Прљавиот инспектор Блажо и Кљунови: О, КАКО ГИ САКАМ ПАРИТЕ

Prljavi Inspektor Blaža i Kljunovi - O, kako gi sakam parite

Avionce, kamionce
sleperce i milionce
dolarce i denarce
pistoljce i heklerce
mercedes i bmw, honda
elem-elem, bonda-bonda
mobilen i pejdzerce
dzipce i edno devojce.

ohrid, skopje i konopje
kokaince, heroince
kucicka i stance
edno zolto lance
cigarce i sampanjce
roleksce i kafance
vo grcija na morence

o, kako gi sakam parite

a, uste sakam i luto piperce
i ajvarce
lebce i solce
gravce na tavce
patlizance i dinjce
i ja sakam Makedonija

 

Димитар Талев: ПРЕСПАНСКИТЕ КАМБАНИ

II Дел

НОВИ СТРАНИЦИ

 

2. Поглавје

...

На другия ден беше неделя и беше хубав пролетен ден, още рано сутринта бяха наизлезли в двора и Глаушевци, и селските им гости. Върна се по-рано от църква и Стоян, да бъде повечко време между съселяните си, а те бяха се посъживили, поразвеселили се бяха — на другия ден, понеделник, повечето от тях тръгваха на работа. Тук беше и Лазар — не бе имал досега време да се поразговори с тия селски люде, дошли от неволя в къщата му.

Изеднаж дворът нататък, към портата, се изпълни с турци. Една от селските жени нададе грозен вик и побягна в плевнята. Турците бяха шестима, водеше ги Хайредин Арап ага, застанал на няколко стъпки пред тях, а там зад него беше и Кючук Кадри. Настана голямо смущение в двора, но и турците се позабъркаха, като се видяха срещу толкова люде и в чужди двор. Хайредин Арап ага въртеше очи, чупеше вежди и току посочи с ръка един от селяните, който стоеше най-близу, като закован сред двора от уплаха.

— Яла тука бре! — викна турчинът на развален преспански говор.

Селянинът не се и помръдна, но вместо него към агата се приближи Лазар Глаушев. Като видя Стоян Глаушев сина си да се приближава към турците, току се отпусна върху един камък край стената, премалял от уплаха, за себе си той и не мислеше, но съвсем се уплаши, като видя Лазара да се приближава към въоръжените християнски душмани, които не бяха дошли за добро в двора му..

И както винаги, когато се чувствуваше безпомощен, той потърси с очи Султана, жена си, която във всичко ще тури ред и отнищо няма да се уплаши. Тя стоеше на първото стъпало на чардака и гледаше турците с горящи очи. Но и тя, изглежда, бе се уплашила — лицето й, колкото беше дребно, сега се зеленееше още по-дребно под черната й кърпа. Уплашена беше и тя, но бързо се съвзе, слезе от стълбата и пристъпи след Лазара, спря се зад него.

— Що има, Хайредин ага… — попита Лазар.

— Търся ей тия керати там! — посочи нервно с глава турчинът селяните и повиши глас: — Що ги крийш, а! Тука има люде на Рюшди бей.

— Никого не крия, Хайредин ага. Тия люде ми са роднини, дошли са ни на гости. Чакай, чакай, Хайредин ага… Къде…

Турчинът, с ръка върху оръжието си, напираше да мине нататък, към селяците в дъното на двора, но Лазар му препречи пътя. Хайредин ага се сопна срещу него:

— Дръпни се да мина! — И кресна към селяните: — Насам бре, свини! Хайди да вървиш на село, да работиш!

— Хайредин ага — рече строго Лазар. — Тука е мой двор. Каквото искаш, от мене ще го искаш.

— Какво искаш… — изкриви се злобно турчинът. — Ей тия свини, селяните, да вървят на село. Рюшди бей чака. Избегали от село, не работят, Рюшди бей се люти… — Той се извърна към другарите си, махна с ръка и каза на турски: — Я да ги подкараме…

И наново понечи да тръгне към дъното на двора, дето се бяха струпали всички селяни, но Лазар пак му препречи пътя:

— Не, не… Стой, Хайредин ага… Те са ми гости. Ще останат още неколко дни и ще си отидат на село. Чакай…

Турчинът не го слушаше, след него напираше и Кючук Кадри, раздвижиха се и останалите турци. Тогава между тях и Лазара се хвърли Султана, размаха ръце:

— Що искате вие бре! Що сте влезли тука, в двора ми, като хайдуци! Излизайте по-скоро, че като взема некое дърво… Не ви е срам! Хайде вън!

Турците се стъписаха. Лазар обхвана майка си с две ръце и я издърпа назад:

— Ти немой, майко… Стой насам…

— Остави ме аз да се разправя с них — викаше Султана. — Ти се дръпни настрана… Не е твоя работа…

Хайредин блъсна с лакът Лазара и се опита да се втурне нататък, следван от Кючук Кадри, но Лазар посегна и улови агата за празния ръкав на чепкена му:

— Стой… Стой, Хайредин ага… Двамата турци се нахвърлиха върху Лазара, пристъпиха и другарите им. Султана се обърна към другите мъже в двора, нададе вик:

— Що стоите бре! Що гледате… Изядоха ми детето тия кучища!

На първото стъпало на чардака сега стоеше Ния, неподвижна, с пребледняло лице и само очите й се разтвориха широко, когато Лазар се счепка с турците. Край нея бързо мина Кочо, сподирен от сподавения вик на жена си. Ния машинално се отдръпна да му стори път; после тя зашари тревожно с поглед по двора, да види къде са другите мъже, а те вече всички се струпаха около Лазар — и старият Глаушев, и Кочо, и петима селяни. Ния отвори несъзнателно уста, ноздрите й трепереха, тя се задушаваше. Пред портата започна схватка. Турците бяха наизвадили ножове и пищови, размахваха ги застрашително, ала никой не се решаваше да си послужи с оръжие и притиснати един до друг, отстъпваха гърбом към отворената порта, към улицата. Срещу тях, близу пред тях се бяха струпали тримата Глаушевци и петимата селяни, блъскаха ги накъм портата с гърди, с лакти — пръв между тях беше Тръпко и младите му ръце работеха като железни клещи, а веднага до него беше старият Глаушев, който бе забравил страха си. Мъжете и от двете страни се блъскаха с глуха ярост, едва ще извика някой, ще изпсува, ще изпъшка. На две стъпки след своите махаше ръце Султана и викаше през сълзи:

— Дръжте ги… Изпъдете ги… Ха бре, ха бре! Вън! Вън! Що сте дошли тука, бесни песи синове, катили…

На чардака чупеше ръце и пищеше Раца, край нея, в роклята й, бяха се налепили децата й, плачеха и те с глас, нататък, към плевнята, бяха се струпали селянките с Децата си и мълчаливо наблюдаваха схватката. Ния стоеше все там, на първото стъпало, прехапала сега до кръв Долната си устна, но изеднаж глухо ахна: Кючук Кадри смахна отвисоко пищова си и го насочи към гърдите на Лазара. В същия миг Тръпко сграбчи дългата цев на пищова и я дигна нагоре ведно с ръката на турчина. Изтрещя изстрел, извиха се остри женски писъци, над главите на биещите се мъже се пръсна облаче бял дим. С един последен напор осмината българи най-сетне изтласкаха турците на улицата. А тук, пред Глаушевата порта, бе се насъбрал много народ и продължаваха да тичат люде от всички страни. Когато се чу гърмежът, тълпата пред портата се люшна назад, някои бързо се изпокриха по близките порти, но като наскачаха турците един през друг на улицата вън, насъбралите се преспанци — мъже, деца — веднага се струпаха около тях. Чуха се примирителни гласове:

— Що става, агалар… Защо правите така… Защо сте дошли да дигате гюрултия… с оръжие…

През тях и откъм по-задните редове се надигнаха други викове:

— Що ги гледате бре! Що искат тука! Да им вземем пищовите!…

На прага на портата си се изправи Стоян Глаушев, разгърден, с пребледняло лице и цяло мокро от пот.

