the British, who are the only people here who are not playing chauvinistic politics (a fact that it took Wilson about a week to discover), said Seymour, the American expert, “are so close that we are exchanging views with absolute frankness on the territorial settlement of Europe”. Members from the two delegations fell into a pattern in frequent consultation, exchanging confidential memoranda and talking on the secure telephone lines that American army engineers rigged up to link the Crillon and the Majestic. “Our unanimity,” wrote Nicolson later, “was indeed remarkable. There – in what had once been the cabinets particuliers of Maxim’s – was elaborated an Anglo-American case covering the whole frontiers of Jugo-Slavia, Czecho-Slovakia, Rumania, Austria and Hungary. Only in regard to Greece, Albania, Bulgaria and Turkey in Europe did any divergence manifest itself. And even here the divergence was one of detail only, scarcely on principle.

As relations between Britain and the United States flourished, those of each country with France deteriorated. The British saw the French as competitors for Ottoman and Russian territory in the Middle East and Central Asia. They also suspected that once Wilson had left for his brief trip home, the French would try to shape the German terms to suit themselves. “I find them full of intrigue and chicanery of all kinds, without any idea of playing the game,” wrote Hankey. When France faced a dinancial crisis, with downward pressure on the franc in February, the British reaction was cool. They could not, they told the French, make a loan to tide them over. It was only when House interceded with Lloyd George that some funds were made available. The French accepted the loan but remembered the delay. The British and the Americans shook their hands over what they saw as French incompetence and irresponsibility.

Relations between the French and the Americans were especially poor. French diplomats blamed Wilson for holding up the real business of the conference – the punishment of Germany – with his League. The French finance minister, Louis-Lucien Klotz, told his colleagues that the Americans were trying to sell their excess food to Germany in return for cash payments, which would, of course, make it more difficult for the French to collect the reparations due to them. The Americans in return complained that the French were stinging them for their accommodation in Paris and for the expenses of their army. In the cinemas, French audiences, which had once cheered every appearance of Wilson on the screen, now stayed silent. French policemen and American soldiers brawled in the streets. Some of the Americans were overheard to say that they had been fighting on the wrong side. The Parisians mad fun of Mrs. Wilson, and the French papers, which had been generally favorable to the American president, no started to criticize him.

The attacks infuriated Wilson, who was convinced that they were orchestrated by the French government. His voice trembling with indignation, he showed a visitor a confidential document which told French newspapers to exaggerate the chaos in Russia, to stress the strong possibility of a renewed offensive from Germany and to remind Wilson that he faced strong Republican opposition back home. Increasingly, in private, Wilson poured out his bitterness: the French were “stupid.” “petty.” “insane.” “unreliable.” “tricky.” “the hardest I ever tried to do business with.” He still thought the ordinary French people were all right, he told his doctor, but their politicians were leading them astray. “It was due entirely to the fact that the French politicians had permitted so many apparent discriminations against Americans that the rank and file of the people of the United States had turned from being pro-French to being pro-British. And the President also said that the British seemed to be playing the game nobly and loyally”.

Like Franco-American relations, the weather turned colder. Wet snow fell over Paris; American soldiers had snow-ball fights in the Champs-Elysees. There was skating in the Bois de Boulogne, and tobogganing at Versailles. Because of the shortage of coal, even the grand hotels were icy. People came down with colds or, more dangerously, fell prey to the flu epidemic which started in the summer 1918. The military doctors in the Crillon dispensed cough mixture and advice. Smoking, said one, was an excellent preventative.

