Харун Јахија: ЧУДОТО НА АТОМОТ

 

Поглавје 4

АТОМИ КОИШТО СТАНУВААТ ЖИВИ

До сада смо говорили и о томе како настаје материја. Рекли смо да су атоми градивни блокови свега живог и неживог. Важно је напоменути да су атоми градивни блокови живих организама исто као и неживих премета. Пошто атоми нису живе честице, запањује чињеница да су они градивни блокови живих организама. То је још једно питање које еволуционисти не могу да објасне.

Као што није могуће замислити делове камена које се спајају и заједно формирају живе организме, тако је немогуће замислити неживе атоме који се сами спајају да би формирале живе организме. Размислимо о комаду стене и лептиру; једно је неживо, друго је живо. Ипак, када размотримо њихове суштине, видимо да се обе састоје од истих субатомских честица.

Следећи пример може боље објаснити немогућност да се нежива материја саму од себе трансформише у живу материју. Да ли алуминијум може да лети? Не. Ако помешамо алуминујум са пластиком и бензином, да ли то може да лети? Наравно, још увек не може. Тек кад ове материјале поставимо на начин да формирају авион, и укључимо интелект пилота, после тога авион може да полети. Према томе, шта чини да авион лети? Да ли су то крила? Мотор? Пилот? Ништа од овога не може да лети само по себи. У ствари, авион је производ који је настао спајањем различитих делова од којих ниједан нема способност летења. То спајање извршено је по специјалном плану. Способност летења не изводи се ни из алуминијума, ни из пластике, ни из бензина. Особине тих супстанци су важне, али способност летења може да се оствари само спајањем тих супстанци према изузетном плану и уз интервенцију интелигентног бића. Живи системи нису ништа другачији. Жива ћелија се формира распоређивањем неживих атома према изванредном плану, интервенцијом интелигентног Бића. Особине живих ћелија, као што су раст, размножавање и друге, резултат су савршеног дизајна и интервенције Творца, а не особине молекула. Дизајн који срећемо приликом стварања потврђује чињеницу да Творац ствара живо коришћењем неживог, али не само неживог.

Само Творац, безгранично свемоћан и неупоредиво мудар, може да да` живот неживој супстанци, то јест да од ње створи живо организам. Живи системи имају тако сложене структуре, да још увек, упркос технолошким могућностима које су данас доступне, није у потпуности схваћено како функционишу.

Међутим, постоји стварност коју је могу схватити уз помоћ науке, која је начинила изванредан напредак праћен моћном технологијом и њеним запањујућим развојем у 20. веку. Живи организми имају веома сложене структуре. Када се средином 19. века појавила теорија еволуције, научна истраживања вршена су примитивним микроскопима који су створиле утисак да је ћелија само проста грудвица материје. Међутим, у 20. веку, посматрања и истраживања која су начињена коришћењем напредних инструмената и електронских микроскопа, открили су да ћелија, која је градивни блок живих организама, има веома сложену структуру која је могла да се формира само као резлтат савршеног дизајна. Оно што је најзначајније, та истраживања су показала да је апсолутно немогуће да живот настане спонтано из неживе материје. Извор живота је сам живот. Ова чињеница такође је експериментално доказана. То је проблем који еволуционисти не могу никада да реше. Из тог разлога, уместо да излажу научне доказе, истакнути научници-еволуционисти, који су се нашли у великом ћорсокаку, износе своје ставове које личе на улепшавање излога. Они излажу потпуно нелогичне и ненаучне тврдње да метерија има свест, способност и сопствену вољу. Ипак, они сами на крају не верују у ове апсурдне приче и приморани су да признају да, на главна питања на која треба одговорити, то није могуће учинити на такав начин.

Једном је постојало раздобље пре живота, у коме на Земљи није било живота. Наш свет сада обилује животом. Како је тај живот настао? Како су, у одсуству живота, створени органски молекули засновани на угљенику­? Како се појавио први живи организам? Како су настала сложена бића као што је човек, способни да истражују мистерију сопственог порекла?

Позната еволуционистичка прича покушава да објасни како је материја настала и еволуирала, зашто је задржала свој садашњи облик у свемиру и на Земљи, и зашто је способна да формира саму себе из сложене низове молекула?

Као што научници – еволуционисти признају, главни циљ теорије еволуције је да негира да је Творац створио живе организме. Иако је истина стварања очигледна у свакој тачки свемира, и дефинитивно је показано да је сваки детаљ производ дизајна који је толико савршен, да не би могао случајно да настане, еволуционисти као да не виде ту чињеницу и затварају се у један круг специфичног резоновања.

Међутим, уместо да прихвате истину, ови научници више воле да размишљају и говоре о способностима мртве материје и о томе како је неживо трансформисало само себе у живе организме. Док затварају очи пред истином, ти научници сами себи наносе непријатности. Очигледно је да тврђење да атоми имају неку врсту дара и да тај дар користе да се трансформишу у живе системе, нема ништа са логиком и реалношћу.

После читања примера који ћемо сад навести, сами ћете одлучити колико су реалне те ирационалне приче. То је сценарио за који еволуционисти тврде да описује трансформисање неживих и несвесних атома у живе организме, и што је још значајније, у људе са високим нивоом свести и интелигенције.

Према теорији еволуције, наводно, после Великог праска, атоми који садрже прецизно уравнотежене силе, некако су настали само од себе. Онда су ти атоми, одговарајући по броју како би формирали целокупан свемир, формирали звезде и планете, а неки други нашу планету Земљу. Неки од атома које чине планету Земљу наводно су сами себи првобитно формирали земљиште, а касније су изненада одлучили да формирају да формирају живе организме! Ови атоми наводно су се прво трансформирали у ћелије са високо сложеним структурама, а затим призвели копије ћелија које су формирали дељењем на двоје, после чега су почели да говоре и чују. Потом су се ти атоми трансформисали у универзитетске професоре које сами себе посматрају под електронским микроскопом и тврде да се случајно настали. Некои атоми су се спојили и тако формирали инжењере који конструишу мостове и небодере, док су се неки други другачије спојили и формирали инжењере који ће произвести сателите, свемирске летилице, док су се опет други специјализовали за рад у научним дисциплинама, као што су физика, хемија и биологија. Атоми као угљеник, магнезијум, фосфор, калијум и гвожђе спојили су се да би формирали, уместо безобличне масе, савршене мозгове изванредне сложености, чије тајне још увек у потпуности нису откривене. Ти мозгови почели су да уочавају тродимензионалне слике савршеном резолуцијом која још увек никаквом технологијом није достигнута. Неки атоми формирали су комичаре и смејале су се шалама који су ти комичари причали. Опет, некои атоми преко музичара, компоновали су музику и уживали слушајући је.

Ову причу могуће је продужити, али застанимо овде и извршимо експеримент да бисмо показали да таква прича никада не може да се оствари. Нека еволуционисти у једно буре ставе атоме, колико је год то потребно, од свих елемената који учествују у формирању живота. Нека у то буре додају што год сматрају да је неопходно да би се ти атоми сјединили и формирали органску материју, и нека онда чекају. Нека чекају сто година, хиљаду година и ако је неопходно сто милиона година пребацивајући одговорност на чекању од оца на сина.

Да ли ће се једног дана појавити професор из тог бурета? Свакако да неће. Без обзира колико чекају, професор неће изаћи из тог бурета. Не само да неће бити професора, већ ниједан живи организам неће изаћи из тог бурета. Ни птице, рибе, лептири, јабуке, слонови, руже, јагоде, наранџе, љубичице, дрвеће, мрави, пчеле, чак ни један једини комарац неће изаћи, јер ако се и милиони делова органских материја споје, оне спонтано неће стећи карактеристике живих организама.

Погледајмо сада дали да ли несвесни атоми могу спонатно да формирају молекуле ДНК, који претстављају камен-темељац живота, или да формирају протеине.

ДНК (Дезоксирибонуклеинска киселина), која се налази у једру ћелије, садржи шифре које носе информацију свих органа и свих карактеристика тела. Ова шифра толико је сложена, да су научници били у стању да ја препишу, и то до веома ограниченог опсега, тек 40-тих година 20. века. ДНК, која садржи целокупну информацију живог организма коме припада, такође је способна да репродукује саму себе. Како молекул формиран склапањем атома може да садржи информацију и како се умножава копирањем самог себе, остаје једно од питања без одговора, у науци засновној на теорији еволуције.

Протеини су градивни блокови живих организама и играју кључну улогу у многим неопходним функцијама организма. На пример, хемоглобин транспортује кисеоник по организмом, антитела уништавају штетне микроорганизме које доспевају у тело, а ензими нам помажу да варимо храну коју узимамо и претварају је у енергију. Формуле које се налазе у ДНК омогућавају производњу више од 50,000 различитих типова протеина. Протеини су кључни за опстанак живих организама и зато недостатак чак и само једног од тих протеина учинио би живот немогућим за тај организам. Научно је немогуће да се ДНК и протеини - обоје огромни молекули - формирају спонтано, као резултат простог случаја.

ДНК је серија нуклеотида распоређених по специјалном распореду. Протеин је серија аминокиселина поново распоређених по посебно редоследу. Прво, математички је немогуће да се молекули ДНК, или молекули протеина, које постоје у хиљадама различитих типова, простим случајем распореде по прецизном редоследу неопходним за живот. Рачун вероватноће открива да је претпоставка, да чак и најпростији молекул протеина оформи правилан редослед случајно, једнака нули. (За више информација, видети књигу “Обмана еволуције” {The Evolution Deceit} Харуна Јахија).