— Ето, братя — викна той задъхан. — Дошли са, чудо искат да ми сторят в къщата… Дръжте ги, братя, с нозе да ги изгазиме!…

Хайредин Арап ага се поогледа с кръвясали очи и, току тръгна мълчаливо напред. Тълпата пред него веднага му отвори път и той продължи нататък, следван от другарите си, които също се озъртаха ту на една, ту на друга страна и не бързаха да скрият оръжието си. Стоян Глаушев излезе между людете пред портата си и разправяше възбуден какво се бе случило. Около него се надигна врява. Стоян вече за трети или четвърти път започваше разказа си, но спусна се към него през множеството Султана и го издърпа за ръка назад, в двора. Неочаквано изскочи отнякъде сред тълпата Райко Вардарски. Струпаха се около него люде и на свой ред му разправиха и преповториха какво се бе случило:

— Турци, учителю… Навлезоха в двора… Глаушевци… селяните… сбиха се… Гръмнаха с пищов…

Вардарски дигна ръка, сякаш да ги поотстрани, и рече навъсен:

— Те са се били, а вие що… Сеир си гледате! Такава е нашата работа: когото бият — бият, а другите сеир си гледат. И така се ще ни бият, сички ще ни бият.

Наоколо стана тихо, някои наведоха глава, като че ли не им бяха ясни думите на учителя, а други и се уплашиха от опасните му думи. Един доста възрастен преспанлия с гъсти, провиснали вежди и мустаки дълго въртя глава и рече издебело:

— Така е, даскале, право говориш! Ще ни бият, ще ни тъпчат. А ние тука, сбрали сме се може би сто души, с плюнка можем да ги удавим.

Вардарски го погледа, погледа и едвам се въздържа да не подеме приказката му с още по-остри думи срещу турските насилия. Всички наоколо чакаха да чуят какво ще отговори учителят, а Вардарски току се огледа с внезапно озарено лице и рече с гърлен, весело потрепващ глас:

— Народе… Получи се вест от Цариград… Издаден е султански ферман… българската църква се отделя от гръцката и ние ще си имаме своя, отделна екзархия. Дигна се шумна врява и викове:

— Хаирлия да е, учителю! Честито да ни е… Изтичаха насам и жени от портите наоколо — що каза учителят, нещо радостно, та всички се съживиха там, викат!…

Вардарски влезе у Глаушеви, а народът се разпиля из махалата и заедно с него се разнесе из целия град разказът за случката в Глаушевия двор. И всеки ще добави:

— Ами знайш ли: нашите в Цариград са изпъдили гръчкия патрика!

Като изтласкаха турците на улицата, Лазар Глаушев прибра селяците в двора и още личеше голямата му тревога. Той каза:

— Е, братя… сега вие ще требва да се позакриете из града, кой където намери, че турците могат пак да Дойдат тука. Вашият бег иска да ви върне в село. Се ще намерите къде да се приберете, да не сте на едно место, скрийте и колите, и воловете. — Той видя, че селяните, колкото бяха смутени и уплашени, смутиха се още повече, и току викна: — Ама вие да не се плашите! Аз не ви пъдя, ама не е хубаво да стоите тука и сички заедно, на едно место.

— Така е, така е — чуха се гласове. — Да сте живи господ живот и здраве да ви дава, прибрахте ни като свои… Сега ни е по-лесно, нема да останем на улицата, ти харно ни велиш.

Лазар слушаше разсеяно благословиите на селяците които започнаха да се оглеждат и всеки търсеше своите си люде.

— Вие немойте веднага — каза им той. — Вижте днеска, потърсете си места, пък може довечера или утре Турците нема да се върнат веднага. И не бойте се. Щом сте решили да бегате от село, нема веке връщане.

— Така е… Нема връщане… Малко встрани стоеше Тръпко, мушнал ръце в широкия си пояс, и само той, изглежда, не се боеше от нищо, не се тревожеше къде ще се прибере. Лазар се загледа в него замислен — момъкът беше височък, с добре развито силно тяло. — Искаш ли да те главя калфа при мене, в моя дюкян? — попита го Лазар.

— Е па… — приподигна рамене младият човек и рече: — Искам.

— Ще кажа да ти дадат некоя дреха от моите… да те погражданчиме. Не може калфа со селска руба. Ще познай и Рюшди бей…

— Хе… Рюшди бей! — поприсви устни Тръпко, та помръднаха предизвикателно и тънките му черни мустачки. — Нема да ме види веке той в Гранче.

Лазар едва сега забеляза отстрани в пояса му кокалена дръжка на кама.

— Ти що… — посегна той и я измъкна, близу две педи кама.

— Взех я от един ага, докато се боричкахме. Ами бех по-мераклия един пищол да си взема от них.

— Скрий я, скрий я — подаде му Лазар камата. Да не се вижда. И гледай да не направиш некоя пакост с нея.

Лазар влезе вкъщи и се отправи към малката стая — знаеше, че там го чака Ния.

— Лазе… — чу той гласа на майка си. Султана бе седнала пред огнището, подпря се на ръцете си и се изправи, загледа се в него:

— Каза ли им да си вървят?

— Казах им. Те не могат повеке тука… знаят ги турците.

— И ти? — Що аз, майко?

— Оружие изтеглиха срещу тебе… Да не беше оноза момче… Ти сега дома ще си седиш некое време, нема да излизаш по чаршията, докато им мине бесът на тия турски кучета.

— Мина им бесът, майко. Те сега нема да повторят.

— Знам ли… По-харно е човек да се варди.

— Ще се вардя, майко. Ти не бой се.

Лазар влезе в малката стая и затвори вратата, а Ния сякаш бе го причаквала, буйно го сграбчи с две ръце и се прилепи към него, притисна до болка глава на гърдите му. Тя мълчеше, но цяла потръпваше и с все сила се притискаше в него. Лазар дори се учуди на голямата и уплаха, която още не беше преминала, и Ния никога не беше проявявала така буйно своите чувства. Лазар я погали по косите:

— Е, нищо… Нема нищо…

— Колко страшно беше!… Можеха да те убият…

— Нищо, нищо… мина.

