Ст. Симеонов: КОНСТАНТИН И ВЕНИЗЕЛОС I

ПРИЛОГ број 1

Целосниот текст од српско – грчкиот договор од 19 мај 1913 година

Неговото Величество Кралот на Србија и Неговото Величество Кралот на Хелените, наоѓајќи дека нивен долг е да бдејат над сигурноста на своите народи и за спокојството на нивните кралства;

-освен тоа, при нивна изрична желба да го сочуваат трајниот мир на Балканскиот полуостров, а сметајќи дека најефикасно средство за постигање на таа цел е сврзувањето на двете држави во траен одбранбен сојуз,

-решија да склучат еден сојуз за мир, пријателство и заемна заштита, при што ветуваат никогаш да не му даваат агресивен карактер на чисто одбранбениот договор, та како свои ополномоштеници ги назначија:

-Неговото Величество кралот на Србија – полномошниот министер во Атина г. Матијас Бошковић, награден со кралскиот орден „Св. Сава“ и командирскиот крст на кралскиот орден на „Спасителот“,

-Неговото Величество кралот на Хелените – полномошниот министер во Белград г. Жан Александропулос, награден со командирски крст на кралскиот орден на „Спасителот“ и кралскиот орден „Таково“.

Денеска тие, откако ги разменија полномоштвата, го востановија следното:

-1.Двете договорни страни изрично го востановуваат заемното гарантирање на своите владенија и прифаќаат ангажман во случај ако, спротивно на очекувањата, едно од двете кралства, без никаква провокација од своја страна, биде нападнато, заемно да си дават помош со сите вооружени сили, а отпосле да не склучуваат мир, освен заедно и при взаемна усогласеност.

-2.При распределението на териториите на Европска Турција, кои за по завршувањето на сегашнава војна, ќе им бидат отстапени на балканските држави во мировниот договор со Отоманската империја, договорните страни се задолжуваат да не влегуваат в никакво одделно споразумение со Бугарија, да си укажуваат постојана поткрепа и да работат во меѓусебна согласност, кога заемно ќе ги поддржуваат територијални аспирации во долупосочените гранични линии.

-3.Двете договорни страни, имајќи предвид оти од животен интерес за двете кралства е никаква друга држава да не се вм‘кне меѓу респективните им владенија западно од реката Вардар, изјавуваат дека взаемно ќе си укажуват помош, заради потребата Србија и Грција да имаат заедничка граница. Таа граница, востановена врз база на моменталната окупација, ќе започнува од високиот врв на планинската верига Кама, со којшто се одделува басенот на пунктот Шкумбија, ќе го заобиколи Охридското езеро, ќе стигне до западниот брег на Преспанското езеро кај селото Конско и источниот брег на езерото кај Долно Дупени, ќе мине преку Рахманли, ќе врви по вододелницата меѓу реките Црна и Мегленица, и ќе стаса до реката Вардар, на околу 3 километри јужно од Гевгелија, согласно подробно посочената граница во Анексот бр. 1 од овој договор.

-4.Двете договорни страни признаваат дека српско-бугарската и грчко-бугарската гранична линија ќе бидат воспоставени врз принципот на актуелната окупација и врз база на рамновесието меѓу трите држави и тоа:

-Источната српска граница ќе почнува од Гевгелија, ќе врви по течението на Вардар до притоката Бојимија-дере, ќе продолжи по таа река и, минувајќи преку котите 120, 350, 754, 895 и 577, како и реките Крива Лакавица, Брегалница и Злетовска, ќе се усмери кон еден пункт на старата турско-бугарска граница на Осоговската планина, котата 2225, согласно деталната гранична линија посочена во Анексог бр. 2 од овој договор.

-Грчката граница кон Бугарија ќе и’ ги остави на Грција, на левиот брег на Вардар, териториите окупирани од српските и грчките војски спроти Гевгелија и Давидово, се’ до Беласица и Дојранското езеро, а потоа заобиколувајќи јужно од Кукуш, таа ќе минува преку реката Струма, северно од мостот при Орлак и ќе врви преку езерото Тахинос и реката Ангиста кон Морето до еден пункт, источно од Елефтерискиот залив, согласно деталната гранична линија посочена во Анексот бр. 3 од овој договор.

-5.Ако се случи разногласие со Бугарија спрема горепосочените граници, двете договорни страни оставаат резерва, во согласност со Бугарија, да предложат спорот да биде даден на медијација и арбитража кај државните главатари на Тројниот сојуз и главатари на други држави. Во случај Бугарија да откаже да го прифати овој начин на мировно уредување на прашањето и да се сврти кон застрашително поведение против едно од двете кралства, или ако се обиде да ги наложи своите претензии по пат на сила, двете договорни страни торжествено се задолжуваат да си укажат заемна помош со сите вооружени сили и отпосле да не склучуваат мир, освен при взаемно согласие.

-6.За да се подготват и да ги осигураат средствата за воена одбрана, ќе биде склучена воена конвенција во најкус можен рок, след потпишувањето на овој договор.

-7.Неговото Величество кралот на Хелените се задолжува на владата да и’ ги даде сите олеснувања и да гарантира за период од 50 години полна слобода на српската увозно-извозна трговија преку Солунското пристаниште и железничките пруги од Солун кон Скопје и Битола. Таа слобода ќе биде колку што е можно поширока, онолку колку што овозможува потполното и целосното упразнување на грчкиот суверенитет. Една специјална конвенција ќе биде склучена помеѓу двете договорни страни во рок од 1 година, сметајќи од денес, за да се уредат поединостите од овој член на договорот.

-8.Двете страни се согласуваат дека веднаш по дефинитивното уредување на сите прашања, коишто произлегуваат од сегашнава војна, генерал-штабовите на обете армии ќе се спогодат за паралелно увеличување на воените сили на секоја држава.

-9.Двете договорни страни дека по ликвидирањето на сегашната војна, ќе пристапат, по заедничка согласност, кон проучување на еден проект за царинска унија, со цел да се зацврстат трговските и економските односи на обете страни.

-10.Овој договор ќе влезе во сила веднаш за период од 10 години. Ако една од траните има намера да се ослободи од своите задолженија, треба тоа да и’ го соопшти 6 месеци порано на другата страна. Во спротивно, договорот ќе биде обврзувачки за период од 1 година за двете страни, сметано од денот на денунцирање на договорот.

-11.Овој договор ќе биде чуван во апсолутна тајност. Тој не ќе смее да и’ биде соопштен на трета сила, било целосно било делумно, освен во согласност со двете страни.

-Договорот ќе биде ратифициран колку што е можно побрзо. Ратификациите ќе бидат разменети во Атина. Како уверение на горното, респективните ополномоштеници го потпишаа договорот и ставија печат испод него.