Као додатак тим математичким немогућностима, постоји и значајна хемијска препрека случајном формирању тих молекула. Када би однос између ДНК и протеина био резултат времена, случаја и природних процеса, онда би постојала нека врста хемијске тежње да ДНК и протеини реагују, пошто киселине и базе имају снажне тежње да међусобно реагују. У том смислу, да је случај стварно играо улогу, читав низ других природних хемијских реакција појавио би се међу насумичним фрагментима ДНК и протеина, и живи системи које видимо данас не би се формирали.

Да ли онда та природна тежња делова ДНК и протеина да међусобно реагују хемијски указује да би време, случај и закони хемије на крају произвели живот из неке мешавине тих молекула? Не. Управо супротно. Проблем је да су све те природне хемијске реакције погрешне реакције, што се тиче живих система. ДНК и протеини препуштени времену, случају, и сопственим хемисјким тежњама, реагују на начин који уништава живи систем и који би спречио било какав предложени развој живота.

Као што смо видели, потпуно је немогуће да ДНК и протеини, које се никако не могу насумично формирати, буду неконтролисано остављени да би формирали живот, пратећи своје сопствено формирање. Жан Гутон (Jean Guitton), познати филозоф, напоменуо је ту немогућност у својој књизи „Бог и наука“ (Dieu et la Science), изјављујући да живот није могао да се формира као резултат случаја:

„Које 'случајности' су учинили да одређени атоми буду привучени једни другима како би формирали прве молекуле аминокиселина? Опет, кроз које случајности су се ти молекули спојили како би формирали крајње сложену структуру звану ДНК? Постављам ово просто питање као што је то поставио и биолог Жакоб Франсоа (Francois Jacob): Ко је припремио планове првог ДНК молекула како би дао прву поруку која је омогућила рођење прве ћелије?

Ако се неко задовољава претпоставкама које укључују случајност, та питања, и многа друга, остају неодговорена; због тога су, неколико последњих година, биолози почели да мењају своја гледишта. Врхунски истраживачи не задовољавају се простим препричавањем Дарвинових закона; оне износе нове, изненађујуће теорије. То су теорије засноване на идеји да је у цео процес укључен принцип организације, који је очигледно супериоран у односу на материју.“

Као што је Жан Гутон навео, у светлу истраживања и научних открића начињених у 20. веку, дошло се до тачке када је научно утврђено да Дарвинова теорија еволуције нема никаву оправданост. Амерички биолог Мајк Бих (Michael Behe) износи ово у својој познатој књизи „Дарвинова црна кутија“ (Darwin’s Black Box):

"Наука је начинила огроман напредак у схватању тога како хемија живота ради, али је елеганција и сложеност биолошких система на молекуларном нивоу парализовала покушај науке да објасни њихово порекло. Практично, није било покушаја да се опише настанак специфичних, сложених био-молекуларних система, а још мање је било напретка по том питању. Многу научници су тврдили да су објашњења надохват руке, или ће бити откривена пре или касније, али никаква подршка за таква тврђења не може се пронаћи у професионалној научној литератури. Што је још значајније, постоје задовољавајући разлози – засновани на самој структури система – да се сматра да ће се Дарвинистичка објашњења механизма живота показати заувек неоправданим.“

Као што је целокупан свемир настао специјалним стварањем, тако су и живи организми настали специјалним стварањем. Нежива материја не може да е комбинује простим случајем да би формирала живе организме. Само Творац који поседује неограничену моћ, бескрајну мудрост и бесконачно знање, има моћ да све то учини.

 

Поглавје 5

МОЌТА НА АТОМОТ

...

(Наслов на оригиналот: The Miracle of Atom by Harun Yahya; издавач: Центар за природњачке студије – Белград, во соработка со Global Publishing Istanbul/ www.cps.org.yu 2003 год.)

 

Цветан Тодоров: СТРАВОТ ОД ВАРВАРИТЕ

Beyond the clash of civilization

Introduction

BETWEEN FEAR AND RESENTIMAN

The twentieth century was dominated, in Europe, by the conflict between totalitarian regimes and liberal democracies. Following the Second World War, after the defeat of Nazism, this conflict took the shape of a global Cold War, intensified on the margins by various limited ‘hot’ confrontations. The actors in these were clearly identified. On the one side, the bloc of the Communist countries, extending from East Germany to North Korea, initially dominated by the Soviet Union. On the other side of the ‘Iron Curtain’ around these countries lay the West, the ‘free world’, essentially comprising the countries of Western Europe and North America, under the leadership of the United States. Outside this antagonism there was a third actor, a varied assortment of non-aligned countries, politically neutral, called the third world. The Earth was thus divided up on political criteria, even if other characteristics played a role too: the Third World was poor, the West rich, while in Communist countries the army was rich and the population poor (but not allowed to point out this discrepancy).

This situation lasted for over half a century. I was especially aware of it since I was born in Eastern Europe, in Bulgaria, where I grew up before going to live in France when I was twenty-four. It seemed to me that this division of the countries of the world would last forever – or at least until the end of my life. This may explain the joy I felt when, around 1990, the European Communist regimes collapsed one by one. There were no longer any reasons for setting East against West, or for competing in the struggle for world domination: and all hopes were permitted. The old dreams of the great liberal thinkers would finally come true. War would be replaced by negotiation; a new world order could be established, more peaceable than the previous world of the Cold War. I do not think I was alone in placing my faith in this desirable development.
Only twenty or so years later, it has to be admitted that this hope was illusory; it does not seem that tension and violence between countries will disappear from world history. The great confrontation between East and West had relegated various kinds of hostility and opposition to the background: these soon started to re-emerge. Conflicts could not just vanish as if by magic, since the deep reasons for their existence were still there; indeed, they were quite possibly becoming even more influential. The world population is continuing to grow rapidly, while the territory on which it lives remains the same size as before, or, indeed, is shrinking, eroded by deserts and threatened by floods. Worse, vital resources – water, energy – are diminishing. In these circumstances, competition between countries is inevitable – and this implies that those who have less will become increasingly aggressive towards those who have more, and the latter will become increasingly worried about preserving and protecting their advantages.

These are permanent features of the landscape, but some new developments have also been occurring. Even though numerous hot spots are still found across the world, sometimes exploding into violence, their action remains limited in space, and no global conflict comparable to the Second World War has broken out for over sixty years. This absence of any major confrontation has enabled a veritable technological revolution to happen peacefully right in front of our eyes; and the latter, in turn, has greatly contributed to the strengthening of contacts between countries in the process known as globalization.
This technological shake-up has affected several different domains, but some advances have had a particularly strong impact on international relations. The most evident concerns communication, which has become incomparably more rapid than in the past, and is also taking many channels. Information is instantaneous, transmitted by both words and images, and it can reach the whole world. Television (and no longer just radio), mobile phones, email, the Internet: once we might have complained about being short of information, but now we are drowning in it. One of the consequences of this change is that the different populations on our planet are spending more time with each other. Words and images are making people more familiar with one another, standardized products circulate across the entire world, and people too are travelling more than ever before. The inhabitants of rich countries go to the lands of the poor to do business or enjoy a holiday; the poor try to reach the lands of the rich to find work. If you have the means, travel has become much faster.

The intensity of communication and the ever-accelerating familiarity between countries and people have positive and negative effects; but one other technological innovation is a source of nothing but apprehension. This is the ease of access to weapons of destruction, in particular explosives. Anyone and everyone, it now seems, can procure them without difficulty. They can be miniaturized and carried around in your pocket; they are so sophisticated that they can kill tens, hundreds or thousands of people in a single instant. Bomb-making instructions are easily available on the Internet, the products needed to make them are sold in supermarkets, and a mobile phone is all you need to set off an explosion. This ‘democratization’ of weapons of destruction creates a completely new situation: it is no longer necessary to resort to the power of a state in order to inflict heavy losses on your enemy, since a few highly motivated individuals with even a minimum of financial resources are enough. ‘Hostile forces’ have completely changed their appearance.

These major technological achievements have had consequences for people’s lifestyles, but they have not entailed the immediate disappearance of the old world – obviously, they could never have done so. What they have produced, however, is a juxtaposition of contrasts, in which the archaic is found cheek by jowl with the ultramodern. This simultaneous presence of opposites can be found within a single country, as well as between countries. The Russian or Chinese peasant is just as far removed from the way of life found in Moscow or Shanghai as the peasants of the Rif and Anatolia are from the inhabitants of Paris and London. The world of the former is dominated by a ‘vertical’ communication, ensuring the transmission of traditions; that of the latter, in contrast, is characterized by the force of ‘horizontal’ tradition, between contemporaries permanently linked to a network. What is striking here is the fact that the two worlds are not unaware of each other: images from both worlds circulate across the whole planet. And they do more than just see each other: ruined peasants leave their lands and make their way to cities in their own countries or, preferably, to cities in rich countries. Global metropolises, found in every continent, contain populations of different origins and, naturally, of extremely varied customs and manners. And thus it is that a niqab (veil covering the whole body) can be seen next to a G-string. (But both are forbidden in French schools!)

It is easy to guess at the results this collision between widely differing traditions might well lead to. In some people, it engenders envy, or rejection, or both at once; in others, it inspires contempt, or condescension, or compassion. The former have the superiority of numbers, and of a sense of anger, on their side; the latter have technology and sheer might on theirs. The mixture is explosive, and the number of conflicts is on the increase. The map of these conflicts, however, is not the same as that imposed just after the Second World War.