Тя се притисна към него с нова сила:

— Господ искаше да ме накаже…

— Защо?

Ния изхлипа без сълзи и нищо не отговори. От някое време и доста често, когато мислеше тя за своя живот, за своето безплодие и сърцето й я болеше от непрестанна мъка и копнеж за рожба, нейната мисъл против волята й се отклоняваше, отдалечаваше се от Лазара, тя и съвсем го забравяше, като да го изваждаше от сърцето й някаква зла, нечиста сила. И в мислите й навлизаха други, чужди мъже — пак против волята й, — минаваха, преминаваха пред погледа й, тя никога не бе ги викала, не бе ги търсила, а не можеше да ги спре по-далеко от себе си, да ги прогони.

Лазар излезе пак в двора и завари там баща си, Кочо и Вардарски, седнали и тримата на припек на младото пролетно слънце. Седна и той там на ниско столче. Вардарски мълчаливо му подаде писмо, което бе получил тая сутрин от Цариград. Лазар дълго го чете и с всеки нов ред лицето му все повече побледняваше, но сякаш се изчистваше от някаква сянка и се озаряваше все по-силно с радостна усмивка. Той бавно сгъна писмото и се прекръсти с широк размах на ръката си:

— Благодариме ти, господи!… Сподоби ти най-сетне со пълна сполука нашия народ…

— Е, що сега, деца — попита предпазливо стария Глаушев. — Ще си имаме наш патрика, наши владици.

— Наши, татко — кимна Лазар и подаде писмото на Вардарски: — Да вземем да ударим камбаните, да събере целия народ и да му съобщиме радостната вест, ама не може то, докато не мине през хюкюмата. Ще кажем общината…

— Аз вече казах на мнозина — рече Вардарски. Целият град ще се научи и без камбани.

— И виж ти за нас тука, по Битолския, Солунския, Скопския и Одринския вилает… — рече с огорчение Лазар. — Проверка ще правят, ще питат народа иска ли да мине към Екзархията. Само Велес признават… Нека питат — махна той ядно с ръка: — Ще им даде добър отговор целият наш народ!

Като че ли това не беше вече много важно, Вардарски прибра писмото в джеба си и като гледаше тъй, някак отстрани, рече провлечено, прецеждайки всяка дума:

— Една страница от нашата народна книга се затваря прочетена вече, а другата се отваря още непрочетена…

 

(обј. 1954; www.chitanka.info)

 

МИХАИЛ БАХТИН: Проблеми околу поетиката на Достоевски

 

Глава прва

 

Dostoevsky’s Polyphonic Novel and Its Treatment in Critical Literature

 

Any acquaintance with the voluminous literature on Dostoevsky leaves the impression that one is dealing not with a single author-artist who wrote novel and stories, but with a number of philosophical statements by several author-thinkers – Raskolnikov, Myshkin, Stavrogyn, Ivan Karamazov, the Grand Inquisitor, ant others. For the purposes of critical thought, Dostoevsky’s work has been broken down into a series of disparate, contradictory philosophical stances, each defended by one or another character. Among these also figure, but in far from first place, the philosophical views of the author himself. For some scholars Dostoevsky’s voice merges with the voices of one or another of his characters; for others, it is a peculiar synthesis of all these ideological voices; for yet others, Dostoevsky’s voice is simply drowned out by all those other voices. Characters are polemicized with, learned from; attempts are made to develop their views into finished systems. The character is treated as ideologically authoritative and independent; he is perceived as the author of a fully weighted ideological conception of its own, and not as the object of Dostoevsky’s finalizing artistic vision. In the consciousness of the critics, the direct and fully weighted signifying power of the character’s words destroys the monologic plane of the novel and calls forth an unmediated response – as if the character were not an object of authorial discourse, but rather a fully valid, autonomous carrier of his own individual word.

B. M. Engelhardt has been quite correct in noting this peculiarity of the literature of Dostoevsky. “A survey of Russian critical literature on Dostoevsky’s works”, he writes, “shows at once that with very few exceptions it does not rise above the spiritual level of Dostoevsky’s favorite characters. It does not dominate the material at hand; the material dominates it completely. It is still learning from Ivan Karamazov and Raskolnikov, from Stavrogin and the Grand Inquisitor, entangling itself in the same contradiction that entangled them, stopping in bewilderment before the problems that they failed to solve and bowing respectfully before their complex and tormenting experiences”.

J. Meier-Grafe has made a similar observation. “Would it ever occur to anyone to participate in any of the numerous conversations in L’Education sentimentale? But we do enter into discussions with Raskolnikov, and not only with him, but with every bit-player as well”.

This peculiar feature of the critical literature on Dostoevsky cannot, of course, be explained solely by the methodological helplessness of critical thought, nor should it be viewed as a complete violation of the author’s artistic intent. No, such an approach on the part of the critics, similar to the uninstructed perception of readers who are continually arguing with Dostoevsky’s characters, does in fact correspond to a basic structural feature of Dostoevsky’s works. Dostoevsky, like Goethe’s Prometheus, creates not voiceless slaves (as does Zeus), but free people, capable of standing alongside their creator, capable of not agreeing with him and even of rebelling against him.

A plurality of independent and unmerged voices and consciousness, a genuine polyphony of fully valid voices is in fact the chief characteristic of Dostoevsky’s novels. What unfolds in his works is not a multitude of characters and fates in a single objective world, illuminated by a single authorial consciousness; rather a plurality of consciousness, with equal rights and each with his own world, combine but are not merged in the unity of events. Dostoevsky’s major heroes are, by the very nature of his creative design, not only objects of authorial discourse, but also subjects of their own directly signifying discourse. In no way, then, can a character’s discourse be exhausted by the usual functions of characterization, and plot development, nor does it serve as a vehicle for the author’s own ideological position (as with Byron, for instance). The consciousness of a character is given as someone else’s consciousness, another consciousness, yet at the same time, it is not turned into an object, is not closed, does not become a simple object of the author’s consciousness. In this sense the image of character in Dostoevsky is not the usual objectified image of a hero, in the traditional novel.

Dostoevsky is creator of the polyphonic novel. He created a fundamentally new novelistic genre. Does not fit any of the preconceived frameworks or historico-literary schemes that we usually apply to various species of the European novel. In his works hero appears whose voice is constructed exactly like the voice of the author himself in a novel of the usual type. A character’s word about himself and his world is just as fully weighted as the author’s word usually is; it is not subordinated to the character’s objectified image as merely one of his characteristics, nor does it serve as a mouthpiece for the author’s voice. It possesses extraordinary independence in the structure of the work; it sounds, as it were, alongside the author’s word and in a special way combines both with it and with the full and equally valid voices of other characters.

It follows that ordinary pragmatic links at the level of the plot (whether of an objective or psychological order) are insufficient in Dostoevsky’s world: such links presuppose, after all, that characters have become objects, fixed elements in the author’s design; such links bind and combine finalized images of people in the unity of a monologically perceived and understood world; there is no presumption of a plurality of equally-valid consciousness, each with its own world. In Dostoevsky’s novels, the ordinary pragmatics of the plot play a secondary role and perform special and unusual functions. The ultimate clamps that hold his novelistic world together are different sort entirely; the fundamental event revealed through his novel does not lend itself to an ordinary pragmatic interpretation at the level of the plot.