Склучен во Солун во два примерока на 19 мај 1913 година.

            Жан Александропулос          М. Бошковић

Макс Хоркхајмер: ПОМРАЧУВАЊЕ НА УМОТ

IV

Устрем и пад на индивидуализмот

...Државното ограничување на правото на поседување злато е симбол на потполната промена. Дури и членовите на средната класа мораат да и’ се препуштат на несигурноста. Индивидуумот мора да се утеши со помислата дека неговата влада, корпорација, здружение, синдикат или осигурителен завод ќе се погрижи за него кога ќе се разболе или кога ќе дојде до пензионирање. Различни закони кои што забрануваат приватно поседување злато ја симболизираат пресудата против независниот економски индивидуум. Во либерализмот, питачот секогаш бил трн во окото на рентиерот. Во доба на великиот бизнис, просјакот и рентиерот исчезнуваат. Нема сигурносни зони на пространите улици на општеството. Сите мора да се засолнуваат. Претприемачот стана функционер, научникот професионален експерт, а филозофската максима Bene qui latuit, bene vixit е неускладлива со деловните циклуси. Секој е под камшикот на нечие више посредништво. Оние пак, кои заземаат командни позиции, имаат малку повеќе автономија отколку нивните подредени; ама нив ги попречува власта која што ја имаат в раце.

Секоја инструменталност на масовната култура служи за јакнење на општествените притисоци врз индивидуалноста, исклучувајќи секаква можност дека индивидуумот ќе успее да се сочува, наспроти атомизираната машинерија на модерното општество. Акцентот на индивидуалниот хероизам и на човек кој успеал да се издигне со сопствен труд во популарните романи и филмови не го обезвреднуваат ова посматрање на работите. Тие поттикнувања кон самоодржување, направени со машина, всушност го забрзуваат распаѓањето на индивидуализмот. Идентично како што паролите за непопустлив индивидуализам во суштина им користат на големите трустови во битката за нивно издвојување од општествена контрола, така и во масовната култура реториката на индивидуализмот, наметнувајќи обрасци на колективно однесување, го порекнува основното начело кое го проповеда. Ако според зборовите на Хјуи Лонг секој момок може да биде крал, зошто не би можела секоја девојка да биде филмска кралица, чија единственост се состои во тоа да биде типична?

Индивидуумот повеќе нема засебна повест. Иако се’ се менува, ништо не се мрднува од место. Нему не му требааат ниту Зенон, ниту Кокто, ни елејскиот дијалектичар ни парискиот надреалист, да му каже што мисли кралицата (...) кога вели: „Потребно е да трчаш колку што можеш за да останеш на исто место“ или како што во својата дивна песна се изрази Ломброзовиот лудак:

Приковани за својата гордост

Како тркала за својата оска

Во вечни кружења се губиме

Лутајќи секогаш и секогаш тука.

Забелешката дека индивидуумот, наспроти се’, не исчезнува сосема во новите имперсонални установи, дека индивидуумот е подеднакво непопуслив и необуздан, се чини дека не стои. Таа примедба, имено, содржи зрнце вистина, а тоа е дека индивидуумот е се’ уште подобар од светот во којшто живее. Па сепак, изгледа дека неговиот живот оди според следот што му одговара на формуларот што од поединецот се бара да го пополни. Неговата интелектуална егзистенција се исцрпува во изборите на јавното мнение. Особено таканаречените големи индивидуи на денешницата, идолите на масата, не се изворни индивидуи, тие се напросто креатури на сопствената популарност, увеличување на сопствените фотографии, функции на општествените процеси. Совршениот надчовек, на кого предупреди загрижениот Ниче, ест проект на потлачените маси, значи попрво Кинг Конг отколку Чезаре Борџија. Хипнотичката зачараност што ја предизвикаа таквите лажни над-луѓе, како на пример Хитлер, произлегува не толку од она што тие го мислат, говорат или прават, колку од нивните лакрдии што ги опчинуваа обичните лѓе, лишени од својата спонтаност низ индустриското процесуирање.

Опишаните тенденции веќе доведоа до најголемата катастрофа во европската историја. Некои од причините беа специфично европски. На други може да им се најде траг во длабоките промени на човековиот карактер под влијание на меѓународните текови. Никој не може да порекне дека тие разорни тенденции ќе бидат зауставени во блиската иднина. Меѓутоа, постои се` поголемо уверување дека неподносливиот притисок на индивидуумот не е неминовен. Треба да се надеваме дека луѓето ќе увидат оти тој не произлегува од чисто техничкиот процес на производство, него од општествената структура...

Фашизмот се послужи со терористички методи во настојувањето да ги сведе свесните човечки битија во социјални атоми, зашто се плашеше дека се’ поголемото разочарување во сите идеологии може да ги наведе луѓето да ги сфатат своите сопствени најдлабоки можности: и стварно, во некои случаеви, општествениот притисок и политичкиот терор искалија длабок човечки отпор кон ирационалноста – отпор којшто е јадро на вистинска индивидуалност.

Правите индивидуи на нашето време се мачениците кои минаа низ пеколот на страдањето и попнижувањето, во отпорот против подјармувањето и потлачувањето, а не личностите од поп-културата што се пуваат и конвенционалните достоинственици. Тие неопејани херои свесно ја изложија својата егзистенција како поединци на терористичкото уништување. Анономните маченици на концентрационите логори се симболи на човештвото кое настојува да се роди. Задача на филозофијата е да го преведе она што тие мартири го сторија во говор што ќе се чуе. Дури и тогаш кога нивните гласови ги замолчи тиранијата.

(„Eclipse of Reason“, изд. Оксфорд јуниверзити прес 1947)

ЕДВАРД БЕРНАЈС: Кристализирање на јавното мнение

ПРЕДГОВОР

Периодот од Втората светска војна 1941-1945

Сега, за време на Втората светска војна, активностите се фокусираан на воениот напор. Офисот за Воени информации во земјата и во прекуморието ја согледа важноста од добар паблик рилејшнс. Пролиферацијата на ПР-службеници во Втората светска војна створи нови регрути од оваа област и за ерата на мир која предстоеше. За време на Војната бизнисот, преку придонесот што го даваше за милитаристичката машинерија, ја поврати самодовербата и иницираше нови активности дизајнирани да го идентификуваат стопанството со јавниот интерес. Военодопскиот придонес на американската економија да се победи во Војната беше силно потенциран при таа активност.

И токму пред Војната да заврши, со надежите за т.н. Смел Нов Свет, мноштво институции во земјата – профитни и непрофитни – ги согледаа своите дотогашни релации со општеството и внимателно размислија какви ќе бидат тие релации во иднината.