These days, we can separate out the world’s countries into several groups, depending on the way they are reacting to these new circumstances. However, they can no longer be distinguished on the basis of political regime, as at the time of the confrontation between Communism and democracy; nor by big geographic divisions, as, for example, between North and South (since Australia is in the South and Mongolia in the North); nor between East and West (since China and Brazil often turn out to be similar); and even less between civilizations. In the eighteenth century, discussing the human passions that stir a society, Montesquieu introduced a notion that he called ‘the principle of government’: virtue in a republic, for instance, and honour in monarchies. These days, too, a dominant passion or social attitude imbues government decisions as well as individual reactions.
I am fully aware of the risks one runs in schematizing things this way and freezing situations that are necessarily forever changing. Several social passions are always acting together at any one time, and none affects all the members of a population; their very identity is mobile and does not assume the same appearance from one country to another. In addition, the hierarchy between them is forever evolving, and one country can easily pass, in the space of just a few years, from one group to another. And yet their presence is undeniable. To describe this division, I will start out from a typology recently suggested by Dominique Moisi, filling it out a little and adapting it for my own purposes, without forgetting the simplifications it will necessarily entail.

I will call the predominant passion of a first group of countries appetite. Their population often feels that, for various reasons, it has missed out on its share of wealth; today its time has come. The inhabitants want to benefit from globalization, consumption and leisure – and they will not skimp on the means needed to achieve this. It was Japan which, several decades ago, first went down this path, and it has been followed by several countries in South East Asia and, more recently, by China and India. Other countries, and other parts of the world, are now setting off down the same road: Brazil, and, possibly in a not too distant future, Mexico and South Africa. For several years, Russia seems to have been following the same route, turning its defeat in the Cold War into an advantage: its development no longer has to be reined in by ideology; nor does the enrichment of its citizens. The country no longer needs to take part in the competition for world hegemony.

The second group of countries is that in which resentment plays an essential role. This attitude results from a humiliation, real or imaginary, allegedly inflicted on it by the countries with the most wealth and power. It has spread, to various degrees, across a good part of the countries whose population is mainly Muslim, from Morocco to Pakistan. For some time, it has also been endemic in other Asian countries or in some countries in Latin America. The targets of this resentment are the old colonial countries of Europe and, increasingly, the United States, held responsible for private misery and public powerlessness. Resentment towards Japan is strong in China and Korea. Of course, it does not dominate everyone’s minds or all activities; nonetheless, it helps to structure social life, since, like the other social passions, it characterizes an influential and highly active minority.

The third group of countries is distinguished by the place occupied in them by the feeling of fear. These are the countries that make up the West and that have dominated the world for several centuries. Their fear concerns the two previous groups, but it is not of the same nature. Western, and in particular European, countries fear the economic power of the ‘countries of appetite’, their ability to produce goods more cheaply and thus make a clean sweep of the markets – in short, they are afraid of being dominated economically. And they fear the physical threats that might come from the ‘countries of resentment’, the terrorist attacks and explosions of violence – and, in addition, the measures of retaliation these countries might be capable of when it comes to energy supplies, since the biggest oil reserves are found in these countries.

Finally, a fourth group of countries, spread across several continents, might be designated as that of indecision: a residual group whose members risk falling thrall, one day, to appetite or resentment, but who for the time being are not so affected by these passions. Meanwhile, the natural resources of these lands are being pillaged by nationals originally from the other groups of countries, with the active complicity of their own corrupt leaders; ethnic conflicts spread desolation among them. Certain strata of their population, often wretched, try to gain access to the ‘countries of fear’ which are wealthier than their own, in order to enjoy a better standard of living.

I am not really competent to describe in detail each of these groups of countries. I live in France, within the European Union, so in the group designated as being dominated or in any case marked by fear; it is also the only one which I know from inside. I am going to restrict my subject even more, and limit myself to just one of the relations that can be observed here: the relation with countries and populations marked by resentment. My reason for attempting to analyse this particular passion is that it often seems to have disastrous results. The point that I would like to develop can be summed up in just a few words. Western countries have every right to defend themselves against any aggression and any attack on the values on which they have chosen to base their democratic regimes. In particular, they must fight every terrorist threat and every form of violence vigorously. But it is in their interest not to be dragged into a disproportionate, excessive and wrong-headed reaction, since this would produce the opposite results to those hoped for.

...

(Tzvetan Todorov The Fear of Barbarians: Beyond the Clash of Civilizations : Excerpt from pages 1–12 of The Fear of Barbarians: Beyond the Clash of Civilizations by Tzvetan Todorov, published by the University of Chicago Press. ©2010 by The University of Chicago.)

Жан Делимо: СТРАВОТ НА ЗАПАДОТ

III

ТИПОЛОГИЈА НА КОЛЕКТИВНОТО ОДНЕСУВАЊЕ ВО ВРЕМЕ НА ЧУМА

 

1. Присутност куге

...

По британским историчарима, Енглеска је између 1348 и 1377 год. изгубила 40 % свога становништва (са 3.757.000 оно је пало на 2.223.375). Црна куга и заразе које су је пратиле биле су, ако не једини, а оно свакако главни узрок те погибељи.

Ево неколико трагичних рекорда: градови Алби и Кастр изгубили су половину свога људства између 1343 - 1357, а зараза је 1350 г. однела – истина, рачун је споран – 50% становника Магдебурга, 50 до 66% житеља Хамбурга, 70% становника Бремена. Црна куга је харала нарочито по градовима, али ни села није штедела; тако је село Живри у Бургундији изгубило 1348 г. трећину својих житеља. У Савоји, у парохији Сан-Пјер-ди-Суси, од 108 огњишта у 1347 г., остало је 55 огњишта у 1349; у седам суседних парохија, од 303 огњишта у 1347 г. остало је 142 у 1349 години. У неким крајевима опатије Винчестер, где је 1346 г. избројано 24 смрти сељака, а у 1347 г. 54, тај број се попео на 707 у 1349 г. Како би изгледала глобална процена помора изазваног кугом између 1347 – 1350? У том погледу можемо се држати података које је дао Ј. Ренуар (Renuardt), који пише:

„...Однос између смрти од куге и укупног броја становништва изгледа да се кретао између две трећине и једне осмине, зависно од подручја“. Фроасар је, дакле, с разлогом закључио да је трећина европског становништва подлегла зарази, при чему је ова посебно жестока била у Италији, Француској и Енглеској.

Европа, узета у целини, није више упознала тако трагичну епидемију као што је била она из 1348 – 1350. Па ипак, повремене заразе су и даље, у оквиру градова, покраина, па чак и читавих држава, задобијале размере катастрофе. Париз је 1450 год. изгубио 400.000 душа. Лондон, који је 1665 г. имао имао око 460.000 становника, изгубио је од куге те године 68.500 душа. Марсељ је почеток XVIII века имао нешто мање од 100.000 житеља; епидемија је из 1720 г. однела му је око 50.000 душа (рачунајући и околину). Тешки губици у људству погодили су Напуљ 1656 године. Тај пренасељени град имао је у оно време 400 до 450.000 житеља. Куга је покосила 240, а можда чак и 270.000. То је равно броја жртава у Италији и Шпанији заједно, у XVIII веку. Горња Италија (од Венеције до Пијемонта, укључујући и Ђенову) претрпела је демографски губитак од 22% између 1600. и 1650 год. изазваног углавном кугом из 1630 г. пошто је епидемија поморила 32% житеља Венеције, 51% житеља Милана, 63% житеља Кремоне  и Вероне, и 77% - суморан рекорд – житеља Мантове. У целини узев, Италија је у току прве половина XVII века изгубила 14% свога становништва (милион и седамсто тридесет хиљада душа). Сличне губитке претрпела је и Шпанија, која је била мање насељена.

«Три велике најезде смрти» (куге) – 1596-1602, 1648-1652, 1677-1685 год. однеле су 1.250.000 живота. Барцелона је 1652 г. од 44.000 житеља изгубила 20.000. Севиља је 1649-1650 г. сахранила 60.000 мртвих на 110 или 120.000 житеља. Куга је, дакле, била један од главних узрока кризе коју су два полуострва претрпела у току XVII века.

До краја XIX века били су непознати узроци куге, коју је ондашња наука приписивала загађености ваздуха, а ова је настајала било злокобним распоредом планета, било испаравањем трулежи из тла или испод земље. Отуда такве предострожности, у нашим очима потпуно бескорисне, као што је шкропљење писама или новца сирћетом, паљење ватри на раскршћима зараженог града, дезинфиковање људи, одеће и кућа помоћу жестоких мириса и сумпора, кретање улицом у време заразе са маском у облику птичје главе, чији је кљун био напуњен мирисним супстанцама. С друге стране, стари летописи и иконографија уопште не спомињу као знак који упозорава на избијање епидемије, масовни помор пацова, на чему инсистира Албер Ками у роману Куга. Улога бува била је такође непозната. Насупрот томе, сви извештаји оног времена говоре о опасности од међуљудске заразе. Ова опасност, данас је то познато, очигледна је у случају плућне куге, која се преноси капљицама пљувачке. Данашња медицинска истраживања подвргла су сумњи „догму о пацову“, када је реч о бубоничкој куги. Свакако историја ове болести, од њеног настанка, повезана је с историјом пацова. Али изгледа да је у бројним епидемијама бубоничке куге узрок био, не пацов, већ човечја бува која са домаћина, на самрти, прелази на здравог. Смртност људи, дакле, не би требало нужно да подразумева неког животињског претходника. Отуда помори заразе у сиромашним четвртима где ја вашљивост била најраспрострањенија. И док је чишчење и пуштање крви, страх од ширења заразе путем измета, оболелих, убијање животиња који немају бува (коњ, говече, итд.) било излишно, напротив, било је разумно спаљивање тканина, нарочито вунених, у зараженим кућама. И тачно је да је требало бежати, ако је могуће, ако ли не, онда је ваљало изоловати се. Ово утолико пре што је куга изазвала секундарна плућна обољења. Народски здрав разум, дакле, био је у том погледу се правом против “учених” који су одбијали да верују у преносливост заразе. И управо су све ефикасније мере изоловања допринеле да се помор сузбије.