Delegates – in the end, they were well over a thousand – continued to arrive. The British issued each of theirs 1,500 visiting cards to leave with their counterparts because that was what had been done at the Congress of Vienna. After many complaints about the waste of time, Clemenceau ruled that the practice be abandoned. Many delegates were diplomats and statesmen; but for the first time at a major international conference, many were not. The British brought over virtually the whole of Intelligence Bureau from the Ministry of Information, including men such as the young Arnold Toynbee and Lewis Namier, later among the most eminent historians of their generation. The Americans had their professors from House’s Inquiry, and Wall Street bankers such as Thomas Lamont and Bernard Baruch. The professional diplomats grumbled. “An improvisation,” said Jules Cambon, the secretary-general of the Quai d’Orsay, but such views did not bother Lloyd George and Wilson, or Clemenceau for that matter. “Diplomats,” in Lloyd George view, “were invented simply to waste time.”

Paris was also filling up with petitioners, journalists and the merely curious. Elinor Glyn, the romantic novelist, entertained prominent men at her corner table at Ritz and wrote articles asking “Are Women Changing?” and “Is Chivalry Dead?” Franklin Roosevelt, than assistant secretary of the Navy, persuade his superiors that he had to supervise the sale of American naval property in Europe and arrived in Paris, a resentful and unhappy Eleanor in tow. Their marriage was already falling to peaces; now she found him too attentive to the Parisian women. William Orpen and Augustus John settled in to paint official portraits of the conference, although the latter spent much of his energy on riotous parties. British cabinet ministers popped over for a day or two at a time. Bonar Law, the deputy prime minister, bravely flew back and forth, dressed in a special fur-lined flying suit. Lloyd George’s eldest daughter, Olwen, a lively young married woman, came over for a brief visit. Clemenceau offered her a lift in his car one afternoon and, as they chatted, asked if she like art. Yes, she replied enthusiastically, and he whipped out a set of salacious postcards.

Elsa Maxwell, not yet the doyenne of international cafe-society that she would become, secured passage from New York as companion to a glamorous divorced woman who was on the lookout for a new husband. The two women gave marvelous parties in a rented house. General Pershing supplied the drink; Maxwell played the latest Cole Porter song on the piano; and the divorcee found her husband, a handsome American captain called Douglas McArthur. Outside, early morning, two young officers fought a duel with sabers over yet another American beauty.

…

 

(Margaret Macmillan: PARIS 1919 Six Months that Changed the World, with Foreword by Richard Holbrooke; Random House inc. 2003)

 

Слободан Жуњиќ: АРИСТОТЕЛ И ХЕНОЛОГИЈАТА

II дел

АРИСТОТЕЛОВАТА ТЕОРИЈА НА ЕДНОТО

2.3.0.

Типологија на едното и едноста на бивството

2.3.4. Едноста на Бивството

Иако зборот едно често се појавува во зрелите поглавја на Метафизиката (книгите Зета и Ета), обично се смета дека тој тука нема некоја посебно важна улога. За исто, думата едно, во двете средишни книги на Метафизиката, не се јавува ни во смисла на академска онтологизација на едното, ниту пак во смисла на Аристотеловото семантичко-логичко испитување на статусот на Едното. Наместо расправањето околу односот на некоја општа едност кон нешто друго – мноштвеното и поединечното (Платонов проблем) – Аристотела во овие книги го интересира внатрешната артикулација на бивството, и тоа во една плуралистичка перспектива, која што – така барем изгледа – остава малку простор за некоја позначајна разработка на поимот Едно. Доколку оваа проблематика се подразбира, тогаш е тоа сосема посредно и патем. Аристотел уште претходно го отфрлил Платоновското сфаќање за тоа дека Едното е некакво бивство, а сега тоа отфрлување се дополнува со укажување дека Едното е нешто општо (Мет. 1040б 24). Општостите им се придаваат на сите нешта, а тоа не може да се каже за бивството, бидејќи тоа не му се придава на ништо.