Во меѓувреме, терминот паблик рилејшнс беше се’ поприфатен. Во 1943, тој беше вклучен во Речникот на социологија. Широко базирајќи се на стојалиштата во мојата книга „Кристализирање на јавниот опинион“, Речникот вака го дефинираше  поимот Пи-Ар: „корпус од теории и техники исползувани во прилагодување на односите меѓу еден субјект и неговиот публикум. Овие теории и техники претставуваат аплицирање на социологијата, социјалната психологија, економската и политичката наука, како и користење на извесни вештини на новинари, артисти, организациони експерти и адвертајзери во специјални проблеми инволвирани во ова засебно поле на активности“. Како секундарно заначење на Пи-Ар го пишува следново: „релации на индивидуалци, здруженија, владини институции или корпорации со фокус-групи што мора да се земат во обзир при извршувањето на нивното фунфункционирање. Овие фокус-групи можат да вклучуваат гласачи, купувачи, вработени, невработени, бивши вработени, акционери, членови на антагонистички групи, соседи и сл.“.

Во истиот сегмент, ПР-советникот беше дефиниран како стручњак во „анализирање на односите со неприлагодени лица; лоцирање на можните причини за неприлагоденост кај определен клиент, како и во чувствата и размислувањата кај дел од јавноста; советување на клиентот како да ја надмине неприлагоденоста и тестирање техники во решавањето на бројни проблеми во општеството“.

Две години подоцна, во 1945, Вебстеровиот речник го вклучи терминот Пи-Ар. Арно ама, дефинициите се’ уште не беа бистри. Американскиот Трезор на Сленгот (...) како синоними излиста 28 термини, вклучително и адвертајзментор, прес-помошник, ПР-советник, флеш-торбеш, паблисити-мен, спејс-грабер, трубач и сл.

Односите со јавноста експандираат – 1946 до денес

Во седмиот период, од 1946 до сегашноста, професијата за односи со јавноста експандираше паралелно со растечкото прифаќање на концептот за коинцидирање на јавниот и приватниот интерес.

На барање на уредниците на Енциклопедија Британика, јас напишав статија на оваа тема во нивното издание од 1947 под назив „Десет години полни со настани“. Во ноември 1947, филм насловен како „Паблик рилејшнс“ во серијалот „Марш на времето“, беше прикажан ширум земјата, но тој прикажа еден стар модел на прес-агент.

Следната година Реџиналд Клоу во Енциклопедија Американа, ги опиша односите со јавноста како „уметност на анализирање, влијаење и интерпретирање на одредена персона, идеа, група или фирма, на тој начин што нејзиното однесување во најголем степен ќе се усклади со поимањето на јавното добро“. Тоа беше добра парцијална дефиниција, ама едвај ги покриваше сите околности и ситуации. Таа беше точна само како опис на добрите односи со јавноста.

Во 1948, како помошник-професор по паблик рилешнс, јас одржав курс на Универзитетот во Њујорк. На првата сесија, 25 студенти дадоа 25 различни дефиниции на ПР-от, наспроти тоа што терминот беше дефиниран и редефиниран 25 години.

Во мај 1949, во статија на списанието Форчн под наслов „Бизнисот се’ уште е во маки“, беше констатирано дека недостигот од погодна клима за трошење се должи на фактот што 95 отсто од информациите ширени како ЕПП, беше всушност проста прес-агентура, наменета само да се сврти вниманието кон продуктот, а не и да креира добри односи со конзумот.

Форчн формулираше сопствена дефиниција, а таа е дека „добри односи со јавноста значат добар перформанс – јавно признаен“. Ова значеше своевидно оддавање признание на влијателната публика.

Во 1950, Наџент Вединг од Универзитетот во Илиноис, утврди дека од 85 фирми што се бават со ПР, „само 35,3% ја прифаќат базичната дединиција дека станува збор за двонасочна комуникација...“. Останатите 64,7% биле помалку спремни да го прифатат ова основно правило.

Меѓутоа, кога Војната беше готова, многубројни капетани на индустријата застана на становиште дека Пи-Арот претставува една од главните сили во динамиката на бизнис-напредокот. Луѓе како Франк В. Абрамс од Стандард Оил од Њу Џерзи, Пол Гарет од Џенерал Моторс, Фред Гарли од компанијата Санта-Фе, или пак Едгар Квини од Монсанто, го примија ехото од лозинката на Форчн – а тоа е дека „Добриот ПР е добар перформанс – јавно признаен“. Како резултат на ова ново мислење, бизнисот и индустријата оттогаш наваму континуирано етаблираат нови и нови ПР-департмани...

Во 1960, после 4 децении на дискусии и обиди да се утврди специфичното значење на терминот Пи-Ар, тој се’ уште се се употребува во стилот кеч-ол, кога се работи за соодветни активности.

Но, конфузијата што понекогаш го замаглува генералното значење не ја спречи професијата паблик-рилејшнс да нарасне до својата зрелост, докажувајќи ја својата вредност во општеството и постојано здобивајќи се со се’ поголем респект. Ново во однос на старите занимања е што таа ги впрегна пронајдоците на социјалните науки во светот со растечка комплексност, а константните промени се покажаа како корисна снага за прилагодување.

Денес нашето доба се нарекува ера на паблик-рилејшнсот. Секако, кога јас и мојата сопруга сефте разговаравме за „Кристализирање на јавното мнение“ во раните 1920-ти, ни во наштите најимагинативни надежди не можевме да го замислиме статусот и важноста на полето што оваа книга прва го заора.

Едвард Л. Бернајс, јуни, 1961

ИМАНУЕЛ КАНТ: За убавото и возвишеното

ТРЕТ ОДДЕЛ

За разликата помеѓу возвишеното и убавото во меѓусебните односи на машкиот и женскиот пол