Тој делимично исправној профилакси одговарало је често тачно уочавање симтома болести: опис “црних пега”, локализација мицина, нагласак стављен у клиничкој слици на отекли језик, ватрену жеђ, високу температуру, дрхтавицу, неуједначено било`, често жестоку суманутост, поремећаје нервног система, главобоље, укочен поглед. Један лекар из Марсеља записао је након епидемије из 1720 године:

“Болест је почињала главобољом и повраћањем које је смењивала висока температура... Симптоми су обично били стална дрхтавица, слаб пулс, спор, убрзан, неуједначен, глава тако тешка да је болесник с муком држи, док му се пред очима магли као да је пијан, поглед укочен, изражава ужас и очајање...”

Ондашњи људи су такође приметили да је куга избијала нарочито лети (међутим, не увек) – буви одговара, у ствари, температура од 15 – 20 степени, у атмосфери која садржи 90-95% влажности – да је нападала обично сиротињу, жене и децу, и да је особито десетковала људство које је управо било жртвом глади. Расправа о куги Сезара Морена (Morin, Paris, 1610), садржи једно поглавље које гласи: „Како куга обично прати велике глади“. А, из пера непознатог ломбардског каноника, који је 1639 г. био сведок куге у свом малом градићу Бусто Арсизио, можемо читати ове податке које су се односиле на 1629:

„Настала је тако велика оскудица да се више намирнице нису могли наћи ни за суво злато... Сиротиња је месила хлеб од црвоточине..., јела вучји боб, репу и свакојаку траву. Репа се продавала по 16 суа за комад, па ипак се тешко налазила. Зато се сиротиња могла видети како, кад би неко са стране донео репу у колицима, трче за њим и гурају се да купе¸ личили су на изгладњеле козе у потрази за пашом... Следиле су ужасне, неизлечиве и живом човеку непознате болештине, које су трајала током шест, осам, десет или дванаест месеци. Тако да је велико мноштво људи поумирало те, 1629 године“.

 

3. Нељудски прекид

Кад се појави опасност од заразе, људи најпре покушавају да је не виду. Из летописе које говоре о епидемијама куге закључујемо да су надлежне власти често занемаривале предузимање мера које је налагала претња помора, утолико пре што би се, једанпут покренут, механизам одбране и заштитна средства, кроз векове, непрекидно усавршавали. Када је 1348 г. у Италији куга кренула из лука – Ђенове, Венеције и Пизе – Фиренца је била једини град у унутрашњости који је покушао да се заштити од напасти што се приближавала. Иста тромост поновила се и у Шалону на Марни јуна 1467 г. где су, упркос савету наместника Шампање, одбили да прекину школску наставу и црквене проповеди, у Бургосу и Ваљадолиду 1599 г. у Милану 1630, у Напуљу 1656, у Марсељу 1720 г. да поменемо само неке случајеве. Додуше за такав став могу се наћи разумна објашњења: желело се избећи узнемиравање становништва – отуда многе забране испољавање ожалошћености за покојницима у почетку епидемије – а нарочито да би се сачували економски односи са светом. Јер карантин је за један град значио тешкоће у опскрбљивању, пад трговине, незапосленост, вероватне нереде на улицама, итд. Све док би епидемија изазивала ограничени број смртних случајева, још увек се могло надати да ће се повући сама од себе, пре но што опустоши сав град. Али дубље од ових признатих или спољашњих разлога, постојали су, свакако, мање свесне мотивације: оправдани страх од куге доводио је до што је могуће дужег одлагања тренутка у коме ће јој се морати у лице погледати. Лекари и надлежне власти, дакле, настојали су да сами себе заварају. Храбрећи становништво, храбрили су сами себе. Маја и јуна 1599 г. док је куга харала готову свуда на северу Шпаније, лекари из Бургоса и Ваљадолида постављали су умирујуће дијагнозе о случајевима заражених у својим градовима: „То није права куга“, то је обична болест, ради се о „појачаној грозници, дифтерији, непопустљивој температури, пробадањима, катару, капљи и сличним болестима... Неки си имали и мицине, али ... (које) се лако лече“.

Кад би се на домаку неког града сасвим одређено појавила опасност од заразе, ствари су се углавном одвијале на овај начин: власти би наредли да лекари испитају сумњиве случајеве. Ови би често поставили умирујућу дијагнозу, угађајући на тај начин њиховој скривеној жељи; али ако би њихов закључак био песимистичан, били би наименовани други лекари или хирурзи, који би поновним испитивањем често оповргли претходна страховања. Тој је ток који се може пратити у Милану 1630 год. и у Марсељу 1720. Судске и здравствене власти затварали су очи пред наглим ширењем опасности, а пук их је опонашао, што је одлично приказао Манцони поводом кухе у Ломбардији, 1630:

„На гласове из села онако убитачно заражених, из села који су у полукругу око самог града, нека удаљена само 18 или 20 миља, ко би и помислио да се грађани нису одмах ужурбали, да ниси зажелели неке одбране, право или криво схваћене, да их није обузела ма и јалова узнемиреност? Али ето, за дивно чудо, од свега тога не би ништа, и у томе се једино слажу сви споменици из оног времена. Претходна гладна година, невоље од немачке солдатеске, душевне туге у народу, чинило им се да су потпуно довољни за објашњење онога умирања. По улицама, по трговима, по кућама, ко би једном речи само споменуо некакву кугу и опасност од ње, наилазио је на подругљиву неверицу, на љути презир. Таква иста несрећа, или боље речено, таква иста заслепљеност и задртост, протезала се и у Сенату и у Већу декуриона, и у свим другим општинским телима.“

Иста колективна понашања налазимо и у Паризу у току колере 1832 године. На дан средопосне недеље, Le Moniteur је донео тужну вест о избијањеу епидемије. Али људи су одбијали да поверују том сувише званичном листу. Хајнрих Хајне прича:

„Пошто је то била покладана недеља, а сунце сијало и било дивно време, народ се весело тискао булеварима, где су се могле опазити чак и маске које су, опонашајући болесника и његов изглед, терали шегу са страхом од колере и самом болешћу. Јавни балови су те вечери били посећенији него икада: гласни смех и бучно весеље присутних готово се заглушивали силну музику; људе је распаљивао вртоглави плес; таманио се сладолед и пила расхлађена пића, када – наједном – најнесташнији шаљивчина осети хладноћу у ногама, скину своју маску и на запрепашћење свих присутних, показа модро-љубичасто лице“.

Исте године је становништво Лила одбило да поверује у наилазак колере. У прво време, оно ју је сматрало за полицијску измишљотину.

Увиђамо, дакле, у времену и простору, једнодушност у потискивау табуисаних речи. Избегавало се њихово изговарање. Или, уколико се то и чинило у почетку епидемије, то је било у негативном смислу, као „то није права куга“. Именовати болештину, значило је привући је и срушити последњи бедем који је држао на одстојању. Па ипак, долазио је тренутак да се зараза назове својим страшним именом. Град би онда запљуснуо панични страх.

Разумно решење у таквом случају било је бегство. Немоћ медицине била је позната и знало се да је „пар чизама“ најсигурније лек. Почев од XIV века, Сорбона је саветовала, онима који то могу, да беже „што пре, што даље и на што дуже“. Декамерон се састоји из љупког чаврљања младих људи који су умакли фирентинском паклу 1348. „Мислим да би за нас најбоље било“, вели Пампинеа на почетку Првог дана, „да заједно, како су многи урадили пред нас, а и сада раде, напустимо овај град“. Први би, разуме се, одмаглили богаташи, стварајући тако колективну узрујаност. Пред канцеларијама које су издавале путне исправе и здравствена уверења стварали су се редови, а улице су убрзо постајале закрчене путничким и теретним колима. Послушајмо причу Данијела Дефоа:

„...Богаташи, племићи и ђентри са Запада (из Лондона 1665) хитали су да са члановима породице и послугом напусте град... У (мојој) улици видела су се само путничка кола и теретне двоклице натоварене пртљагом, женама, децом, послугом“.

Пример богатих следио је читав један део становништва. Тако у Марсељу 1720:

„Чим су видели да неки богаташи напуштају домове, за њима су се повели многи грађани и други становници: у тим тренуцима створио се велики метеж у граду, где се од сада није видело ништа друго до превоз покућства“. Исти летопис још истиће: „Градска врата била су претесна да пропусте гомиле оних који су одлазили... Сви се повлаче, напуштају град и беже“.

Исти призор понавља се у Паризу, у тренутку избијања епидемије колере, 1832 година. Сећајући се „бекства буржоазије“, које се онда збило, Л. Шевалије (Chevalier) пише: „Петок, шестог и седмог априла изнајмљено је 618 поштанских коња, а број издатих пасоша повећавао се сваког дана за 500; Луј Блан (Blanc) процењује да је Транспортни биро одвозио по 700 лица дневно.