Сепак ова начелно раздвојување на бивството и едното (2.1.4.), раздвојување со кое на Едното му се одрекува самобитност и можност за активно генерирање (Аристотел вели дека креаторите на бивствата се други бивства, а не некое Едно), не би требало потполно да ги затскрие длабинските врски кои ги спојуваат овие два големи поими на Аристеловата филозофија. Во разработената категоријална мрежа со доминанта во бивството, Едното е тоа што ја обезбедува не само острината, туку и врзивните нишки на Аристотеловата онтологија. Таа функција на Едното не се исполнува така упадливо како во Платоновата синапса, тку повеќе во сенката на едно „тихо појмовно ткаење“, кое не е лесно да се разбере. Ама тоа е тука и тогаш кога се него не се говори поименично. Точно е дека Аристотел сега тежиштето го префрла од општата и начелна едност, на разгледување на устројството на она што индивидуално постои на бивствен начин; но и во тоа поединечното, него го преокупира проблемот на односот на едното и разноликото. Аристотел ја спорел бивственоста на едното не за во потполност да го раздвои Едното од бивството, туку за да покаже во кој смисол е тоа битно својство на бивството. Тој предупредил дека Едното, за разлика од бивството, му придоаѓа на сенешто, ама не заборавил дека бивството му припаѓа само на нешто едно.

Откако сеопштата поврзаност на родовите ја заменил со „жижната“ насоченост „кон Едното“ кое е бивство, и откако бивството го прогласил за реперен облик на едноста, која пак се наоѓа во секое суштество, Аристотел се соочил со кардиналното прашање на својата онтологија: во која смисла бивството е нешто прво и едно. Поради тоа, во книгите Зета и Ета, Едното не само што не е напуштена тема, туку тоа темелно ја одредува мотивацијата и смислата на целото анализирање, потврдувајќи го на тој начин сепроникнувачкиот карактер на Аристотеловото мислење. Сфаќањето на Аристотеловата теорија на бивството, преку која што тој конечно ја превладува традиционалната постановка на контрарности, без притоа да западне во пред-Сократовски монизам – бидејќи бивството може да ги носи обете спротивности, тоа е само над нив – значи, тоа сфаќање воопшто не би било можно, доколку во проблематиката на Едното не се води сметка за трикратната смисла:

1) секое бивство е едно и тоа расчленето Едно,

2) проблемот на Едното е проблем на суштинското определување, доколку тоа изразува „бивственост“,

3) бивството е реперно и еминенто едно на кое што почива целокупната структура на стварноста.

Да би можело да се одговори на прашањето во кој смисол бивството е Едно, неопходно е претходно да се разјасни што е воопшто тоа што го нарекуваме бивство (усиа). Зборот „бивство“ не е Аристотелова кованица, тој потекнува од обичниот јазик во кој означувала својствено битисување – „имање“. Во филозофскиот говор го вовел Платон, употребувајќи го синонимно заедно со бивствување (Парменид 142б-ц) и посебно со постојано бивствување (пр. Федон 78д; Тимеј 29ц). Кај Аристотел, поимот бивство не означува трајно и непроменливо бивствување на идеи, туку еден тип на битисување којшто се сместува меѓу бивствувањето воопшто и категоријално распореденото битисување. Аристотел бивството не го сфатил како само голо постоење, зашто не сакал да заврши во елејскиот тотален монизам. Тој мошне добро знаел дека бивствувањето не е бивство на нешто (...), и затоа правел разлика помеѓу неодреденото битисување (кое нема никаква филозофска тежина) и специфичниот филозофски поим на бивство, кој што станува темелно понјатие на целокупната негова Метафизика. Иако не е идентично со бивствувањето, бивството е во врска со него како едно, прво бивствувачко. Во првото поглавје на Зета-книгата, за бивството дури се кажува дека претставува „Бивствувачко напросто“:

„(Според тоа) првото бивствувачко (во своето прво значење) а не некое бивствувачко, туку бивствувачкото напросто, би било бивство.“ (Мет. 1028а 30-1)

 