Furthermore, the very orientation of the narrative – and this is equally true of narration by the author, by narrator, or by one of the characters – must necessarily be quite different than in novels of the monologic type. The position from which a story is told, a portrayal built, or information provided must be oriented in a new way to this new world – a world of autonomous subjects, not objets.

 

(Mikhail Bakhtin: Problems of Dostoevsky’s poetics; Edited and Translated by Caryl Emerson/ Introduction by Wayne C. Both; Theory and History of Literature, Volume 8; University of Minnesota Press – Minneapolis, London 1984, Eight Printing 1999)

 

Теофило БРАГА: ФАНТАСТИЧНИ РАСКАЗИ

ВОВЕДНА БЕЛЕШКА

(Вовед кон второто издание)

 

Фантастични раскази е книга објавена пред триесет години. Во суштина, никогаш и не помислив повторно да ја погледнам книгава, која сега ми се чини како дело на некој туѓинец. Не ги прочитав повторно расказите, не поради содржаниот презир кон своето дело, презир што го осудувам кај секој писател што не се грижи за конечната координација на своите дела, туку затоа што оваа кутра книга ќе остане поврзана со некои болни сеќавања кои можеа да се избегнат со повторното објавување.

Фантастичните раскази беа објавени во една книга во 1865 год. среде немирите околу познатото прашање на Коимбра; најголем дел од нив беше објавен во Весникот на трговијата, со чија книжевна соработка можев да заработам некоја пара за да ги завршам моите универзитетски студии.

Наеднаш се најдов себеси опколен со омраза; беа намалени моите хонорари во претпријатието на весникот, во предавалните на Правниот факултет ми закачија подло академско звање, критичарите сурово ме шиканираа, книжарите одбиваа да го рекламираат она што го пишував, а патријарсите на писменоста, со тежината на нивниот авторитет, двосмислено се смееја за мојата интелектуална вредност, ширејќи гласини за депресивните нитки на мојот карактер и лошите навики, кои успеав да ги разбијам само со искрен и јавен живот полн со незнајни жртвувања. Да беше некој друг, ќе се предадеше. Бев обврзан да ги изменам основите на моето постоење, напуштајќи ја уметноста што ме заведуваше, за да се препуштам на контемплативната ведрина, и се препуштив на критиката, на ерудицијата, на науката, на филозофијата. На ова поле моите грешки заслужуваат да бидат простени. Многу подоцна, успеав да ги помирам во себе овие две духовни тенденции; но, не мислев одново да ги печатам Фантастичните раскази, ако еден ден не ги најдев во една ризница на заборавени нешта, кои ја сочинуваа наивната смеса на мојата младост.

Писмото на мојот пријател Антонио Марија Переира ме изненади, искажувајќи ја желбата да го објави ова ново издание на овие раскази.

Како можев да го одбијам овој почесен предлог?

Се согласив под услов да размислам, но немав поим за што треба да размислувам. Одлучив да ги прочитам Фантастичните раскази на дваесет и двегодишното момче што постоеше во мене. Сега, со ладна глава, можам да го проценам впечатокот што тоа читање ми го предизвика.

Таму се соочив со слабиот продор во субјективиот или морален свет, прекриен со пресилени поетски споредби и епитети; не ми се допадна стилот со кој прозата се меша со стихот, прикажувајќи го уште недостигот на јасност на некој што не мисли со сигурност; што се однесува на животната драма, која е вечната тема на сите уметнички дела, забележав, исто така, малку движење, ситуациите се раскажани, наместо да бидат случени.

Тогаш, што ќе ја спаси книгата?

Едно мало нешто, што е всушност се’ – страста. По триесет години, јас уште спознавав таму топлина, жар на организам што гори, сетилна вибрација на полна младост и машкост, која со ширум отворени гради се зафрла кон битката кон битката со животот.

Оваа флагрантна страст беше причината поради која овие раскази не беа заборавени во Весникот на трговијата од 1865 година. Враќајќи се дома од одмор во Коимбра, ми честиташе и Еса де Кеирош, велејќи дека во кафулињата на Лисабон ги сечеле страниците од книжевните весници, кога во нив излегувал некој мој расказ. Истата таа година, Жозе Фонтана посака да ги ообјави во една книга, која говореше за неговата животна патека, а освен тоа стана најславната книга на полицата на познатиот инженер Жоао Евангелиста, кој умре распарчен од насилна љубовна страст. Малата книга беше со истиот оној јад и жал сроден на неговата душа. Писмата, кои уште ги чувам, ми говорат за впечатокот од еден или друг расказ, од тоа време.

Сето ова ме потсети на она чувство дека, всушност, огнот што постои во оскудни рамки, сепак комуницира на некаков начин. И со таа дилема на двете љубови, во која уште се бори духот, привлечен од уметноста и заведен од науката, денеска, разлистувајќи ги првите страници од оваа книга со извесна носталгична сомилост, ја оставам оваа книга да заживее пак во рекламите, и запишувам со ладнокрвност на инквизиторски судија: откако беа извршени потребните корекции, може да оди во печат.

 

Февруари, 1894 год.

Тефило Брага

 

 

БЕЛИТЕ КРИЛЈА

 

Секогаш оној истиот болен поглед! Постојан израз на болка, таа напуштеност, и она што се нарекува животна досада! Зошто во цутот на годините кога постоењето станува зрело и пурпурно, и кога се насетуваат убавините само насон, и кога се облекуваш со радоста што те опкружува, како разиграно дете што се кити со набрано цвеќе, ти, убава, чувствителна, низ провидноста на твоето чисто лице зрачиш со блед и несигурен блесок како оној блесок на агониите и на очајот, како флуоросцентноста на бесконечното разбеснето море? Пред тебе човек чувствува чудна потиштеност, света немост својствена за голема шума, кочан студен ужас како кога се влегува во пештерата на некаква вештерка. Затоа што твоите дваесет години, заводливите облини на твоето витко самовилско тело, кое се извиткува до бол, но тенко и нежно небаре осамена палма завиена во тмурните топлини на бесконечната пустинска шир, како што сета оваа младост, пто те обвива небаре ореол на чинка и на волшепство, прави од тебе да се плашам, гласот ми го прави исплашен и трепрелив, само за миг се осмелувам да те прашам:

Од каде ли дојде? Со какви ли маки? Каков ли вел те вее и те повикува оддалеку? Зошто се криеш од очите што плачат да те видат толку очајна, во овој грч на непреводливата со човечки зборови, внатрешна далга? Чуму не зборуваш и не ни раскажуваш што страдаш? Зошто со часови и часови седиш молкома со дланка врз лицето, исклучена и отсутна, лебдиш во божја размисла, светиш, толку силно зрачиш, што никој не се осмелува да каже дали е тоа земјен блесок, или е отелотворение на некаква архангелска есенција што талка низ светов сакајќи да ја освети љубовта во страданието?