...

(Жан Делимо СТРАХ НА ЗАПАДУ I (од XIV до XVIII века) Опседнути град; изд. Книжевна заедница на Нови Сад / Дневник – 1987 год.)

Карло Чипола: 5 ЗАКОНИ НА ЧОВЕКОВАТА ГЛУПОСТ

THE BASIC LAWS OF HUMAN STUPIDITY

 

1. The First basic law

The first basic law of human stupidity asserts that

Always and inevitably everyone underestimates the number of stupid people in circulation.

At first, the statement sounds trivial, vague and horrible ungenerous. Closer scrutiny will however reveal its realistic veracity. No matter how high are one’s estimates of human stupidity, one is repeatedly and recurrently startled by the fact that:

a) people whom one had once judged rational and intelligent turn out to be unashamedly stupid.

b) day after day, with unceasing monotony, one is harassed in one’s activities by stupid individuals who appear suddenly and unexpectedly in the most inconvenient places and in most improbable moments.

The First Basic Law prevents me from attributing a specific numerical value to the fraction of stupid people within general population: any numerical estimate would turn out to be an underestimate. Thus in the following pages I will denote the fraction of stupid people within a population by the symbol “delta”.

 

2. The Second Basic Law

Cultural trends now fashionable in the West favor an egalitarian approach to life. People like to think of human beings as the output of a perfectly engineered mass production machine. Geneticists and sociologists especially go out of their way to prove, with an impressive apparatus of scientific data and formulations that all men are naturally equal and some are more equal than others, this is attributable to nurture and not to nature.

I take an exception to this general view. It is my firm conviction, supported by years of observation and experimentation, that men are not equal, that some are stupid and others are not, and that the difference is determined by nature and not by cultural forces or factors. One is stupid in the same way one is red-haired; one belongs to the stupid set as one belongs to a blood group. A stupid man is born as a stupid man by an act of Providence.

Although convinced that fraction “delta” of human beings are stupid and that they are so because genetics traits, I am not reactionary trying to reintroduce surreptitiously class or race discrimination. I firmly believe that stupidity is indiscriminate privilege to all human groups and is uniformly distributed according to a constant proportion. This fact is scientifically expressed by The Second Basic Law which states that

The probability that a certain person be stupid is independent of any other characteristic of that person.

In this regard, Nature seems indeed to have outdone herself. It is well known that Nature manages, rather mysteriously, to keep constant the relative frequency of certain natural phenomena. For instance, whether men proliferate at the Northern Pole or at the Equator, whether the matching couples are developed or underdeveloped, whether they are black, red, white or yellow the female to male ratio among the newly born is constant, with a very slight prevalence of males. We do not know how Nature achieves this remarkable result but we know that in order to achieve it Nature must operate with large numbers. The most remarkable fact about the frequency of stupidity is that Nature succeeds in making this frequency equal to the probability “delta” quite independently from the size of the group.

Thus one finds the same percentage of stupid people whether one is considering very large groups or one is dealing with very small ones. Not other set of observable phenomena offers such striking proof of the powers of Nature.

The evidence that education has nothing to do with the probability “delta” was provided by experiments carried on in a large number of universities all over the world. One may distinguish the composite population which constitutes a university in five major groups, namely the blue-collar workers, the white-collar employees, the students, the administrators and the professors.

Whenever I analyzed the blue-collar workers I found that the fraction “delta” of them were stupid. As “delta’s” value was higher than I expected (First Law), paying my tribute to fashion, I thought at first that segregation, poverty, lack of education were to be blamed. But moving up the social ladder, I found that the same ratio was prevalent among the white-collar employees and among the students. More impressive were still were the results among the professors. Whether I considered a large university or a small college, a famous institution or obscure one, I found that the same fraction “delta” of the professors are stupid. So bewildered was I by the results, that I made a special point to extend my research to a specially selected group, as real elite, the Nobel laureates. The result confirmed Nature’s supreme powers: “delta” fraction of the Nobel laureates are stupid.

This idea was hard to accept and digest, but too many experimental results proved its fundamental veracity. The Second Basic Law is an iron law, and it does not admit exceptions. The Women Liberation Movement will support the Second Basic Law as it shows that stupid individuals are proportionately as numerous among the men as among the women.

The underdeveloped of the Third World will probably take solace at the Second Basic Law as they can find it in the proof that (…) the developed are not so developed. Whether the Second Basic Law is liked or not, however, its implications are frightening: the Law implies that whether you move in distinguished circles or you take refuge among the head-hunters of Polynesia, whether you lock yourself in monastery or decide to spent the rest of your life in the company of beautiful and lascivious women, you always have to face the same percentage of stupid people – which percentage (in accordance with the First Law) will always surpass your expectations.

 

3. The Third (and Golden) Basic Law

The Third Basic Law assumes, although it does not state it explicitly, that human beings fall into four basic categories: the helpless, the intelligent, the bandit and the stupid. It will be easily recognized by the perspicacious reader that these four categories correspond to the four areas I, H, S, B, of the basic graph (see next page).

If Tom takes an action and suffers a loss while producing a gain to Dick, Tom’s mark will fall in field H: Tom acted helplessly. If Tom takes an action by which he makes a gain while yielding a gain also to Dick, Tom’s mark will fall in area I: Tom acted intelligently. If Tom takes an action by which he makes a gain causing Dick a loss, Tom’s mark will fall in area B: he acted as a bandit. Stupidity is related to area S and to all positions on axis “gamma”, bellow point O. As the Third Basic Law explicitly clarifies:

A stupid person is a person who causes losses to another person, or to a group of persons, while himself deriving no gain and even possibly incurring losses.

…

(Carlo M. Cipolla: The Basic Laws of Human Stupidity; WHOLE EARTH REVIEW, spring 1987)

 

Бохумил Храбал: СУМ ГО СЛУЖЕЛ АНГЛИСКИОТ КРАЛ

 

1.

Sklenice grenadyny

Слушајте внимателно што ќе ви кажам сега.

Одам јас во хотел „Прага“, шефот ме пипа за левото уво, здраво ми го истегнува, и ми вика: „Ти си тука пиколо, така да запаметиш! Ништо не си видел, ништо не си чул! Повтори што ти кажав!“ Му возвратив дека ништо не сум видел и ништо не сум чул. А, тој ми го истегна и десното уво и пак ми вели: „Исто така, запомни дека се’ треба да гледаш и се’ да слушаш. Повтори што ти реков!“ И јас избезумен реков дека се’ ќе виѓавам и се’ ќе слушам. Така започна работата таму. Секое утро во шест бевме на линија, нешто како мала парада, пристигнуваше господин хотелиер, Од една страна на ќилимот стоеја оберкелнерот и конобарите, на крајот јас, како најдребен, оти нели бев пиколо, додека од другата страна стоеја куварите, собариците и помошник-готвачките, како и домаќинката, а господинот хотелиер минуваше покрај нас и проверуваше дали ни се чисти прслуците и реверите на фракот – не дај Боже да имаш флека на фракот или да ти фали некое копче – дали ти се чисти кондурите, дури ќе се наведнеше да помириса дали сме си ги измиле рацете, после што ќе речеше: „Добар ден господа, добар ден дами...“. Од тој момент ни се забрануваше да разговараме со кого и да било, келнерите ни покажуваа како се виткаат нож и виљушка во салфетка, ги чистев пепељарите, секој ден требаше да го позамијам плеханиот „кошичек“ за жешките кренвиршли, затоа што јас носев да продавам на железничката станица топли кренвиршли, на тоа ме беше научил претходниот пиколо, којшто повеќе не беше пиколо, веќе го имаа пуштено во салонот, ама Господи, како тој фати да се моли за да му биде дозволено и натаму да продава виршли на железничка! Тоа ми се стори чудно, ама после сфатив за што станува збор. Ништо друго не сакав да правам, освен безброј пати на ден, крај возовите, да разнесувам вруќи кренвиршли; продавав кренвишли за круна и осумдесет, меѓутоа патниците имаа кој дваесет круни крупно, кој педесет, а јас немав ситно, макар што всушност имав, и си продавав понатаму, додека патникот се качуваше во возот, се наведнуваше на прозорецот и протегнуваше рака, а јас најпрвин ќе му ја тутнев в шака горештата кренвишла, и ќе почнав да роварам по џебовите за ситнеж, патникот се развикуваше – батали ситнежот – да му ги вратам банкнотите, а јас пребарував по џеповите без да го гледам, скретничарот во меѓувреме ќе дувнеше во свирчето, јас бавно ги вадев банкнотите, возот веќе се придвижуваше, јас ќе потрчав напоредно со него, и кога ќе постигнеше брзина таквиот-ми-ти воз, ќе ја дигнев раката високо и банкнотите речиси ќе ги досегнеа прстите на патниковата протегната рака, некои така ќе се надвиснеа над прозорецот што другите од купето требаа да ги држат за нозе, еден дури се акна со глава во противпожарниот кран, друг пак во еден од столбовите, после прстите брзо се оддалечуваа, и јас останував задишан со протегната рака и парите веќе беа мои, ептен по некој патник ќе се вратеше да ги бара, а јас најпосле си имав свои паричиња, за месец истерував по неколку стотки, на крајот стасав до илјадарка, но што со тоа – секое сабалје во шест и секоја вечер шефот ќе провереше дали сме ги измиле рацете, а во 12 веќе требаше да бидам в постела; бев почнал да не чујам, макар што слушав се’, бев почнал да не виѓавам, а гледав се’ што се случуваше наоколу, гледав ред и дисциплина, видов како шефот е задоволен оти меѓу нас почна да зацарува непријателство, не можеше да стане збор келнер да отиде на кино со касиерка, моментално ќе беше фрскосана, веќе знаев кои гости влегуваат во кујната, која е масата на постојаните посетители, секој ден требаше да им ги мијат чашите, секој си имаше свој број и амблем, чаша со елен, чаша со „фиалки“, чаша со некое местенце, чаши рабести и чаши тумбести, кригла со марка ХБ дури од Минхен, така што секоја вечер во хотелот се збираше едно таканаречено пробрано друштво – нотарот, началникот на полициската станица и судијата, ветеринарниот лекар и директорот на музичкото училиште, и фабрикантот Јина; на сите им помагав кога ги соблекуваа и облекуваа капутите, а кога им го носев пивото, секоја чаша требаше да дојде во рацете на оној кому што му припаѓаше; и само се чудев како тие богаташи можат цела ноќ да си прикажуваат, на пример, за тоа дека на крајот од градот некогаш имало некакво си дрвено мовче и дека тука, крај тоа мовче, пред 30 години имало топола, и ќе почена да се расправат: еден рика дека таму немало никакво мовче, туку дека отсекогаш таму била само тополата, друг – дека таму немало никаква топола и дека не било во прашање никакво мовче, туку само даска со парапет ... и така тие со часови си ја пиеја бирата, и го дрвеа на таа тема, и се надвикуваа, се ругаа, но сето тоа беше само привидно, бидејќи додека се надвикуваа до ненасит едни кон други преку маса, дека таму имало мовче, а не топола, а оние отспротива дека имало топола, а не мовче, си седеа на местата, и сето си беше в ред, караницата беше само колку да им се услади пивото; друг пат се расправаа која е најдобрата бира во Чешка, па кога ќе се почнеше: еден вика - противинска, друг – водњанска, трети плзенска, четврти – нимбургската, пети крушевичката, врескаат еден кон друг, а всушност си се сакаа, но се надвикуваа чисто колку да прават нешто, колку да им помине вечерта.