...На убавото ништо не му е така спротивно како одвратното, а под возвишеното ништо не е подолно од смешното. Затоа за мажот нема попогрден назив од будала, а за жената ништо потешко неможе да се каже од тоа дека е одвратна. Англиски „Спектатор“ (познат англиски неделен весник, б.а.) држи до тоа дека за мажот нема поувредлив прекор од тоа дека е лажго, а за жената дека не е чедна. Доколку за тоа се суди строго според моралот, допуштам дека таа оценка може да биде точна. Само, тука не станува збор за тоа што само по себе заслужува најостра оценка, ами за тоа што најсилно ќе здоболи. И затоа го прашувам секој читател дали може во мислите да не се согласи со мене. Госпоѓицата Нинон Ланкло (1620-1705, отмена француска куртизана, ќерка на еден благородник од Турена, образована на Монтењ и Сарон, чуена по својата убавина и дух; за да би била слободна, ги одбила сите свои додворувачи и ги привлекла најдобрите духови на своето време во својот салон, б.а.) воопшто не претендирала на почитување на својата чедност, но сепак би била тешко увредена ако некој од нејзините љубовници, во својот суд за неа, би се огрешил по тоа прашање; а познат е и грозниот удес што го снашол Моналдески (Џовани Риналдо маркиз Моналдески, Италијанец, љубимец на Христина Шведска; 1656 г. ја придружувал Христина на патот за Франција; погубен е 1657 г. во Фонтенбло зашто наводно на Шпанците им го издал планот за освојување на Неапол, кој што го спремале Христина и Мазарен, б.а.) поради навредливиот израз од тој вид пред една кнегиња, на која не и било до тоа да ја сметаат за Лукреција (легендарна хероина на стариот Рим; според преданието, нејзе ја обезчестил синот на царот Тарквиниј Охолиот – 6. век пр.н.е. – и таа поради тоа си го одзела животот. Тој настан, исто според преданието, послужил како повод за прогонство на Тарквиниј од Рим и за основање на Републиката – 510 г.пр.н.е., б.а.)...

Срамежливоста е тајна да се обуздаат како природата, така и еден нагон кој е речиси нескротлив и, со оглед на тоа што повикот на природата е секогаш на негова страна, секој пат изгледа дека е во склад со добрите, морално-позитивните особини, иако е разуздан. Според тоа, срамежливоста како дополна на принципите е неопходна; оти нема ниеден друг случај каде што нагонот толку лесно станува софист во измислување на добри изговори, како овде, Од друга страна, срамежливоста служи и за тоа да навлече таинственост врз нагонот, за неговото дознавање да не би предизвикало одвратност или макар само рамнодушност према неговите крајни цели, од што пак извираат најживите и најфините стремежи на човековата природа. Оваа особина е посебено својствена на поубавиот пол и вонредно му прилега. Неотесано е и грубо со простачки шеги, кои ги викаме мрсни, да се доведува во прашање нечија чедност и да се предизвикува нивното срдење. А, бидејќи половиот нагон  - можеме колку сакаме да заобиколуваме – сепак лежи во основата на сета драж, и бидејќи жената е секогаш предмет на пристојна забава, можеби мажите си допуштаат себе си слобода, низ палавоста на нивните шеги, провлечат некоја алузија заради која ги нарекуваат лола – оној што обесува; па бидејќи немаат намера да вреѓаат со дрски погледи, ниту да ја напаѓаат честа на жената, сметаат дека имаат право личноста што нивните шеги ги прима ладно или нељубезно, да ја нарекуваат лажна светица. Ова го наведувам само затоа што тоа обично се смета за дрскост во бонтонот; а што се однесува до судот кон строгата моралност, тој не спаѓа тука, оти си поставив задача да ги посматрам и разложувам само појавите.

Благородните особини на поубавиот пол во кои, како што напоменавме, никогаш не смее да се изгуби чувството за лепо, најјасно и најсигурно се покажува  во скромноста, оној тип на племенита едноставност и наивност. Од неа просјајуваат мирна наклонетост и почитување кон другите, истовремено здружени со извесна благородна вера во себе и со оправдано самопочитување, кое што секогаш се наоѓа во возвишениот карактер. Пошто оваа фина мешавина со својата драж ги освојува другите, а во истовреме преку уважувањето ги докоснува, таа на тој начин ги брани сите останати особини од атакот на прекор и подсмев. Личностите со ваква нарав имаат срце и за пријателство, а тоа кај жените никогаш не можеме доволно високо да го цениме, прво – затоа што е многу ретко, а второ – затоа што мора во истиот замав да биде и мошне привлечно.

Имајќи на ум дека нашата намера е да расправаме за чувствата, ќе биде сигурно пријатно да се обидеме под поим да ја подведеме различноста на впечатоците кои на мажот го чинат цртите на лицето и стасот на поубавиот пол. Сета таа чар во основа е испреплетена околу половиот нагон. Природата оди со својата велика цел и сите финеси кои се придружуваат, колку и да изгледаат оддалечени од тоа, не се ништо друго освен украсна рамка и својата драж ја црпат од ист извор. Здравиот и сиров вкус, кој секој пат се држи до близу со овој нагон, не се обѕира многу на отменото држење, цртите на лицето, очите на жената итн.итн., зашто му е само до полот, останатото се празни „тричарии“.

Иако таквиот вкус не е баш фин, сепка не треба да биде презиран, зашто огромно мнозинство на луѓето, со неговат помош, го држи големиот поредок на природата на мошне прост и релиабилен начин. Така доаѓа и до мнозинството бракови и тоа кај најмарливиот дел од човечкиот род, па бидејќи на мажот не му се ројат низ глава нечии прекрасни црти на лицето, „сањалачки“ очи, убави манири итн., ниту пак тој било што од тоа разбира, ќе биде, од своја страна, дотолку побуден кон домаќинлакот, штедливоста итн., а и према миразот. Што се однесува до оној со пофин вкус, тој се врзува за она што во појавата или во изразот на лицето е морално или за она што воопшто и не спаѓа во сферата на моралноста. Жената со ваква драж велиме дека е љупка. Убаво скроен стас, правилни црти, боја на очи и тен за контраст – сето тоа е убаво исто онака како што букетот цвеќе предизвикува ладно допаѓање. Самото лице не кажува ништо дури и да е љупко и не му говори на срцето. Што се однесува пак до цртите на лицето, очите и нивниот израз, тие се наклонуваат или кон чувството за возвишено или кон чувството за убаво. Жената чија што драж е прикладна на нејзиниот пол и го истакнуваат првенствено моралниот израз за возвишено ја нарекуваме убава жена во вистинската смисла на зборот; онаа пак, во чиј морален лик, доколку тој се огледа во изразот и во цртите на лицето, се истакнуваат првенствено особините на лепотата ги нарекуваме привлечни, а кога тоа е на еден повисок степен, тогаш неа ја викаме дражесна.

(Имануел Кант - О Лепом и узвишеном, Графос Белград, 1988)

Емили Дикинсон: ПОЕЗИЈА

57

Да штујеш обичне дане

У доба годишња нанизане,

Само се сјетити треба

Да сваки може лишити

Тебе, ил мене, ситнице

Која се зове бити!

108

Нека се Хирург с више опреза

Скалпела свог дотиче -

Испод сваког финог му реза

Кривац-живот се миче!