Овој став не би требало да го разбереме така што бивството да биде сфатено како општ смисол на бивствувачкото, но не и така што би било сведено само на еден независен сегмент на бивствувачкото. Како што е покажано во разгледувањето на „жижната“ раслоеност на бивствувачкото и на формулата „бивствувачкото како бивствувачко“ (оддел 2.2.6.), бивството не е општост која важи за сите ствари, макар што секое бивствувачко суштество го подразбира бивството. Бивството е семантички и онтолошки стожер на бивствувачките нешта бидејќи тоа, од една страна, го искажува „што-ството“  на стварите (то ти ести), т.е. она што е нештото внатре во себе (Мет. 1029б 13), а од друга страна, паралелно со истакнувањето на она битното и на нужниот аспект на бивствувачкото, тоа самото постои како „нешто едно“ (Мет. 1037б 27):

„Со тоа, бивството е, се’ на се’, едно и тоа не по случајност, а слично (на тоа) заправо е и она нешто што е бивствувачко“ (Мет. 1003б 32-3).

 

Со обзир на својата бивствена димензија, бивството е пофундаментално од секоја суштина, а со обзир на својата суштинска димензија, тоа го надминува секое просто бивствувачко. Во спојувањето на двете димензии, тоа се покажва како прво бивствувачко, и поради тоа прашањето „што е тоа бивствувачко“ бидува всушност сведено на прашањето „што е бивството“.

„А (како) некогаш (така) и сега, секогаш ќе се истражува и нема да се доумува, што е фактички бивстувачкото, ама тоа е (прашање) што де факто е бивство. Оти некои велат дека тоа Едното, други пак дека е повеќе од едно, некои дека (бивствувачките ентитети) се ограничени, други дека се неограничени.“ (Мет. 1028б 2-6)

 

Аристотеловите претходници на различни начини се обидувале да утврдат што е тоа што е бивствувачко и колку го има. Платон тие напори во Софист ги окарактеризирал како „борба на великаните околу бивството“ (Соф. 246а). Со истото уважување, и Аристотел овде ги спомнува претходниците, имајќи го во предвид јонското издвојување на едната „супстанција“, плус елејското пренагласување на едниот вид на бивството (...), а од друга страна решението на плуралистите, од кои Питагорејците и Емпедокле вовеле неограничен број бивствувачки суштества, додека Анаксагора и атомистите ограничен број, не толку во нивната вкупност, колку во контекст на нивната деливост. Меѓутоа, пред-Сократовското мислење, според Аристотел, не можело да води кон плодоносни резултати, затоа што не ја разлачило особената смисла на бивството во констелација на општото испитување на „естеството“ и на бивствувачкото. Платон не згрешил што настајувањата на пред-Сократовците ги нарекол борба на великаните околу бивството, зашто навистина тие истражувања го подразбирале бивството; арно ама таа борба била неуспешна, оти во неа бивството не е диференцирано од „супстанцијата“, битисувањето, состојките, броевите, едноделните и неделливите честички. Аристотел го средува целото тоа филозофско искуство. Наспроти пред-Сократовците, тој го воведува бивството, како еден привилегиган начин на битисување, кој ја превладува спротивноста на елејскиот монизам и Питагорејскиот плурализам (антиномијата меѓу Едното и мноштвото), како и судирот помеѓу јонскиот „физикализам“ и Платоновскиот „идеализам“.

Приматот на бивството во однос на бивствувачката ствар, според Аристотел, е трикратен: тоа е првобитно според поимот, според сознанието и според времето (Мет. 10218а 31-3). Појмовното првенство на бивството значи дека бивството, според одредувањето, е претпоставено на сето останато. Сознајното првенство на бивството произлегува од неговиот „што-ствен“ карактер, кој се искажува како „битие“. Временското првенство на бивството е истоветно со првенството на битисувањето во однос на другите модуси на бивствувачкото. Сите три првенства посредно укажуваат во кој смисол на бивството му припаѓа едност, или кажано од друга агол, бивството е првак пред бивствувачкото затоа што нему првобитно му припаѓаат својствата на едност. Првенството според понјатието подразбира самобитна одреденост, првенството по сознание – неподелена истост, а првенството по време – одвоена поединечност.