По едно време, околискиот началник, додека му го послужував пивото, се наведна и прошепна дека ветеринарот бил виден при госпожичките од „Кај Рајски“, дека се качил во собата на госпожа Јарушка, а директорот на гимназијата прошепна дека навистина бил таму, ама не во четрвток, ами уште в среда, ветеринарот де, и тоа не со Јарушка, туку со Власта, и цела вечер приказната се врти околу госпожиците од „Кај Рајски“, кој бил таму и кој не бил, а на мене, додека ги слушав како пљампаат, ми беше сеедно дали имало топола или мовче, или пак само мовче и никаква топола, или па само топола, те јали е браницкото пиво поубаво од противинското, не сакав ниту да ги чујам ниту да ги видам; меѓутоа кога ќе се отвореше дума за господичките од „Кај Рајски“ целиот се претворав в уши. Ги броев и пребројував парите, ги продавав топлите кренвишли за да соберам доволно парички, за да можам да си дозволам да појдам „Кај Рајски“, ги доведував до плач на железничката, и каков што си бев таков ситничок, совршен пиколо, ќе одмавнеа со рака и ми ги оставаа парите, чунки мислеа дека сум сираче. И така во мене созреваше план, некоја вечер после единаесет, откога ќе си ги измиев рацете, да се измолкнам од собата преку прозор, и да отидам „Кај Рајски“.

Тој ден во „Златна Праха“ започна бурно. Претпаднето дојде една група Цигани, беа добро облечени, изгледаа дека имаат пари, калајџии, та седнаа и почна да порачуваат од најдоброто што го имавме, и секој пат, при секоја нова порачка, си ги покажуваа пачките со пари, директорот на музичкото училиште седеше до прозорецот, и со оглед на тоа дека Циганите се надјачуваа, се премести на маса во средината на ресторанот, каде што продолжи да си ја чита книгата; ќе  беше доста интересна таа негова книшка, зато што фати да се преместува три маси понатака, не престанувајќи да чита, и откако седна и го напипа столот со рацете и понатаму продолжи да чита, додека јас ги гланцав чашите на редовната клиентела, ги кревав накај светлината, се’ уште беше претпладне, само супички и гулашче за неколцината гости, но сите келнери, дури и да немаа никаква работа, требаше да вршат нешто, затоа и јас така грижливо ги полирав „склениците“, оберкелнерот ги редеше виљушките во шкафот за прибор, а конобарот ги местеше приборите на маси; по извесно време, под пенџерето, додека гледајќи ја низ стаклото на чашите и’ се восхитував на „Златна Праха“, видов како надоаѓаат Цигани во нашиот „Златен град Прага“, и во хотелскиот коридор вадат ножеви, кога се случи нешто грозно; тие им се втурнаа на калајџиите, а пак овие, како да ги очекува, рипнаа и ги растурија масите, ги поставува пред себе за да не ги стигнат противничките ножеви, но наспроти тоа, двајца од нив веќе лежеа на подот и од грбот на секој од нив штрчеше нож, па оние со ножевите замавнуваа и ‘ргаа по рацете, така што масите веќе беа целите во крв; но господинот директор на музичкото училиште си продолжуваше да си ја чита книшката, си се смешкаше, а онаа ми ти циганска „вихрушка“ профуче не покрај директорот, а направо кон него, му ја испрскаа со крв и книгата и главата, на два пати збрцаа нож во неговата маса, ама директорот продолжуваше да си читка; јас самиот бев под маса, и на четири крака доползев до кујната, додека Циганите испуштаа крици, а ножевите светкаа, нивните одблесоци сновеа низ воздухот како златни муви; Циганите без да платат, се измолкнуваа крадешкум низ задната врата на ресторанот, еден по еден, и на сите маси имаше крвје, двајца лежеа на подот, а на еден астал имаше отсечено цели два прста и едно уво, отфикарени со еден замав, а богами и парче месо, те кога дојде господинот доктор и ги погледа повредените и разните деланки месо, во едно парче месо распозна одрежан мускул од рака под рамото, додека единствениот преостанат гостин – директорот – ја фати со рацете главата, си ги потпре лактите на маса, и си продолжи да си чита; сите останати маси беа натрупани на влезот, така го беа спречувале отстапувањето на калајџиите, така да на господинот шеф не му остана ништо друго освен да си ја здипли белата кецеља, посеана со отпечатени пчелички, да излезе надвор и со дигнати раце да им кажува на пристигнувачките гости дека, за жал, се случи инцидент и дека ќе отвориме утре.

А на мене ми ги врачија окрвавени покривки, целите со отпечатоци од дланки и прсти, требаше да ги однесам во дворот и да го загреам големиот котел од пералницата, домаќинката - креденецката и помошник-готвачката – фицка, требаше сето да го преперат и после да го превријат, а јас требаше да ги пружирам чаршафите, но прибидејќи бев нискичок, не можев да го докачам јажето и со тоа се зафати фицката, јас и’ ги подавав мокрите исцедени прекривки, но и стигав баш до градите, а таа се смееше и си правеше мајтап со мене, ми ги притискаше дојките на моето лице, ѓоа случајно, те едната прса, те другата, расположени обете врз моите очи, го затемнуваше светот пред мене, и сето толку некако воњаше, а кога сетне ќе се наведнеше над кошарата да земе нови влажни чаршафи, јас ѕиркав во деколтето во кое се брануваа дојките, за кога ќе се исправеше, боските да и’ преминат од висење во штрчење, а креденецката и „фицката“ – пусти женишта – се газеа од смеење и викаа: синко колку години имаш, наврши четиринаесет? Кога?

Потем стана квечерина и завеа ветрец, а пружените прекривачи изгледаа како преградни стени/паравани, така правиме кога во ресторанот имаме свадба или приватна забава, и се’ пак си беше на свое место, и сето светеше од чистота, насекаде каранфили – според сезоната се доставуваше цела корпа цвеќиња; јас отидов да спијам, а после кога се стивна, во дворот само виореја чаршафите, чиниш си разговараа меѓусебе, дворот беше исполнет со слаткоумие од муслин; го отворив џамот и се искрадов надвор, меѓу прекривачите и крај прозорците стигнав до портата, се прекачив преку ограда и кинисав по уличката – фенер по фенер.

Исчекував секој пат во темнината да се разминам со ноќни минувачи, од далеку го видов натписот „Кај Рајски“, стоев така и чекав, од утробата на зградата се разлеваше дрнкање на оркестар, собрав храброст и влегов, таму во коридорот имаше нешто како окно, а окното беше толку високо што требаше да се дигнам на прсти, таму седеше Пани Рајска, и ми вели: „Што би сакале младо момче?“, а јас и одговорив дека би сакал малце да се позабавувам, и таа ми отвори те јас влегов; тамо седеше црнокоса госпоѓица, таква една натокмена, со перика, и ме прашува што точно би пожелал? А јас реков дека би пожелал да вечерам, а таа – овде да ви сервираме или во локалот? по што се зацрвенев и кажав дека нејќам да вечерам во шамбр-сепаре, а таа значајно ме изгледа, подсвирна двосмислено и ме опита – иако точно го знаеше одговорот –а со кого?