216

Сигурна у Алабастреним Собама -

Нетакнута зорама –

Ни подневима –

Лежи смјерна паства Васкрсења-

Рогови Сатенски – кров од Камења –

Силна иду Љета – у Млађаку – над њом –

Свјетови дубе Лукове –

Сводови веслају –

Круне – падају – Дуждеви – кончају –

Нечујни ко Тачке – на Диску Сњежном –

465

Зуј Муве зачух – кад умријех –

У соби је била Тишина

Слична Тишини што дијели

Два Насртаја Олујина –

Очи околу – сухе од плача –

А уздаси су накупљани

За тај Обрачун крајњи кад ће

Да се у Соби – Краљ обзнани –

Све Спомене сам завјештала –

Сваки трун себе преписала

Који додељив беше – потом

Једна је Мува умијешала

Свој зуј – Плав – муцав – неизвјестан –

Између мене – и свјетла дањег –

Тад – неста Прозор – и више нисам

Могла да видим – гледање –

712

Јер не могох да Смрти станем –

Она ми је љубазно стала –

Тек нас двије – и Бесмртност –

Кочије садржала –

Возисмо споро – Њој се не жури –

А ја сам оставила

И посленост и љеност своју –

Јер удворна је била –

Прођосмо Школу, гдје у игри

Боре се Малишани –

Прођосмо Поља Жита што пиљи –

И Залазак Сунчани –

Ил боље – Он нас прође –

Од Росе студ ме испунила –

Јер хаљина ми – Паучина –

А Шал ми – тек од Тила –

Стасмо пред Кућом која личи

На отеклину Земље –

Кров бјеше једва – видљив – а Кровни

Вијенац – испод Земље –

Отад – Стољећа минуше – ипак

Чине се краћа од дана

Кад прозрех да су Коњске Главе

У Вјечност загледане –

817

Удадоше ме за тебе –

За Домаћина Рајскога –

Ја сам Невјеста Оца и Сина

Невјеста Духа Светога.

Раскинуће се друге Заруке –

Други Брак не вриједи –

Само ће Чувар овог Прстена

Да Смртност побиједи.

1212

Свака ријеч –

Веле – мрије –

Чим се рекне.

Ја кажем баш

У такав час

Живот стекне.

1544

Који Небеса не нађу доле –

Она ће горе да промаше –

Анђели – куд год преселимо –

Изнајме кућу близу наше –

1719

Бог је заиста љубоморан Бог –

Он љути се кад схвати

Да нам је милије једни с другим

Но с њим се играти.

(изд. Свјетлост – Сараево 1988, прев. Јасна Левингер и Марко Вешовић)

Фридрих Вилхелм Јозеф Шелинг: ФИЛОЗОФИЈА НА УМЕТНОСТА

ОПШТ ДЕЛ

Конструкција на уметноста воопшто

34. Боговите меѓу себе нужно пад сочинуваат тоталитет, свет (со ова преоѓам на внатрешната конструкција).

-Бидејќи во секој лик апсолутот е поставен со ограничување, тој токму со тоа ги претпоставува сите други ликови и посредно или непосредно, секј поединечен лик ги претпоставува сите други, а сите други – секој поединечен. Според тоа, тие меѓу себе нужно сочинуваат еден свет во кој што се’ е взаемно одредено, една органска целина, тоталитет, еден свет.

35. Единствено со тоа што меѓу себе сочинуваат еден свет, боговите стекнуваат независна егзистенција за фантазијата или стекнуваат независна поетска егзистенција.

...Објаснение на двата претходни параграфа (34. и 35.) Откако веќе е створен тој автентичен свет на фантазијата, на имагинацијата не и’ е веќе поставена никаква друга граница токму поради тоа што во неа сето она што е можно, е и непосредно стварно. Тој свет може – дури и мора – да се изградува до бесконечност и тоа поаѓајќи од една точка; сега веќе не е исклучен ниту еден возможен однос помеѓу боговите и ниедно ограничување на апсолутот. – Со тоа што сите ликови, како за себе постоечки битија, се посматраат во сите заплети и односи и што меѓу нив самите се образува круг на односи и засебна историја, тие стекнуваат највисок објективитет, со што тие творби на фантазијата преоѓаат во митологија.

Кога станува збор за тоталитетот на творбите на грчката митологија, може да се покаже дека сите можности кои лежат во царството на идеи, онака како што го конструира филозофијата, се исцрпени во грчката митологија. – Ноќта и фатумот, кој што е дури изнад боговите, како што е Ноќта мајка на боговите, тие се темна позадина, сокриен таинствен идентитет од кој што сите тие произлегле. Обата се’ уште лебдат над нив; меѓутоа, во светлото царство на ограничени и спознатливи ликови, Јупитер е апсолутна точка на индиференција, во него апсолутната моќ е здружена со апсолутната мудрост; зашто, кога по женидбата со Метида, му било прорекнато дека таа ќе ну роди син, кој соединувајќи ги двете природи, ќе владее со сите богови, тој ја проголтал и сосема ја соединил со себе: очигледен симбол на апсолутната индиференција на мудроста и моќта во вечното битие. Сега пак, тој непосредно сам од себе, ја родил Минерва, која опремена и вооружена, излегла од неговата вечна глава – симбол на апсолутната форма и на универзумот, како слика на божествена мудрост, која во својата потполна форма, безвремена произлегува од вечниот принцип. Само што Јупитер и Минерва тоа не го значат, тие се тоа. Идеите во филозофијата и боговите во уметноста се всушност едно исто, но секој за себе е она што е, секој е сопствено видување на истото, ниеден не постои заради друг или да би значел нешто друго. – Од творбата на Јупитер се отстранети сите ограничувања, освен неопходните; сите ограничувања постојат само да би овозможиле да се види она суштинското. Апсолутната моќ баш затоа е одново највисок мир: Јупитер ќе намигне со веѓите и Олимп ќе се затресе. Тој речиси да сее молњи, како што се изрази еден понов поет. Минерва во самата себеси го носи сето она што во себе има форма. Високото и Моќното, Уметничкото и Разорното, Соединувачкото и Раздвојувачкото. Формата сама по себе е ладна, зашто во таа одвоеност и е туѓа граѓата, но таа во исто време е и највисока моќ која не знае за никаква слабост, ниту за заблуда; оттаму, таа е во исто време и праслика и вечна пронаоѓалка на севкупната уметност и страшна разорителка на градови, таа нанесува рани, ама и ги зацелува. Таа како апсолутна форма е соединувач, арно ама е и богинка на војната за човековиот род. На високиот Олимп, во ведрото подрачје на божественото, нема никаков спор, бидејќи она што е тука спорно, тоа е одвоено или соединето, изградено до подеднаква апсолутност; војните – тие работилници на немирното градење и разорување, мените и промените, постојат само во нискиот свет, таму каде што една форма востанува против друга форма, едно посебно против друго посебно; меѓутоа сите тие појави на воено разорување како можност лежат во крилото на апсолутната форма. Затоа може да се каже дека девствената Минерва, која самата не е родено од мајчино крило, е и најплодната од сите божества. Речиси сите човечки дела се нејзини творби; во својата строгост (чистата форма) таа е подеднакво богинка на филозофите, уметниците и ратниците, а нејзиното височество почива првенствено на тоа што единствено таа го соединува она што е спротивно, затоа што во нејзината слика се’ се сведува на тоа дека таа е неподвижна, секогаш иста, непроменлива мудрост. – Јунона ја има од Зевс чистата моќ без возвишена мудрост. Оттаму нејзината омраза кон се’ што е божествено, што се создава во текот на времето кое Јупитер го наметнал, како на пример кон Аполон, Дијана итн. Кога Јупитер од самиот себе ја раѓа Минерва, оваа – Јунона, без Јупитеровото учество, како акт на пркос, го раѓа Вулкан, вајар на духовитите трудови без високата мудрост на Минерва, ракувачот со оган и творецот на оружјето, чија што рака само го води чеканот. Оваа творевина на фантазијата и на спротивставување на Минерва се покажуваат како мошне значајни – кога Вулкан се зажелел да се венча со Минерва, наместо неа, во една залудна борба, ја оплодил Земјата, по што оваа го родила Ерихтониј со змејските нозе. Познато е дека змејскиот лик секогаш го означува она што изникнало од Земјата: на тој начин, Вулкан е означен само како земска форма на уметноста, која залудно тежнее да се соедини со небесната, исто како што Венера, која со него е соединета, ја претставува земската убавина, макар што нејзината  висока праслика престојува на небесата.