 

*          *          *

Понекогаш твоето лице, онаму каде што може да се прочита енигма што не се одгатнува, има модра боја на восок и, едновремено, јасност што во себе небаре содржи јаспис. И тогаш ми се чини дека во тебе гледам светица, сокриена зад изгледот на покајничка што во секој животен успех наоѓа тајно искушение во најсмешните привиди, во безгрижната и невина веселба, на истиот оној начин на кој змијата отвровница се крие во џбунот со најмирисливите цвеќиња или во смртниот сон на сенката под зелената и бујна јаболкница, како слугинка што држи чадор со кој ја засолнува со врвна смиреност плотната харемска робинка.

...

 

(изд. БЕГЕМОТ ДООЕЛ, Скопје 2017; превод од португалски јазик: Наташа Сарџоска)

 

Џулија Картрајт: РАФАЕЛ

 

“Raphael of Urbino – an example of the prodigal gifts of Nature, fair in body, fairer in mind, charming in manner, admirable in art, unwearied in labor, eternal in glory.”

 

Joachim Sandrart.

 

IV

Raphael in Florence – The Early Madonnas

 

1504 - 1506

 

…In June 1504, Guidobaldo received the insignia of the Garter from King Henri VII., and wore the blue mantle and riband of the Order on the following St George’s Feast at Urbino. The Garter figures repeatedly among the devices carved on the friezes of the ducal place, and Giovanni Santi translated its famous motto into quaint Italian verse, so it was not to be wondered that his son was desired to paint a picture of the patron Saint of England. The first version of the subject is the little St George in Louvre, which must originally have been intended as a companion to the St Michael painted by Raphael in his boyhood in Urbino. A pen-and-ink drawing of this picture, in the painter’s Peruginesque style, is now in the Uffizi, and from the likeness of the rearing horse to one of Pollaiuolo’s work, is ascribed by Dr Gronau to Raphael’s first year in Florence. But whether this first St George belongs to the year 1505 or to an earlier date, the second picture is clearly connected with the mission sent to England by the Duke on this occasion. Castiglione was selected to for his embassy, and set out in September 1596, taking with him many costly gifts, among which were three horses of the quiet Mantuan breed and a picture of St George by Raphael. After the sale of the Whitehall pictures by the Parliament, after King Charles I.’s execution, this picture returned to Italy, and was eventually bought by the Empress Catherine II. of Russia. The fine drawing of this St George in the Uffizi shows a marked advance on the former version, and is evident replica of Donatello’s bas-relief at Or San Michele.

The position of the horse and rider is reversed, ant the impetuous action of the warrior charging full tilt and the dragon under his feet is full of fire and animation. The warrior Saint wears the Garter with the word Honi on his knee, ant the name “Raphello U.” is written on the blue and gold trappings of his charger.

The portraits of the Duke and Duchess of Castiglione which Raphael painted, and the chalk drawing of Bembo which Micheli in the Cardinal’s house at Padua, have all vanished, and the only portraits of this period which are still in existence are one of Raphael himself in the Uffizi and another of an unknown youth in the gallery of Buda-Pest. The last has been entirely repainted, but is evidently by the master’s hand, and probably represents one of his fellow-students at Urbino or Perugia, perhaps his beloved Menico or the goldsmith Cesarino di Rosetti. The portrait of Raphael himself came to Rome from Urbino in 1588, and is too well known to need description. This beautiful and refined face with large brown eyes and wistful expression all agree with contemporary descriptions of the wonderful youth who was la gentilezza stessa, the best painter in the land, as everyone in Umbria knows, and yet in Duchess Giovanna’s words, always modest and charming, jealous at none, kindly and gracious to all, eve ready to leave his own work to help another, lending his cartoons freely to less gifted comrades, and encouraging young artist with his praise, a favorite alike with the brilliant courtiers and ladies at Urbino, and with the many students who met in Baccio d’Agnolo’s shop in Florence.

 

V

Raphael in Florence – The Madonnas and Entombment

 

1506 – 1508

 

If Raphael was still at Urbino in September 1506, he must have seen Pope Julius II. When he visited the ducal court on his way to the conquest of Bologna, and witnessed the festivities in honor of this warlike Pontiff. But before long he was back in Florence, where, in Vasari’s words, “he once more devoted himself with incredible ardor to the study of art”. Much had happened  during his absence, and he found many changes in artistic circles. Michelangelo had been summoned to Rome, to execute a sumptuous monument for Pope Julius II.; and Leonardo had given up his work in disgust, after painting one group of his great design in color on the palace wall, and had gone to serve the French King in Milan. The absence of these two masters probably had the effect of leading Raphael to rely more on the help and example of his friend Fra Bartolomeo, who, now Michelangelo and Leonardo were gone, was the foremost artists in Florence. The influence of the Dominican painter is certainly strongly marked in the group of Madonnas which he executed that autumn. Chief among the friends whom he had made in Florence was the cultivated merchant Taddeo Taddei, who lived in a house of the Via de Ginori, built by Baccio d’Agnolo, and gave Michelangelo one of his commissions for a carved bas-relief.

Whether he heard of Raphael from his friend Pietro Bembo, or met him first in Baccio d’Agnolo’s house, Taddeo soon became deeply attached to the young painter of Urbino, who was a constant guest in his house and at his table, and who wrote home to his uncle Simone, that he owed more to this Florentine citizen than to any other man living. “And in order not to be outdone in courtesy”, writes Vasari, “Raphael, who was most charming of men, painted two pictures for him, which are still to be seen in the house of the said Taddeo’s heirs”. One of these, Madonna del Prato, was sold by Taddeo’s descendants to the art-loving Archduke Ferdinand of Austria, after whose death, it passed into the collection of the Imperial House at Vienna. The same group of these three figures, the Virgin with the Child Christ and Saint John, is repeated in a different form in the Madonna del Cardellino. Which Raphael painted before the end of 1506, as a wedding present for another of his Florentine’s friends, Lorenzo Nasi, who afterwards hel the office of Prior. Here the Virgin holds an open book in her hand, and the Baptist, instead of offering Christ a cross of reeds, places a goldfinch in his hand. This picture, which the owner held in the “greatest veneration”, Vasari writes, “both on account of its rare excellence and for the sake of Raphael, whom he counted as his dearest friend”, was shattered to pieces by an earthquake in 1548. But Lorenzo’s son Battista succeeded in having the precious panel repaired, and his picture is still one of the chief ornaments of The Uffizi. The third Madonna in which this favorite group is seen, La Belle Jardiniere of the Louvre, was painted in the early 1507, for a Sienese gentleman, Filippo Sergardi, who sold it to King Francis I. In this picture, St John holding the cross in his hand, kneels reverently at the feet of the Child, whose face is turned in earnest questioning to his Mother, one of the fairest and gentlest of all Raphael’s Virgins.