Меѓутоа, иако бивството е едно во изворна смисла, прво и најизразито едно во однос на сите останати бивствувачки нешта, тоа не е чиста едност и апсолутна простотија, туку едност на многукратноста, во која неодредената мноштвеност е превладеана, но не е удавена во потполна еднократност. Веќе со обзир на тоа што ја спојува идејата на постоење со идејата на суштината, бивството во себе е двојно: разликата меѓу егзистенцијата и есенцијата  во него не е поништена, ами само превладеана во единство на неистоветноста. Меѓутоа, бивството е дупло и по тоа што представува синтеза на чулното и нечулното, на предметот и поимот, или како што тоа би се кажало со Аристотелов јазик, на нештото што е подложно (ипокименон) и обликот (идос). Оваа двојност самата е многукратна, и може и натаму да се расчленува, што само по себе докажува колку поимот на бивство е сложен и богат. Од аспект на обликот, бивството е или отелотворен лик, обличје (морфи) или вид (еидос); од аспект на подлежувачкото, тоа е или нешто поединечно (екастон), нешто „ова одредено“ (тоде ти), или пак конкретен спој на обликот и супстанцијата (синолон). Овие четири можност на појавување на бивството, со својата четирикратност,  не само што потсетуваат на познатата поделба на типови  на едност (оддел: 2.3.2.), туку и содржински можат со неа да се доведат во врска. Тоа и не е чудо, кога се знае дека бивството е означено како тоа што е во првобитна смисла едно. Неговите различни ликови не се косат со онаа првобитност во подрачјето на Едното, туку го потврдуват синтетичкиот карактер на та едност.

Од перспективата на повеќекратноста на овие аспекти може подобро да се разбере разликата во сфаќањето на бивството која постои меѓу Метафизиката и списот „За Категориите“. Во Категориите, под бивство се подразбира секое поединечно битие, кое е нерасцепливо (атомон) и едно по број (ен аритмо – Кат. 3б 12). Тоа значи дека во овој- очигледно – ран спис, бивството се посматра првенствено од аголот на она поединечното, и на основните единици на постоење за кои нешто се изрекува. Меѓутоа, во Метафизиката, со поимот бивство не се нарекува поединечниот човек, ами „нерасцепливиот вид“ (атомон еидос) на човек (Мет. 1034а 8)... Демек, разликата помеѓу двата списа е очебијна, и таа навела многумина толкувачи да ја оспорат автентичноста на расправата за категориите. Арно ама, оваа разлика може да се објасни со натамошната разработка на истата основна идеја, така што не мора да се прибегнува кон порекнување на Аристотеловото авторство на овој несомнено аристотеловски спис. Пред да направиме дефинитивен рез помеѓу Метафизиката и Категориите, треба да се набљудува дали оваа разлика, како што често и бидува, подразбира и некоја потемелна коинциденција. За-исто, ако уште еднаш го споредиме она што ни се прикажува како несводлива разлика, ќе воочиме дека Аристотел, во „Метафизиката“, се определува за видовите како бивствени инстанци по истиот оној критериум според кој, во Категориите, утврдува оти поединечностите се бивства. Како што е покажано во анализите на Бета-книгата (оддел: 2.1.2.), видот е поначелен од родот точно тогаш кога нешто едно е неделливо на понатамошни видови (Мет. 999а 14). Видот и во Категориите се нарекува бивство, додуша друго бивство ... (Кат. 2б 30). Најсетне, битната одлика на бивството од Категориите – а таа е дека претставува носител на својства – не се отфрла ни во Метафизиката, туку напротив, се воопштува во можеби најважен критериум на бивството: „да се биде подлежно“ на сите искази, а да не се искажува за ништо (Мет. 1028б 36).