Не пожелувајќи во тие дражесни творби да внесеме умна поврзаност, сепак можеме целиот ланец, онака како што се протега од Јупитер до главните божества, да го одредиме на следниов начин. Демек Јупитер, како вечен отец, е апсолутна точка на индиференција, тој е на Олимп, издигнат над секој спор; крај него престојува ликот на Минерва, вечната мудрост – негова „паслика“ која што произлегла од неговата глава. Под нив е: а) формативниот и безформниот принцип во реалниот свет (железо и вода) Вулкан и Нептун, кои што ги спојува подземниот бог Плутон – стигискиот Јупитер, владетел на царството на Ноќта или на невољата. Како што е овој точка на индиференција (слично на Јупитер) на реалниот свет, така е б) Аполон точка на индиференција на идеалниот свет, спротивна слика на Плутон, кој се прикажува како стар, додека Аполон се покажува како младешки убав; едниот е во пустото царство на сенки, празни ствари и темнина, другиот е бог на светлината, идеите, на живиот лик, кој со оглед на тоа што во своето царство го трпи само она што е живо, со блага стрела му подарува смрт на она што свенало од старост. Како што неговите стрели, густи како зраци, во снопови го уништуваат она што му е омрзнато, како на пример Грците, оти го увредиле неговиот свештеник. Сите останати својства на тој бог, да е исцелителен, да е творец на исцелителот Асклепиј, да е водач на музите, осветител на иднината и да е севидно светско око на небото – сите тие особини се согласуваат со значењето кое и’ го дадовме на таа божја слика. Најважните од тие особини повторно ги наоѓаме одвоени кај Марс, кој на Вулкан му одговара од идеалната страна, и кај Венера, која му одговара на безформниот принцип Нептун, како највисока земска форма, која што и самата, според старата митологија, најпрвин се оттргнала од царството на безформното – од Океан, со кој пак од новите богови, владее Посидон.

(изд. БИГЗ - Белград 1989)

ТОМАС ПЕЈН: Документи за американската демократија

РАЗМИСЛУВАЊА ОКОЛУ СЕГАШНАТА СОСТОЈБА НА АМЕРИКАНСКИТЕ РАБОТИ

Европа е прекалено гъсто населена с кралства, за да живее дълго в мир, и щом избухне война между Англия и някоя друга държава, търговията на Америка се разрушава поради нейната връзка с Британия. Следващата война може да не се окаже победна като последната^[6] и ако стане така, сегашните привърженици на помирението тогава ще искат отделяне, защото неутралитетът в такъв случай ще бъде по-сигурна охрана, отколкото конвоиращият кораб. Всичко честно и разумно се застъпва за отделяне. Кръвта на убитите, разплакалият глас на природата вика:

ДОШЛО Е ВРЕМЕ РАЗДЕЛНО! Дори разстоянието, на което всемогъщият е разположил Англия и Америка, е силно и естествено доказателство, че господството на едната над другата никога не е било замисъл на небето. Времето, в което континентът е открит, също така се прибавя към тежестта на доказателствата, а начинът, по който е заселен, увеличава силата им. Реформацията беше предшествана от откриването на Америка, като че ли всемогъщият милостиво е искал да отвори храм за преследваните в бъдещите години, когато родината няма да им дава нито дружелюбие, нито сигурност.

Мнозина имат добрата участ да живеят далече от мястото на сегашното нещастие; злото не е стигнало достатъчно близко до техните врати, за да ги накара да почувствуват несигурността, която е надвиснала над всички американски имущества. Но нека въображението ни пренесе за малко в Бостън^[7]; това огнище на отчаяние ще ни научи на мъдрост и ще ни накара да се отречем завинаги от една държава, в която не можем да имаме вяра. Жителите на нещастния град, които само преди няколко месеца живееха охолно и спокойно, сега нямат друг избор освен да чакат и да гладуват или да тръгнат да просят. Застрашени от огъня на своите, ако останат в града, и от грабежите на английските войници, ако го напуснат, в сегашното си положение те са пленници без надежда за спасение и при една обща атака за избавлението им ще бъдат изложени на яростта и на двете армии.

Хората с по-бездейна природа гледат някак несериозно на оскърбленията на Великобритания и като се надяват все още, че всичко ще мине добре, са склонни да извикат: „Стига, стига, ние пак ще бъдем приятели, въпреки това.“ Вгледайте се обаче внимателно в страстите и чувствата на човешкия род, отнесете учението за помирението към мерките на природата и след това ми кажете дали можете оттук нататък да обичате, да почитате и да служите вярно на една държава, която е донесла огън и меч във вашата страна. Ако не можете да направите всичко това, тогава само се заблуждавате и с вашата мудност съсипвате потомството. Вашите бъдещи отношения с Британия, която нито можете да обичате, нито да почитате, ще бъдат насилени и неестествени и като се основават само на сегашното удобство, за кратко време отново ще стигнат до още по-окаяно състояние от предишното. Но ако кажете, че все пак бихте могли да отминете насилията, тогава аз ви питам: Изгорена ли е вашата къща? Унищожено ли е пред очите ви вашето имущество? Лишени ли са вашите жена и деца от легло, на което да спят, или от хляб, с който да се нахранят? Отнела ли е тяхната ръка ваш родител или ваше дете, оставяйки ви съсипан и злочест? Ако не е, тогава не можете да съдите тия, на които е отнела. Ако е отнела и въпреки това можете да се ръкувате с убийците, тогава сте недостоен да се наричате съпруг, баща, приятел или любим; и каквато и да е вашата длъжност или титла в живота, вие имате сърце на страхливец и душа на подлизурко.