Посочив кон неа и реков – со вас, а таа, без да запре да врти со главата, ми подаде рака, и така – рака под рака – ме поведе по еден темен коридор, со придушени црвени ламби, сетне отвори некаква врата и таму имаше канапе, маса и два стола тапацирани со плиш, а светлината струеше насекаде испод корнизата на завесата, која што закачена на таванот, се спушташе надолу како гранка на жална врба; јас седнав и си ги напипав парите, добив кураж и реков – ќе вечерате ли со мене? А што ќе се напиете? А таа вели – шампањец, климнав со глава, таа плесна со шаките и се појави келнер со ботилка кој почна да го отвора шишето, па го однесе во малото собче одзади, донесе чаши и ги нали, па јас пиев шампањско и меурчињата ми се качуваа в носот, и јас толку голтнав што кивнав, а господичната љуштеше чаша по чаша, веќе беше успеала и да ми се претстави; по едно време ми рече дека огладнела, и јас – да, да – донесете го најдоброто што го имате, и таа кажа дека сакала устриди, тие биле најтазе, и така јадевме „устриди“, порачавме уште една флаша шампањец, па уште една, и таа фати да ми ја милува косата и да ме распрашува од каде сум, а јас и’ одговорив дека сум од едно толку мало селце, што јаглен првпат видов лани, тоа ја развесели, се изнасмеа и ми вика да се раскомотам, а мене и ми беше вруќина па си го соблеков сакото, по што и таа каже дека и’ било топло и дека сакала да се разсоблече, и јас и’ помагам и и’ ги диплев алиштата на столицата, за најпосле таа да ми го раскопча шлицот и јас да сфатам дека „Кај Рајски“ ќе биде не убаво, дури не ни красно или раскошно, туку баш рајски, ми ја фати главата со две раце и ми ја притисна на градите, а тие толку фино мирисаа, што ги затворив очите та речиси заспав; а тек нивната форма, а тек таа нежна кожа; а таа ми ја см’кнуваше главата се’ подолу и подолу, и веќе ја чувстував аромата на стомакот, и таа дишеше се’ позабрзано, и тоа беше она забранетото прекрасно, што јас нејќев ништо друго, само тоа, еј само тоа и ништо друго – да заштедам од моите кренвиршли што испаруваа, по осум стотки секоја седмица, па и повечко, зашто сега си имав прекрасна и возвишена цел, така ме беше учел татко ми, секогаш да имам цел во животот, само во тој случај ќе си обезбедам спасение, затоа што ќе сум имал за што да живеам. А, уште бевме некаде кон средината, Јарушка полека ми ги соблече панталоните, потоа долните гаќи, и фати да ми ги опсипува со бакнежи слабините, а јас одеднаш се растреперив од помислите какви се’ нешта се случуваат „Кај Рајски“, толку се растреперив што се свиткав на клупичката и викнав „аман Јарушко, co to delate?”

…

(BOHUMIL HRABAL: Obsluhoval jsem anglickeho krale, 1971; Mestetska knihovna v Praze – e-kniha, Praga 2020)

 

Пјер-Огистин Карон де Бомарше: СВАДБАТА НА ФИГАРО

Чин III 

...

.Enter FIGARO.

Figaro.

Here, at your service.

Doctor.

Yes, that’s the Knave.

Figaro.

Perhaps I interrupt you.

Guzman.

“Ha-ave not I see-een you before, young Man?

Figaro.

“Oh yes, Mr. President, I once served your Lady.

Guzman.

“How lo-ong since?

Figaro.

“Nine months before the birth of her last Child—And a fine Boy it is, though I say it.

Guzman.

“Y-es—He’s the F-flower of the Flock”—And the cau-ause betwee-een—

Figaro.

A Bagatelle, Mr. President! A Bagatelle.

Guzman.

(Laughs.) A Ba-ag-a-telle! A pro-o-mise of Ma-a-arriage a Ba-a-gatelle! Ha! ha! ha!—And dost thou hope to ca-ast the Pla-aintiff?

Figaro.

To be sure, Mr. President! You being one of the Judges.

Guzman.

(With stupid dignity) Ye-e-es! I am one of the Judges!—Hast thou see-een D-D-Doublefee, my Se-ecretary?

Figaro.

Yes, Mr. President! That’s a duty not to be neglected.

Guzman,

The young Fellow is not so si-i-imple I thought.

[63]

Enter Cryer of the Court, Guards, Count, Counsellors and Vassals.

Cryer.

Make room there, for my Lord, the Count.

Count.

Wherefore in your Robes, Don Guzman? It was unnecessary for a mere domestic matter like this.

Guzman.

Pa-a-ardon me, my Lord! “Those who would tre-e-emble at the Clerk of the Court in his Robes, would la-augh at the Judge without ’em.” Forms! Forms! are sacred things.

(The Count and the Court seat themselves.)

Count.

Call silence in the Court.

Cryer.

Silence in the Court.

Guzman.

Read “over the Causes”, D-D-Doublefee.

Doublefee.

“The Count de los Altos Montes di Agnas Frescas, Senor di Montes Fieros, y otros Montes, Plaintiff, against Alonzo Calderon, a Comic Poet. The question at present before the Court, is, to know the Author of a Comedy that has been damned; which they mutually disavow and attribute to each other.

Count.

“They are both very right in mutually disavowing it; and be it decreed, that if, hereafter, they should produce a successful Piece, its Fame shall appertain to the Count, and its Merit to the Poet—The next.

Doublefee.

“Diego Macho, Day-labourer, Plaintiff, against Gil-Perez-Borcado Tax-gatherer, and receiver of the Gabels, for having violently dispossessed the said Diego Macho, Day-labourer, of his Cow.

Count.

“This Cause does not come within my [64] Jurisdiction; but as it is probable the Day-labourer will never obtain Justice, do thou see, Figaro, that another Cow be sent him, lest his Family should be starved—The next.”

Doublefee.

Marcelina-Jane-Maria-Angelica-Mustacio, Spinster, Plaintiff, against—(To Figaro) Here’s no surname!

Figaro.

Anonymous.

Guzman.

Ano-o-onymous—I never heard the Name before!

Doublefee.

Against Figaro Anonymous. What Profession?

Figaro.

Gentleman.

Count.

Gentleman!

Figaro.

I might have been born a Prince, if Heaven had pleased.

Doublefee.

Against Figaro Anonymous, Gentleman, Defendant. The Question before the Court relates to a promise of Marriage; the Parties have retained no Council, contrary to the ancient and established practice of Courts.

Figaro.

What occasion for Council? A race of Gentleman who are always so very learned, they know every thing, except their Briefs! Who insolently interrogate Modesty and Timidity, and endeavour, by confusing, to make Honesty forswear itself; and, after having laboured for hours, with all legal prolixity, to perplex self-evident Propositions, and bewilder the understandings of the Judges, sit down as proud as if they had just pronounced a Phillipic of Demosthenes—(Addressing himself to the Court) My Lord, and Gentlemen—The Question before the Court is—

Doublefee.

(Interrupting him) It is not you to speak, you are the Defendant—Who pleads for the Plaintiff.

[65]

Doctor.

I.

Doublefee.

You! A Physician turn Lawyer?—

Figaro.

Oh yes, and equally skilful in both.

Count.

Read the Promise of Marriage, Doctor.

Guzman.

Re-e-ead the Pro-o-omise of Marriage.

Doctor.

(Reads) I acknowledge to have received of Marcelina-Jane-Maria-Angelica-Mustachio, the sum of two thousand Piasters, in the Castle of Count Almaviva, which sum I promise to repay to the said Marcelina-Jane-Maria-Angelica-Mustachio, and to marry her. Signed, Figaro.(Addressing himself to the Count) My Lord, and Gentlemen! Hem! Never did cause more interesting, more intricate, or in which the Interest of Mankind, their Rights, Properties, Lives and Liberties were more materially involved, ever claim the profound Attention of this most learned, most honourable Court, and from the time of Alexander the Great, who promised to espouse the beauteous Thalestris—

Count.

Stop, most formidable Orator; and ere you proceed, enquire whether the Defendant does not contest the validity of your Deed.

Guzman.

(To Figaro) Do you co-ontest the va-va-va-va-lidity of the Dee-eed?

Figaro.

My Lord and Gentlemen! Hem! There is in this Case, either Fraud, Error, Malice, or mischievous Intention, for the Words of the Acknowledgment are, I promise to repay the said Marcelina-Jane-Maria-Angelica-Mustachio, the said sum of two thousand Piasters or to marry her, which is very different.

Doctor.

I affirm it is AND.

Figaro.

I affirm it is OR.

Doctor.

Well, suppose it.

[66]

Figaro.

No Supposition, I will have it granted.

Count.

Clerk, Read you the Promise.

Guzman.

Re-e-ead the P-P-P-Promise, D-D-D-Double-fee.

Doublefee.

(Reads) I acknowledge to have received of Marcelina-Jane-Maria-Angelica-Mustachio, the sum of two thousand Piasters, in the Castle of Count Almaviva, which sum I promise to repay the said Marcelina-Jane-Maria-Angelica-Mustachio, and—or—and—or—or—The Word is blotted.

Doctor.

No matter; the sense of the Phrase is equally clear. This learned Court is not now to be informed the word or particle, Or, hath various significations—It means otherwise and either—It likewise means before—For example, in the language of the Poet.

• Or ’ere the Sun decline the western Sky,
• ’Tis Fate’s decree the Victims all must die.

Figaro.

This was the language of Prophesy, and spoken of the Doctor’s own Patients.