Учењето за бивството кое се застапува во Метафизиката, е многу подијалектично од она во Категориите, заради тоа што ја потврдува примарната бивственост на видовите... Тоа не е противречно на усвоениот критериум, бидејќи тој се однесува на она „подлежното“ на бивството. Аристотел истрајува на едноста на бивството, наспроти надворешната и внатрешна многукратност, на тој начин што изнаоѓа начин бивството во неговото сопствено устројство, да го сфати како едност на многукратноста. Додека во Категориите разликата меѓу единката и видот се повлекува механички, како разлика меѓу самостојноста на битисувањето на поединечните нешта и „придоаѓачкото“ битисување на видовите, сфатени речиси како „квалитети“ (Кат. 3б 10), сега таа се пренесува внатре во самото бивство како двојност на единството и составеноста, на едноста и мноштвото, на мисловноста и чулноста. Наместо апсолутизирана одвоеност, која е само угоден привид, критериум за бивството во метафизичките списи станува неподеленоста, но не апсолутната, туку онаа што е посредувана со формата и со појмовноста (Мет. 1037а 25-7).

Со оглед на фактот дека бивството во себе е  многукратно, иако едно, тоа не може да се одреди со единствена опрационална дефиниција, која што истворевемено би ги покривала сите негови битни ликови. Затоа Аристотел и не го дава општото определување на бивството, туку настојува повеќестрано да го разграничи од другите облици на битисување, кои не го исполнуваат условот да бидат бивство. А тие услови се три:

1) да се биде „подлежно“ на другото, а не да се искажува за другото (Мет. 1029а 9);

2) да се битисува самостојно и одвоено (Мет. 1017б 23-5);

3) да се биде нешто одредено „ова“ (Мет. 1029а 27).

(Овие услови, како што ќе се покаже подоцна, посредно претставуваат мерила на едноста на бивството.)

Можни „кандидати“ за насловот бивство, според Аристотеловото мислење, се на број четири:

1. општоста (католу)

2. родот (генос)

3. подлежувачкото (ипокименон)

4. бивственост (то ти ин ине)

За да бидат бивство, кандидатите мора да ги исполнуваат сите наведени услови, а не само некои од нив.

Општоста и родот брзо отпаѓаат како претенденти за статусот бивство, оти не задоволуваат ниедно од наведените мерила. Тие се искажуваат за нешто друго „подлежувачко“, и оттаму неможе да бидат самостојни и засебни како бивство (Мет. 1038а 15). Поради тоа, ниту поимот Едно не е бивство (оддел: 2.1.4.). Едното се искажува за се’, па во тој контекст и за бивството. Меѓутоа, бивството не се искажува за ништо, бидејќи е само нешто за што другото се искажува. Општото според сопствениот поим е нешто едно и одредено (Мет. 1038б 15), ама не е број, тоест не е во вистинска смисла поединечно. Демек, општоста неможе да биде бивство на повеќе нешта, затоа што во тој случај другите нешта од ист вид би биле едно со таа поединечна ствар. Општоста и родот може да стапат во врска со бивството преку видот-формата и преку одредбениот поим, но како општост и род не се бивство.

Третиот кандидат, „подлежувачкото“, како со повеќе право да влегува во натпреварот за титулата бивство. Веќе со своето име, тоа јасно става до знаење дека го исполнува првиот услов за да биде бивство. Бивство, нели, не е нешто по друго, ами претставува основа на другото – а тоа е заправо „подлежувачкото“. Како нешто „подлежувачко“, бивството успева ја оствари едноста на две нивоа, на нивото на стварна промена, како  и на исказното припишување. Би можело да се каже дека „подлежувачкото“ е место на збирање на мноштвеноста на движењето и говорот, место на кое што разните моменти на мноштвеност се вклучуваат... Точно преку „подлежувачкото“, Аристотел, наспроти елејското сфаќање на едноста, го воведува поимот Едно, кој може да опстане наспроти мноштвото; уште повеќе што тоа е поим кој во себе ја содржи многукратноста на „придоаѓањето“, како и на промената, и тоа на вообличената многукратност и насочената промена. Демек, оваа синтеза на „подлежувачкото“ и „придоаѓачкото“, тој не ја спротивставува на едноста, туку заедно со неа ја поставува како одредба на самото битисување:

„Да се биде е (исто што и) да се биде составен, и да се биде едно, а да не се биде (од друга страна, значи тоа) да не се биде составен, туку да се биде многу.“ (Мет. 1051б 11-13)

 

Овој спој на двократното во самото бивство е основа на исказната вистина, без обзир дали тој спој е вечен или минлив. Има различни бивства, но за вистинитото сознание не е пресудна трајноста на нивната внатрешна обединетост, ами единствено тоа дали ова сознание е такво што, во потполност, не ја поништува внатрешната синтеза; или пак е такво што се губи во целосна простотија. Секако, таму каде што е можно вистинитото сознание, можно е и погрешното (лажното). Тоа Аристотел не го спори, туку разликата меѓу лажноста и вистинитоста, од една страна, ја објаснува со неадекватното спојување, а од друга страна со спојувањето кое го изразува стварното единство. Во обата слуаја, заедничкиот простор го чини исказниот говор. Наспроти тоа, кај оној простиот, не може да има грешка, од едноставна причина што нема никакво спојување. Ама, таквото единство, поради сопствената простотија и неделливост, и не би можело да се осознае по научен пат, па вистината за него може да се стекне само преку непосреден „допир“ (Мет. 1051б 9-24).

„Очигледно е дека кај простите (ствари) не постои истражување ниту проучување, туку некој друг начин на истражување на ова.“ (Мет. 1041б 9-11)

 

Како што ќе се покаже подоцна, (спореди поглавје 2.4.0.), Аристотел на Платоновата трага, го признава постоењето и на „простите бивства“, кај кои доаѓа до потполно преклопување на нивните различни моменти. Меѓутоа, тоа преклопување за него е реално, и не може до крај да ја поништи спекулативната и рефлексивна разлика, која претходно била воспоставена на примерот на „сетилните“ и составените бивства. Токму подрачјето на она што е составено така да „биде едно“, Аристотела највеќе и го интересира (Мет. 1041б 12). Тое Едно не е само прост збир, ни куп расфрлани ствари, туку некоја целина, нешто што може да се разлачи на она што е основно и она што се има „случено“, а тоа разликување не е можно без поимот на „подлежувачкото“. Во тоа се состои „подлежувачката“ улога на „подлежувачкото“ во Аристотеловата Метафизика. Па сепак, наспроти тоа што не спори дека бивството во еден важен смисол е „подлежувачко“ (Мет. 1029а 9). Аристотел дека тоа не е баш „подлежувачко“, и заради тоа вели дека не е „доволно“ бивството да се одреди како „подлежувачко“ (Мет. 1029а 9). Не е доволно, бидејќи ако бивството доследно се мисли како „подлежувачко“, а тоа значи без било какви „придојдени“одредувања, тоа неизбежно се сведува на „супстрат“. Супстратот можеби е основен вид на „подлежувачко“, но како чисто „подлежувачко“, тој ја доведува во прашање самата замисла на нешто основно што „подлежи“ како цврсто и дофатливо; имено, супстратот се растворува во потполна неодредливост и нераспознатливост.

Таква основа не може да биде база за едност, која го олицетворува бивството. Супстратот сетилно го определува бивството наспроти „придоаѓачките“ својства, но не дава единство на тие одредби, кое единство е синонимно за бивството. Тоа значи дека постои нешто друго што е суштина на „подлежувачкото“ – а тоа е формата.

 

2.3.5. Едност на Формата

…

 

(Слободан Жуњиќ: „АРИСТОТЕЛ И ХЕНОЛОГИЈАТА – Проблемот на Едното во Аристотеловата Метафизика“, изд. Просвета – Белград, 1988 год. стр. 364-373)