Не, това не означава да се разгорещяват или преувеличават нещата, а да се поставят на изпитанието на онези чувства и привързаност, които природата оправдава и без които не бихме могли да изпълняваме обществените задължения в живота или да се наслаждаваме на радостите от него. Нямам намерение да представям ужаси с цел да предизвикам отмъщение, а да разбудя от пагубния и недостоен за мъже сън, за да можем решително да преследваме определена цел. Не е по силите на Британия или Европа да завладеят Америка, ако тя сама не си навреди чрез мудност и плахост. Тази зима се равнява на век, ако се използва както трябва, но ако бъде пропиляна или пропусната, целият континент ще вкуси бедата; и няма наказание, незаслужено от човека, какъвто и където и да е, което може да стане причина да се загуби толкова драгоценно и полезно време.

Противно на разума, на всеобщия порядък на нещата, на всички примери от минали епохи е да се предполага, че нашият континент дълго може да остане подвластен на някоя външна сила. Най-оптимистично настроените в Британия не мислят така. В този момент най-голямото напрежение на човешкото благоразумие не може да измисли нищо освен отделянето, па макар то да ни даде само една година сигурност. Помирението сега е лъжовен сън. Естеството е изоставило тази връзка, а хитростта не може да го замести. Защото, както мъдро се изразява Милтън:

„Никога не може да се изгради истинско помиряване там, където раните на смъртна омраза са проникнали толкова дълбоко.“^[8]

Всички мирни средства се оказаха безрезултатни. Нашите молби бяха отхвърлени с презрение; и започнаха да ни убеждават, че нищо не ласкае суетата и не засилва упорството на кралете както многократните молби, и нищо не е допринесло повече от тази именно мярка да станат кралете на Европа абсолютни монарси. Вижте Дания и Швеция^[9]. Следователно, тъй като само ударите ще помогнат, за бога, нека се отделим докрай и да не оставяме следващите поколения да си режат гърлата под осквернените безсмислени названия родител и дете.

Да се каже, че те никога вече няма да прибягнат до това, е безсмислено и фантазьорско; така мислехме при премахването на закона за гербовия налог, но следващите година-две ни извадиха от заблуждението; по същия начин можем да предположим, че народи, на които е било нанесено поражение, никога няма да възобновят разпрата. Но най-силният от всички доводи е, че само независимостта, т.е. една континентална форма на управление, може да поддържа мира на континента и да го запази от граждански войни. Аз се боя от едно помирение с Британия сега, защото е повече от вероятно то да бъде последвано от бунт на едно или друго място, последствията от който могат да бъдат много по-гибелни от цялата злост на Британия.

Хиляди вече са съсипани от британската жестокост; още хиляди може би ще постигне същата участ. Тези хора изпитват по-други чувства от нас, които не сме понесли нищо. Всичко, което те имат сега, е свободата; това, което са притежавали по-рано, е пожертвано заради нея и като нямат какво повече да губят, те презират подчинението. Още повече общото настроение на колониите към едно британско правителство ще бъде като на младеж, който почти е станал пълнолетен — те ще се интересуват много малко от нея. А правителство, което не може да запази мира, изобщо не е никакво правителство и в такъв случай ние даваме парите си на вятъра; а какво, моля ви, може да направи Британия, чиято власт ще бъде само на книга, ако избухнат гражданските вълнения на другия ден след помирението? Чувал съм някои да казват (мнозина, вярвам, са говорили, без да мислят), че се боят от независимост, че ги е страх тя да не породи граждански войни. Нашето първо мнение рядко е наистина вярно, но в този случай е именно така; защото трябва да се боим десетократно повече от една закърпена връзка, отколкото от независимост. Аз приемам положението на пострадалия като свое собствено и заявявам тържествено, че ако бях прогонен от къща и дом, имуществото ми — унищожено, състоянието ми — съсипано, като човек, чувствителен към неправди, аз никога не бих приел проповядването на помирение, нито бих се считал обвързан с него.

Колониите проявиха такъв дух на добър ред и подчинение към континенталното правителство, който е достатъчен да успокои и зарадва всеки разумен човек в това отношение. Никой не може да прехвърли и най-малко основание за своите страхове на някакви други съображения, освен на такива, които са наистина детински и нелепи, а именно, че една колония ще се бори за превъзходство над друга. Но къде е, казват някои, кралят на Америка? Ще ти кажа, друже, той царува горе и не поразява човешкия род като кралския варварин на Великобритания. Все пак за да не изглежда, че ни липсва нещо, дори суетни почести, нека бъде отреден тържествен ден за обявяване на хартата; нека тя се появи положена върху божествения закон, върху Божието слово; нека върху нея бъде поставена корона, по която светът да разбере, че доколкото приемаме монархията, в Америка ще ЦАРУВА ЗАКОНЪТ. Защото както при самовластното управление кралят е закон, така в свободните страни законът би трябвало да бъде крал и не би трябвало да има никакъв друг. Но за да не би след това да възникне някаква злоупотреба, нека в края на обреда короната бъде съборена и разпиляна сред хората, на които принадлежи.

О, вие които обичате човешкия род! Вие, които се осмелявате да се опълчите не само срещу тиранията, но и срещу тиранина, изправете се! Всяко кътче на Стария свят се огъва от потисничество. Свободата е преследвана по цялата Земя. Азия и Африка отдавна са я пропъдили. Европа я смята за чужденец, в Англия са я предупредили да напусне. О, приемете скитницата и пригответе навреме убежище за човешкия род!