The triangular scheme of these three paintings was probably suggested by Leonardo’s cartoons for the Virgin of the Rocks and St Anne, an idea which was still furtner developed by Fra Bartolommeo, in more than one subject. Raphael here adapts the design with admirable felicity to this composition, and rings the changes on the theme with his usual skill and wealth of fancy. The innocent charm of the children, their free and natural movement, show the perfection which he had acquired by long and careful study; and the flowers and grasses of the foreground are painted with loving truth and observation. The landscape is singularly rich and varied, and in the Madonna del Cardellino we have a picturesque view of Val d’Arno, an arched bridge spanning a mountain torrent on the one side, and on the other a distant prospect of the Duomo and Campanile in Florence. A drawing for this Madonna may be seen in Oxford, and countless covered with sketches of mothers and children in every attitude are preserved in tha Albertina and the Louvre. The Uffizi contains another lovely cartoon of a youthful with the Child and St John, which forms the subject of a little painting in the Esterhazy Gallery, at Buda-Pest, that was left unfinished by Raphael and completed by inferior hands.

The little Madonna dell’Angello at Madrid, bearing the date 1507, as another picture of singular charm. The motive of a Child ridding on the back of the lamb is directly derived from the cartoon executed by Leonardo for the Servi, but instead St Anne, a venerable figure of St Joseph is introduced, resting on his stick and looking down at the infant Christ. This figure  connects Prado picture with the larger Holy Family at Munich, originally executed for the family of Lorenzo Nasi’s bride, Sandra Canigiani. Here not only St Joseph, but St Elisabeth and St John are introduced, and the painter has once more adopted Fra Bartolommeo’s favorite pyramidal scheme. Unfortunately the picture has suffered so much from injudicious restoration that little beyond the design is left of Raphael’s work, although, as in the Madrid’s Virgin, the words “Raphael Urbinas” are inscribed on the hem of the Virgin’s bodice.

…

 

(RAPHAEL by Julia Cartwright; London: DUCKWORTH & co. / New York: E. P. DUTTON & co. – The Library Brigham Young University-Provo, UTAH)

 

Џон Апдајк: ЗАЈКО СЕ СКРОТИ

 

Флорида

 

Застанувајќи на југозападниот аеродром на Флорида среде исончаните, воодушевени толпи туристи, кои штотуку го празнувале Божиќ, Зајакот Енгстром наеднаш осети несекојдневно чувство, дека тоа што дошол да го пресретне, она што плови невидливо низ воздухот и секој момент ќе се приземји, не е син му Нелзон и снаа му Пру, со двете деца, ами нешто многу позлокобно и лично негово – сопствената му смрт, која што имаше некаква форма на авион. Чувството го смрзнуваше далеку повеќе од климатизерите на терминалот. Но, и средбите со Нелзон веќе триесет години го прават неспокоен.

Аеродромот е дефинитивно нов. За да стигнеш до него, требаше да се отклониш кај Излез 21 на меѓуградскиот автопат 75 и да тераш неколку километри по магистрала, која наспроти „хилавите“, наредени во низа палми, и прилично зелените и добро подстрижани плоштини со трева, засадена покрај мантинелата, која пак како да водеше во бескрај. По патот нема билборди и реклами, ниту пак онакви ниски куќи со студено бели ќерамиди, кои стално ги градат на такви места. Ти се присторува дека си се збркал. Во ретровизорот едно црвено „Камаро“ нестрпливо се прилепува до него.

-Хари, нема потреба да брзаме. И без тоа сме пред време.

Џенис, жена му на Зајко, тоа му го беше кажала при вклучувањето на магистралата. Го нервира стрпливиот, внимателен тон, која таа го практикуваше, како предвремено да „искуфал“. Погледна кон неа, и виде како трга еден прамен од посивената коса, кој што упорно виореше над веќе огрубеното, ситно и мургаво лице.

-Медена, ме притискаат – и’ објасни тој и веќе се иставаше на десната лента. Допушти стрелката на брзинометарот да падне под стотка. „Камарото“ брзо го претекна. Зад воланот седеше црнкиња со какаова боја на кожата, како и сива филцувана стјуардесина шапка, со нанапред издадени усни и брадичка, која не го удостои со поглед. Тоа исто така го нервираше. Гледано отпозади, со така направените багажник и каросерија, „Камарото“ како да имаше уста – две дебели метални усни, растворени како да ќе ти се сёснат. Веројатно тогаш и се појави она чувство на баук.

Кога најсетне го видоа терминалот, тој се покажа како долга бела, ниска зграда, слична на големите, од сонце огреаните клиники – заболекарски, ортопедски, ревматолошки, кардиолошки, правни, правно-медицински – кои ги опашуваат булеварите на таа сојузна држава, наменети за возрасните. Се паркираш на само неколку чекори од лизгачката врата направена од кафеаво стакло и целата држава те опкружува со грижа. Внатре, на горниот спрат, каде ги пресретнуваат пациентите, салите се долги, и ниски, облепени со фина, сива филцова материја, како онаа на шапката на „самонадејаната“ стјуардеса. Насекаде се слуша музика, која ќе ја чуеш само кога лифтот ќе запре, или кога стоматологот ќе престане да го буши забот со бормашина. Ѕунат струни без вокали, музика навикната да не биде забележувана, нешто попут килим во воздухот кој ја прекрива тишината, која би можела да ти напомене за смртта. Тие долги, ниски и оформени со вкус пространства, каде што – како и на магистралата – недостигаат реклами, му наговестуваат на Зајкота нешто. Воздухопроводниците на еркондишните, решава првично, и потоа се досетува – гробници! Тоа се футуристички пространства како оние квадратни тунели во филмовите, кога камерата се искривува со помош на трик и ни ја предизвикува илузијата дека летаме во космосот од една ѕвезда до друга – 2001. Ќе бидам ли жив тогаш? Со надеж дека ќе го успокои чувството на смрт кое внедоапица го беше обзело, тој ја допре ткаенината на Џенис, која беше до него, и ја осети мократа од зној бела памушна ролка. „Талијата“ и е подебела, извивката и‘ е позаоблена, се претвора во оној тип на жени кои, кон крајот на педесетите, подзаличуваат на буре, со клоштави нозе и обесени раце, на кои кожата им е како на преварено пиле, што лесно може да се распадне. Над ролката за тенис, облекла жолто плетено елече, за да се штити од ладниот воздух на клима-уредите. Џамаданчето не е закопчано и виси на нејзините рамења. Тој се гордее со неа. Со таа ролка, поцрнета од сонцето, наспроти белите кругови од носењето наочари за сонце околу очите, таа изгледа како оние американски баби кои можат да си дозволат да бидат тука, в земјата на постојаното сонце и вечна младост.