Count.

“Silence in the Court.

Crier.

“Silence in the Court.

Doctor.

“Hence then, I clearly deduce (granting the word to be Or) the Defendant doth hereby promise, not only to pay the Plaintiff, but marry her before he pays her—Again, the the word Or doth sometimes signify Wherefore, as another great and learned Poet hath it,

• “Or how could heav’nly Justice damn us all,
• Who ne’er consented to our Father’s Fall?

“That is wherefore? For what reason could [67] heavenly Justice do such an unjust thing? Let us then substitute the adverb Wherefore, and the intent and meaning of the Promise will be incontestable; for, after reciting an acknowledgement of the debt, it concludes with the remarkable words, Or to marry her, that is, wherefore, for which reason, out of gratitude, for the Favour above done me, I will marry her.

Figaro.

“Oh most celebrated Doctor? Most poetic Quibbler!

• “Hark with what florid Impotence he speaks,
• And as his Malice prompts, the Puppet squeaks,
• Or at the ear of Eve, familiar Toad,
• Half froth, half venom, spits himself abroad
• In legal Puns, or Quibbles, Quirks, or Lies,
• Or Spite, or Taunts, or Rhymes, or Blasphemies.

“What think you we know not Quotations, and Poets, and Ands, and Ors, and Whys, andWherefores.

• “What Drop or Nostrum, can such Plagues remove,
• Or which must end me, a Fool’s Wrath—Or Love?

(Pointing first to the Doctor, and then to Marcelina.) “We have neither forgot our Reading nor our Syntax, but can easily translate a dull Knave into a palpable Fool—” My Lord, and Gentlemen, You hear his Sophisms, Poetical, and Conundrums, Grammatical.

[68]

Count.

Yes, yes, we hear.

(Count and the Counsellors rise and consult together.)

Antonio, I’m glad they have put an end to your prating.

Marcelina.

Their Whisperings and wise Grimaces forebode me no good. That Susan has corrupted the chief Judge, and he is corrupting all the others.

Doctor.

It looks devilish like it.

(The Count and Counsellors resume their seats.)

Doublefee.

Silence in the Court.

Crier.

Silence in the Court.

Count.

The judgment of the Court is, that since the validity of the promise of Marriage is not well-established, Figaro is permitted to dispose of his Person.

Figaro.

The Day’s my own.

Marcelina.

I thought how it would be.

Count.

But as the Acknowledgement clearly expresses the words, Which sum I promise to pay the said Marcelina-Jane-Maria-Angelica-Mustachio, or to marry her, the said Figaro stands condemned to pay the two thousand Piasters to the Plaintiff, or marry her in the course of the Day.

Figaro.

I’m undone!

Marcelina.

I am happy!

Count.

And I am revenged!

Antonio.

Thank your noble Lordship! Most humbly thank your noble Lordship!—Ah ha! I’m glad thou art not to marry my Niece! I’ll go and tell her the good news! (Exit.)

Crier.

Clear the Court.

(Exeunt Guards, Counsellors, and Vassels.

[69]

Manent Don Guzman, Figaro, Marcelina and Dr. Bartholo.

Figaro.

’Tis this Furze-ball, this Fungus of a President that has lost me my Cause.

Guzman.

I a F-F-Furze-ball and a F-F-Fungus!

Figaro.

(Sits down dejected) I will never marry her.

Guzman.

Thou mu-ust ma-arry her.

Figaro.

What! Without the Consent of my noble Parents?

Count.

(Returning) Where are they? Who are they?—He will still complain of injustice—Name them.

Figaro.

Allow me time, my Lord—I must first know where to find them, and yet it ought not to be long, for I have been seeking them these five Years.

Doctor.

What! A Foundling?

Figaro.

No Foundling, but stolen from my Parents.

Count.

Poh! This is too palpable.

(Exit Count.)

Figaro.

Had I no other Proof of my Birth than the precious Stones, Ring, and Jewels found upon me, these would be sufficient—but I bear the Mark— (He is going to shew his Arm.)

Marcelina.

Of a Lobster on your left Arm.

Figaro.

How do you know that?

Marcelina.

’Tis he himself!

Figaro.

“Yes, its me myself.”

Marcelina.

’Tis Fernando!

Doctor.

Thou wert stolen away by Gypsies.

Figaro.

By Gypsies!—Oh Doctor, if thou can’st but restore me to my illustrious Parents, “Mountains [70] of Gold will not sufficiently speak their gratitude.”

Doctor.

Behold thy Mother.

(Pointing to Marcelina.)

Figaro.

Nurse, you mean!

Doctor.

Thy own Mother!

Figaro.

Explain!

Marcelina.

And there behold thy Father.

(Pointing to the Doctor.)

Figaro.

He, my Father! Oh Lord! Oh Lord! Oh Lord! (Stamps about.)

Guzman.

(With great wisdom) It will be no m-m-match—that’s evi-dent.

Marcelina.

Hast thou not felt Nature pleading within thee, at sight of me?

Figaro.

Never.

Marcelina.

This was the secret cause of all my Fondness for thee.

Figaro.

No doubt—And of my aversion—Instinct is very powerful.

Marcelina.

Come to my arms, my dear, my long lost Child. (Figaro and Marcelina embrace, the Doctor leans against the Benches.)

Enter ANTONIO and SUSAN.

(The latter runs to find the Count)

Susan.

(In great Agitation) Oh, where is my Lord? Here is the Money to pay Marcelina with! The Portion which my noble and generous Lady has given me!

Antonio.

(pulling Susan, and pointing to Figaro, who kisses Marcelina.) Here! here! Look this way! (Susan, at seeing them embrace becomes furious, and is going away, Figaro runs and brings her back.)

[71]

Figaro.

Stop, stop, my Susan.

Susan.

I have seen enough—Since you are so fond of her, pray marry her.

Figaro.

Thou art mistaken.

Susan.

No, I am not mistaken.

(Gives him a slap in the face.)

Figaro.

(Rubbing his Cheek) “This is Love—Pshaw! Prithee come hither, look at that Lady—How dost thou like her?

Susan.

“Not at all.

Figaro.

“Well said Jealousy, she does not mince the Matter.”

Marcelina.

Dear Susan, this, this is my Son!

Figaro.

“Yes, they wanted me to marry my Mother.”

Antonio.

“Your Mother!—It is not long since—

Figaro.

“I have known it—True”

Marcelina.

Yes, my dearest Susan, embrace thy Mother—Thy Mother, who will love thee dearly.

Susan.

And do you consent I shall have my Figaro?

Marcelina.

Willingly, (Susan runs and kisses her) Here, my Son, here is the Promise.

(Gives him the Paper.)

Susan.

And here is the Portion.

(Gives him a Purse of Money.)

Figaro.

“My manly Pride would fain make me restrain my tears, but they flew in spite of me—Well, let ’em! Let ’em flow! Joys like these never come twice in one’s Life! Oh, my Mother, Oh, my Susan!”

(They all three embrace, weeping.)

Guzman.

(weeping.) What a Foo-oo-ool am I! L-L-Look, if I don’t k-k-k-cry as well as the best of ’em.

Figaro.

(to the Doctor) My Father.

[72]

Doctor.

Keep off! I disclaim thee!

Antonio.

Why then, if you are his Father, you are a Turkish Jew, and no Christian Father.

Doctor.

A Knave that tricked me of my Ward, cheated me of my Money, and now has been turning my Wisdom into ridicule.

Susan.

And are not you, being a wise Man, proud to have a Son wiser than yourself?

Doctor.

No—I would have no one wiser than myself.

Antonio.

Come, come, look you, I am “a good Catholic, and” an old Castilian, therefore, unless your Father and Mother become lawful Man and Wife, I will never consent to give you my Niece. No, no, she sha’n’t marry a man who is the child of Nobody, neither.

Guzman.

Here’s an old Fool!—The Child of Nobody, Ha! ha! ha! (Laughs stupidly, and then assumes great Wisdom) Hav’n’t you lived long enough to know that every Child must have a Father?

Marcelina.

“Consider, good Doctor, your Promise, if ever our Child was found.

Doctor.

“Pshaw!

Marcelina.

“And here is a Son you surely need not be ashamed of.

Susan.

“Ah my dear Pappa!

Figaro.

“My generous, worthy Father.

(Susan strokes his Cheek, Figaro kneels, and Marcelina coaxes him.)

Susan.

“You don’t know how we will all love you.

Marcelina.

“What care we will take of you.

Figaro.

“How happy we will make you.

Doctor.

“Good Doctor, dear Pappa, generous Father! (Bursts out a crying) See, if I am not even [73] a greater Foo-oo-ool than Mr. President! (Guzman staggers back at the Doctor’s Compliment) they mould me like Dough, lead me like a Child, (Marcelina, Susan, and Figaro testify their Joy by their Actions.) Nay, nay, but I hav’n’t yet said yes.

Susan.

“But you have thought yes.

Marcelina.

“And look’d yes.

Figaro.

“Come, come, we must be quick; let us run and find the Count, otherwise he will invent some new pretext to break off the Match.

(Exeunt Doctor, Marcelina, Figaro and Susan.)

Manent Don GUZMAN.

Guzman.

“A greater Foo-oo-ool than Mr. President!—The People in this House are truly very stupid and ill bred.” (Exit.)

End of ACT III.

[74]

ACT IV.

 ...

(Beaumarchais: The Marriage of Figaro; 1786 - WOLFGANG AMADEUS MOZART)