Георг Вилхелм Фридрих Хегел: ФЕНОМЕНОЛОГИЈА НА ДУХОТ

Б

САМОСВЕСТ

IV

Вистината за извесноста на самиот себе

а. Самостојност и несамостојност на самосвеста: Господство и ропство

...Njegovo prikazivanje pak kao ciste apstrakcije sastoji se u tome da se on pokaze kao cista negacija svojeg predmetnog nacina, ili da se pokaze to, kako nije vezan ni na kakav odredjeni opstanak, i uopcene na opcu pojedinacnost opstanka, a ni na zivot. Toj je prikazivanje dvostruko djelovanje: djelovanje drugoga i djelovanje samim sobom. Ukoliko je to djelovanje drugoga, svaki dakle tezi za smrcu drugoga. U tome je megjutim prisutno i ono drugo, djelovanje samim sobom, jer ono djelovanje drugoga sadrzi u sebi stavljanje na kocku vlastita zivota. Odnos obiju samosvijesti odregjen je dakle tako, da se same i megjusobno obistinuju borbom na zivot i smrt. – One moraju uci u tu borbu, jer izvjesnost o sebi samima, da su za sebe, moraju na drugome i na samima sebi uzdici do istine. A samo se stavljanjem zivota na kocku, cime se potrvrgjuje sloboda, obistinjuje to, da za samosvijest bit nije bitak, nije neposredan nacin kako ona nastupa, nije njezina uronjenost u rasprostrtost zivota, - nego da na njemu ne postoji nista sto za nju ne bi bio moment sto iscezava, da je ona samo cisti bitak za sebe. Individuum, koji se nije odvazio da stavi zivot na kocku, moze se doduse priznati kao osoba, ali on nije postigao istinu te priznatost kao jedne samostalne samosvijesti. Isto tako mora svaki da tezi za smrcu drugoga, kao sto on svoj zivot stavlja na kocku, jer ono mu drugo ne vrijedi vise nego on sam; njegova mu se bit prikazuije kao nesto drugo, on je izvan sebe, on mora da ukine svoj bitak izvan sebe; ono je drugo mnogostruko obuzeta i postojeca svijest, ono mora svoj drugobitak sagledati kao cisti bitak za sebe ili kao apsolutnu negaciju.

To pak obistinjenje pomocu smrti ukida isto tako istinu, sto je trebala da proizigje odatle, a na taj nacin i izvjesnost samoga sebe uopce; jer kao sto je zivot prirodna pozicija svijesti, samostalnost bez apsolutnog negativiteta, tako je smrt njegova prirodna negacija, negacija bez samostalnosti, koja dakle ostaje bez znacenja priznavanja sto se u tome bilo zahtijevalo. Smrcu je doduse nastala izvjesnost, das u oba individuuma stavila zivot na kocku I das u ga prezrela na sebi I na drugome, ali ne za one koje su tu borbu izdrzali. Oni ukidaju svoju svijest, postavljenu u toj tugjoj bitnosti sto je prirodni opstanak, ili oni ukidaju sebe i ukljucuju se kao ekstremi, koji hoce da budu za sebe. Time pak iscezava iz igre izmjene bitno moment, da se rastavlja u ekstreme suprotnih odregjenosti; a sredina se zarusuje u neko mrtvo jedinstvo, sto se pak rastavlja u mrtve, puko postojece, ne suprostavljene ekstreme; a oba se ekstrema ne daju u ne primaju natrag pomocu svijesti, nego se uzajamno ostavljaju slobodnima samo ravnodusno, poput stvari. Njihovo je djelo apstraktna negacija, a ne negacija svijesti koja ukida tako, da ono ukinuto sacuva i odrzi i time prezivi njegovo postajanje ukinutim.

U tom se iskustvo zbiva samosvijesti to, da joj je zivot tako bitan kao i cista samosvijest. U neposrednoj je samosvijesti ono jednostavno Ja apsolutni predmet, koji je megjutim za nas ili po sebi apsolutno posredovanje I kao bitno moment ima postojecu samostalnost. Razrjesenje ovog jednostavnog jedinstva rezultat je prgovg iskustva; njime je postavljena jedna cista samosvijest i jedna svijest koja nije cisto za sebe, nego za neku drugu, tj. ona je postojeca svijest ili svijest u liku stvarnosti (Dingheit). Oba su momenta bitna; - kako su oni prije svega nejednaki i suprotnia njihova refleksija u jedinstvo jos nije uslijedila, to oni postoje kao dva suprotna lika svijesti; jedan je lik samostalna svijest kojoj je bit onaj bitak za sebe, drugi je lik nesamostalna svijest, koj je zivot ili bitak za nesto drugo; ona je gospodar, ova je rob.

Gospodar je ona za sebe postojeca svijest, ali ne vise samo njezin pojam, nego za sebe postojeca svijest koja je pomocu neke druge svijesti posredovana sobom, naime pomocu takve svijesti, cijoj biti pripada da je sintetizirana sa samostalnim bitkom ili sa stvarnoscu (Dingheit) uopce. Gospodar se odnosi spram oba ova momenta, spram stvari kao takve, spram predmeta zudnje I spram svijesti, koj je stvarnost ono bitno; a time sto je on a) kao pojam samosvijesti bitka za sebe, ali b) sada ujedno kao posredovanje ili kao neki bitak za sebe, koji je za sebe samo pomocu necega drugoga, to se on odnosti a) neposredno spram oba i b) posredno spram svakog pomocu drugoga. Gospodar se odnosi spram roba posredno pomocu samostalnog bitka; jer upravo se za nj rob pridrzava; toj je njegov lanac, od kojeg on u borbi nije mogao da se pstrahira, te se zato pokazao kao nesamostalan, a scoju samostalnost da ima u stvarnosti (Dingheit). Gospodar je pak moc nad tim bitkom , jer je u borbi pokazao da mu on vazi samo kao nesto negativno; tim sto je on moc nad njimtaj bitak pak moc nad onim drugim, to on u tom zakljucku ima tog drugoga pod sobom. Isto se tako gospodar preko roba posredno odnosi spram stvari; rob se kao samosvijest uopce odnosi spram stvari takogjer negativno i ukida je; ali ona je za nj ujdeno samostalna, i zato on svojim negiranjem ne moze s njom izici na kraj do unistenja, ili on je samo obragjuje. Za gospodara naprotiv nastaje tim posredovanjem neposredan odnos kao cista negacija te stvari ili uzitak; sto nije uspjelo zudnji, to uspjeva gospodaru, da sa stvari izigje na kraj i da sebe zadovolji u uzitku. Zudnji to nije uspjelo samo zbog samostalnosti stvari; gosapodar pak koji je izmegju nje i samoga sebe ugurao roba, time se povezuje s nesamostalnoscu stvari i naprosto je uziva; stranu samostalnosti prepusta pak robu, koji stvar obragjuje.

U tim dvama momentima nastaje za gospodara njegova priznatost pomocu jedne druge svijesti, jer ova se u njima postavlja kao nesto nebitno, jednom u obragjivanju stvari, drugi put u ovisnosti o jednom odregjenom opstanku; ona se ne moze u obadvama ovladati bitkom i dospijeti do apsolutne negacije. Taj momenat priznavanja postoji dakle u tome, sto se druga svijest ukida kao bitak za sebe i time sama cini ono sto prva cini protiv nje.

(изд. Напријед Загреб 1987, прев. Милан Кангрга)