-Излез А 5 – вели Џенис, како неговото допирањето да беше прашање. – Од Кливленд преку Њуарк – дополнува со онаа експедитивност на бизнис-дама што зашла во средната возраст, особено по смртта на мајка и‘, која и’ ја остави фирмата Спрингер Моторс, едно од двете представништва на „Тојота“ во Бруер, Пенсилванија, башка сите активи. Целото семејство продолжуваше да ја нарекува „фирма“, она што првично беше компанија за продажба коли „втора рака“, сопственост на Фред Спрингер, мртвиот Фред Спрингер, кој според неговата вдовица Беси и ќерката Џенис се беше преродил во Нелзон. Обајцата беа жилави, итри „дребосци“. Токму затоа Хари и Џенис ја минуваа половина година на Флорида, за да може Нелзон малце да ја подуправува фирмата. Хари, главен трговски претставник веќе десет години, а заедно со него и Чарли Ставрос, којшто лавираше помеѓу нив, воопшто не беше споменат во тестаментот на мама Спрингер, наспроти тоа што живееше со неа толку години во големата и мрачната куќа на Џозеф стрит, те ја слушаше кога „ѕвоцаше“ каков светец бил Фред и кога се жалеше на потечените глуждови. Се’ отиде на име на Џенис, како тој да беше некаков непријатен инцидент во династијата на Спрингер. Куќата на Џозеф стрит, во која Нелзон и неговото семејство живееја, за да ги покријат трошоците и даноците, во овој момент сигурно чинеше триста илјади. Јапиевците настапуваа отаде планината зад северен Бруер, кон Маунт Џаџ, и тоа ги поскапуваше имотите. Вилата во Поконос, каде што дури и цените на колибите скокнаа, како и самото земјиште – четири акри покрај џадето бр. 111 на запад од реката – можеше да дотера докај цирка еден милион од некоја од високо-технолошките компании, коишто пред неколку години го презедоа Бруер, за да се офајдат од празните фабрики и обучената, но депресирана работна рака, како и од старомодниот, евтин начин на живот. Џенис е богата, Зајко би сакал да го сподели со неа чувството на студ што нагло го обзеде, сенката на некаков божествен авион, но корупката во која се беше скрила, го одврати. „Талијата“ и е студена како како влажна кожа. Тој е сам, самиот со сопственото предчувство.

Толпа посетители се збра тој вторник после Божиќ, последната година од власта на Роналд Реган. Дребно човече, со типична за Евреите подгрбавена става и необична еластичност, се мота околу нив и ја вика жена си зад него, како Енгстромови да не постојат.

-Ајде Грејс!

Грејс, си мисли Хари, чудно име за Еврејка. Може и да не е. Тие имаат библиски имиња, како Рејчел и Естер, ама не секогаш. Некои се Барбара, Бети, Се’ уште не навикнал на тукашните Евреи, учи од нив. Се обидува да ја разбере нивната филозофија која ги тера така жедно да се вклучуваат во животот. Се труди да свикне на луѓето како овој згрбавен стар човечулец, со розева карирана кошула и кармин црвени панталони, кој се затрчал ѓоамити атерирачкиот авион да е последниот воз од Варшава. Кога Хари и Џенис обмислуваа да се се преместат овде, кога ја избраа Флорида, нивните советници, а највеќе Чарли Ставрос и Веб Маркет, им рекоа дека делот накај заливот е христијански, додека оној кон Атлантикот еврејски, меѓутоа Хари не забележува разлика. Што се однесува до кругот на познаници, цела Флорида е толку еврејска, колку Њујорк, Холивуд или Тел Авив. Всушност во блокот во којшто живеат, тој и Џенис се нешто како сеопшти љубимци, бидејќи не се Евреи, арно ама сите ги сметаат за мили. Дробниот старец беше комај седумдесет. Набљудувајќи го како се втурнува и потскокнува цик-цак меѓу филцованите столови за прв да стигне до излезот, Хари со жалење ја чувствуваше својата тежина – според најштедливиот кантар 104 килограми – кои на 55-годишна возраст го обвиткуват како одело, та како децении се трупаа еден врз друг. Овдешниот лекар напрекинато му кажува да го намали пивото и лапачките. Саноќ откако ќе се ги измие забите, тој се зарекува дека ќе го стори тоа, но следниот ден наново осеќа глад за нешто соленко и лесно за грицкање. Што му беше рекол стариот му тренер Марти Тотеро кон крајот на неговите дни? Нешто од типот дека кога остарува, човек непрекинато јаде, и тоа се' понездрав џанк-фуд. Понекогаш Зајко го има чувството оти ќе потприпадне, влечејќи го сопственото тело. Мали бодежи му ги дразнат ребрата и се надигаат према левата му рака. Има мигови кога се задишува и ги чувствува градите као да се наполнети со нешто таинствено, со некаква суспстанција што го притиска. Кога беше мал и жалеше дека нешто го боли, возрасните околу него со насмевка ги отфрлаа тие поплаки. Сега тој дефинитивно веќе беше возрасен и требаше сам да им се потсмева на неговите лични стравувања.

...

 

(John Updike – RABBIT AT REST, 1990 год.)

 

ИСАК БАБЕЛ: Мама, Рима и Ала

 

MAMA, RIMMA AND ALLA

 

From the early morning that day had been going badly.

The day before, the maid had begun putting on airs and walked out. Barbara Stepanovna ended up having to do everything herself. Then the electric bill came first thing in the morning. And then the student boarders, the Rastokhin brothers, came up with completely unexpected demand. They had allegedly received a telegram from Kaluga in the middle of the night informing them that their father had been taken ill, and that they had to come to him at all costs. They were therefore vacating the room, and could they have the sixty rubles back that they had given Barbara Stepanovna “on loan”.

To this Barbara Stepanovna answered that that it was quite irregular to vacate the room in April, when there is no one to rent it to, and that it was difficult for her to return the money, as it was given to her not on a loan but as a payment for the room, regardless of the fact that the payment had been made in advance.

The Rastoknih brothers disagreed with Barbara Stepanova. The discussion became drawn-out and unfriendly. The students were stubborn, infuriating louts at long, clean frock coats. When they realized that getting their money back was a lost cause, the older brother suggested that Barbara Stepanova give them her sideboard and pier glass as collateral.

Barbara Stepanovna turned purple, and retorted that she would not tolerate being spoken to in such a tone, that the Rastokhins’ suggestion was utter rubbish, that she knew the law, her husband being a member of the district court in Kamchatka, and so on. The younger Rastokhin flared up and told her he didn’t give a hoot that her husband was a member of the district court in Kamchatka, that it was quite obvious that once she got her hands on a kopeck there was no prying it loose, that they would remember their stay at Barbara Stepanovna’s – with all that clutter, dirt and mess – to their dying day, and that although the district court in Kamchatka was quite far away, the Moscow Justice of the Peace was just around the corner.

And that was how discussion ended. The Rastokhin marched out haughtily and in silent fury, and Barbara Stepanovna went to the kitchen to make some more coffee for her other boarder, a student by the name of Stanislaw Marchotsky. There had been loud and insistent ringing from his room for quite a few minutes.

Barbara Stepanovna stood in front of the spirit stove in the kitchen. A nickel pince-nez, rickety with age, sat on her fat nose; her graying hair was disheveled, her pink, morning coat full of stains. She made the coffee, and thought how these  louts would never had spoken to her in such a tone if there hadn’t been that eternal shortage of money, that unfortunate need to constantly snatch, hide, cheat.

When Marchotsky’s coffee and fried eggs were ready, she brought his breakfast to his room.

Marchotsky was a Pole – tall, bony, light blond, with long legs, and well-groomed fingernails. That morning he was wearing a foppish grey dressing gown with ornamental military clasps.

He faced Barbara Stpanovna with resentment.

“I’ve had enough of there never being a maid around!” he said. “I have to ring for a whole our, and then I’m late for my classes”.

It was true that all too often the maid wasn’t there, and that Marchotsky had to ring and ring, but this time he had a different reason to for his resentment.

The evening before, he had been sitting with on the living room sofa with Rimma, Barbara Stepanovna’s oldest daughter. Barbara Stepanovna had seen them kissing two or three times and hugging in the darkness. They sat there till eleven, then till midnight, then Stanislaw laid his head on Rimma’s breast and fell asleep. After all, who in his youth has not dozed off on the edge of a sofa with his head propped on the breast of a high school girl, met by chance on life’s winding path? It is not necessary such a bad thing, and more often than not there are not consequences, but one does have to show a little consideration for others, not to mention that the girl might well have to go to school the next day.

It wasn’t until one-thirty in the morning that Barbara Stepanovna declared quite sourly that it was time to show some consideration. Marchotsky, brimming with Polish pride, pursed his lips and took umbrage. Rimma cast an indignant look at her mother.

The matter had ended there. But the following morning it was quite clear that Stanislaw hadn’t forgotten the incident. Barbara Stepanovna gave him his breakfast, salted the fried eggs, and left.

It was eleven in the morning. Barbara Stepanovna opened the drapers in her daughter’s room. The gentle rays of the weak sun gleamed on the dirty floor, on the clothes scattered throughout the room, on the dusty bookshelf.

The girls were already awake. The eldest, Rimma, was thin, small, quick-eyed, black-haired. Alla was a year younger – she was seventeen – larger than her sister, pale, sluggish in her movement, with delicate, pudgy skin, and sweetly pensive expression in her blue eyes.

When her mother left the room, she started speaking. Her heavy bare arm lay on the blanket, her little white fingers hardly moving.

“I had a dream, Rimma,” she said. “Imagine – a strange little town, small, Russian, mysterious… The light grey sky is hanging very low, and the horizon is very close. The dust in the streets is also grey, smooth, calm. Everything is dead. Not a single sound can be heard, not a single person can be seen. And suddenly I feel like I’m walking down some side streets I don’t know, past quiet little wooden houses. I wander into blind alleys, then I find my way out in the streets again, but I can only see ten paces ahead, and I keep walking on and on. Somewhere in front of me is alight cloud of whirling dust. I approach and see wedding carriages. Mikhail and his bride are in one of them. His bride is wearing a veil, and her face is happy. I walk up to the carriages, I seem to be taller than anyone else, and my heart aches a little. Then they all notice me. The carriages stop. Mikhail comes up to me, takes me by the arm, and slowly leads me into a side street. ‘Alla my friend’ he says in a flat voice, ‘all this is very said, I know. But there’s nothing I can do, because I don’t love you.’ I walk next to him, my heart shudders, and more grey streets keep opening up before us”.

All went silent.

“A bad dream” she added. “But who knows? Maybe because it’s bad, everything will turn out well and he’ll send me a letter.”

“Like hell he will” Rimma answered. “You should have been a little more clever and not run off to see him. By the way, I intend to have a word or two with Mama today!” she said suddenly.

Rimma got up, dressed, and went over to the window.

Spring lay over Moscow. The long somber fence outside their window, which stretched almost the whole length of the side street, glistened with warm dampness.

Outside the church, in its front yard, the grass was damp, green. The sun softly glided the lackluster chasubles, and twinkled over the dark face of the icon standing on the slanting column by the entrance to the churchyard.

The girls went into the dinning room. Barbara Stepanovna was sitting there, carefully eating large portions of food, intently studying the rolls, the coffee, the ham, through her spectacles. She drunk the coffee with loud short gulps, and ate the rolls quickly, greedly, almost furtively.

“Mama!” Rimma said to her severely, proudly raising her pretty little face. “I’d like to have a little chat with you. You needn’t blow up. We can settle this quietly, once and for all. I can no longer live with you. Set me free.”

“Fine,” Barbara Stepanovna answered quietly, rising her colorless eyes to look at Rimma. “Is this because of yesterday?”

“Not because of yesterday, but it has to do with yesterday. I’m suffocating here.”

“And what do you intend to do?”

“I’ll take some classes, learn stenography, right now the demand – “

“Right now stenographers are crawling out of the woodwork! You think the jobs will come running – “

“I won’t come to you for help, Mama!” Rimma said shrilly. “I won’t come to you for help. Set me free!”

“Fine,” Barbara Stepanovna said again. “I’m not holding you back.”

“I want you to give me my passport.”

“I’m not giving you your passport.”

The conversation had been unexpectedly restrained. Now Rimma felt that the passport matter gave her a reason to start yelling.

“Well, that’s marvelous!” she shouted, with sarcastic laugh. “I can’t go anywhere without my passport!”

“I’m not giving you your passport!”

“I’ll go turn myself into a kept woman!” Rimma yelled hysterically. “I shall give myself to a policeman!”

“Who do you think will want you?” Barbara Stepanovna answered, critically eyeing her daughter’s shivering little body and flushed face. “You thing a policeman can’t fint better – “

“I’ll go to Tverskaya Street! Rimma shouted. “I’ll find myself some old man – I don’t want to live with her, with this stupid, stupid, stupid – “

“Ah, so this is how you speak to your mother,” Barbara Stepanovna said standing up with dignity. “We can’t make ends meet, everything is falling apart around us, we’re short of everything, all I’ll ask is for a few minutes of peace and quiet, but you… Wait till your father hears about this!”

“I’m going to write him myself, to Kamchatka!” Rimma shouted in a frenzy. “I’ll get my passport from him!”

Barbara Stepanovna walked out of the room. Rimma, small and disheveled, paced excitedly up and down the room. Angry, isolated phrases from her future letter to her father tore through her brain.

“Dear Papa!” she would write. “You are busy, I know, but I have to tell you everything. May the allegation that Stanny dozed on my breast lie heavy on Mama’s conscience! It was an embroidered cushion that he was dozing on, but the center of the gravity lies elsewhere. As Mama is your wife, you will doubtless side with her, but I can’t stay here any longer, she is a difficult person! If you want, Papa, I can come to you In Kamchatka, but I will need my passport!”

Rimma paced up and down, while Alla sat on the sofa and watched her. Quiet and mournful thoughts lay heavily on her soul.

“Rimma is fussing about,” she thought. “while I am completely desolate!. Everything is painful, nothing makes sense!”

She went to her room and lay down. Barbara Stepanovna came in wearing a corset. She was thickly and naively powdered, flushed, perplexed, and pitiful.

“I just remembered that the Rastokhins are leaving today. I have to give them back their sixty rubles. They threatened to take me to court. There are some eggs in the cupboard. Make some for yourself – I’m going down to the pawnbroker.

 

*          *          *

 

When Marchotsky came home from his classes at around six in the evening, he found the entrance hall filled with packed suitcases.

…