Мацуо Башо: ВЕТЕР ОД ФУЏИЈАМА

Данас је Нова година.
Дајте ми мач,
наследство нашег рода!

(изд. Глас, Бања Лука - 1989, прев. Петар Вуичиќ)

Живојин Павловиќ: БИЛАНС НА СОВЕТСКИОТ ТЕРМИДОР

4 Стрелање на народните комесари и нивниот помошен персонал

а) Комесаријат за надворешни работи

Од свих државних установа, највише је страдао Комесаријат спољних послова. За три године Стаљиновог терора у овом комесаријату стрељано је 4 помоћника комесара Литвинова и 24 амбасадора и посланика на страни. Једини који су спасли своје главе, бар за сада, су париски амбасадор Сурич, лондонски Мајски и први помоћник Литвинова Потемкин. Сви остали су или стрељани, депортирани или се налазе још увек по затворима чекајући моменат када ће се и они попети на гиљотину као „шпијуни“. У овом општем клању совјетских дипломата комесар Литвинов је одиграо улогу црнца против својих најближих сарадника, па, пошто је отерао кога у Сибир а кога у смрт, дошао је ред и на њега да на сопственој грбачи осети сву тежину немилости кремаљског диктатора.

Добија се утисак да је у овом клању совјетских дипломата следило своје шефове скоро све ниже особље. За илустрацију овога служи нам најбоље совјетско посланство у Варшави, где је само за три месеца све особље смењивано три пута.

Страна штампа је неколико пута доносила вести о паду и Литвинова, шефа совјетске спољне политике. Према вестима, пак, из Москве, његов комесаријат био је „центар шпијунаже против Совјетске Уније“. Исто тако и према оптужницама против похапшених дипломата добија се утисак да су сви дипломати били у служби, било Троцкога, било разних светских полиција. Они су били ништа друго до обични „курири“ Троцкога, па према томе и „шпијуни“ страних држава. Па, ипак, и поред свих тих оптужби Литвинов се најдуже одржао на положају комесара. Отуда се веровало да је он преживео термидорску кризу. Међутим, пада и он као жртва стаљинског терора.

Непосредни повод паду Максима Литвинова били су преговори о склапању пакта са Енглеском. Њему су Стаљин и већина чланова Политбироа замерили да је хтео да закључи овај пакт са Енглеском по сваку цену. Сасвим је било разумљиво да је политика Совјетске Уније требало да се што тешње веже за демократске земље, будући да је она сама дала директиве разним комунистичким партијама да поведу у овом смислу оштру кампању. Као први резултат ове политике дошло је и до идеје народног фронта у појединим земљама. Будући да је оваква политика била у складу са интересима светског пролетаријата који је био угрожен од фашистичких земаља, пакт са Француском и преговори са Енглеском су били логична последица ове политике. Ово утолико више, што је Совјетска Унија, односно њена Украјина била угрожена на првоме месту, и што су фашистичке земље повеле неку врсту крсташког рата против Совјетске Уније под фирмом „Антикоминтернског“ блока.

Међутим, Стаљин и његова клика, с обзиром на њихове методе и на све ово крвављење совјетских грађана били су много ближи фашистичким државама него демократским, те су у најкритичнијем моменту напустили своје савезнике и тиме дали Хитлеру могућности да изазове светску катастрофу. „Русија као фактор мира“ одједаред је постала саучесник потпаљивача рата, па чак и њен најбољи помагач. То је био непосредни повод пада Литвинова, који је хтео да продужи традиционалну мировну политику Совјетске Уније, која је одговарала, не само интересима светског пролетаријата, већ је била сагласна и са бољшевичким доктринама.

Поред тога, један од разлога пада Литвинова јесте тај, што је он оптужен као „морални кривац“ за тобожњу ситуацију у његовом комесаријату, који је постао „центар“ антистаљинске акције.

Тако је пао још један стари бољшевик „отац колективне безбедности“, највећи совјетски дипломата и после Бријана, свакако, један од највећих поборника мира.

Максим Литвинов, или Валах Мајер, како му је било право име, рођен је у Бјелистоку, који се сада налази у Пољској, где и данас живи његова породица. Још у младим годинама он прилази бољшевицима, емигрира и постаје са Красином један од организатора за убацивање у Русију бољшевичке литературе и пропагандиста из иностранства. Литвинов је био тај који је мењао новац који је Стаљин „експроприсао“ у Тифлису ради финансирања партије. Услед те његове активности, лондонска полиција га прогони из Енглеске, да би га после неколико година примила као совјетског министра спољних послова са свим почастима.

По повратку из емиграције Литвинов постаје главни сарадник Троцког а потом Чичерина у комесаријату за спољне послове, да би касније, пуних 15 година, под најтежим околностима дириговао са много успеха овим тако важним ресором, и најзад, да у њему покаже све способности одличног дипломате, а и највернијег извршиоца политике Кремља. Никада није припадао ниједној од опозиционих група.

О његовој судбини се врло мало зна, као уосталом и о судбини великог броја угледних бољшевика. Зна се само толико, да, чим је смењен са положаја, његови су портрети ишчезли из свих установа совјетских. Као народни посланик присуствовао је само једној седници Совјета у јуну 1939, да би и он потом, свакако, пошао путем изгнанства. Као пре 30 година!

Са Литвиновим ишчезава један од најстаријих Лењинових сарадника, један од најугледнијих бољшевика, и један од највернијих линијаша у Бољшевичкој партији. Сматран је, све до пада, за једног од најинтимнијих сарадника и пријатеља Стаљинових.

Од његових непосредних сарадника, поткомесара стрељани су сви осим Потемкина. (Овај се одржао, свакако, зато што и није стари бољшевик. Пришао је партији за време револуције.) Све су то стари бољшевици који су за време револуције играли капиталну улогу.

Сокољников. Стари бољшевик, члан ЦК и Политбироа Бољшевичке партије. За време револуције командује трупама у Туркестану. На другој Брестлитовској конференцији мира председава совјетској делегацији, и у том својству је и потписник Брестлитовског уговора о миру. Потом је делегат у Хагу, амбасадор у Лондону, потпредседник државног плана, поткомесар шума, комесар финансија и најзад Литвиновљев помоћник у комесаријату спољних послова, на ком је положају ухапшен и осуђен као „издајник“ у групи Радековој на 15 година робије. Само захваљујући његовој великој популарности, како у Русији, а тако исто и на страни, Стаљин се није усудио да смакне и његову главу. Поред Радека он је једини остао у животу из познате групе осуђених Радек-Пјатаков. Поред тога Сокољников је важио као један од најбољих совјетских финансијских стручњака.

Крестински. Са положаја поткомесара за спољне послове одведен је на губилиште и Крестински, један од најближих сарадника Лењинових. Син професора гимназије, по свршеном правном факултету сав се предаје бољшевичком раду. За време револуције он је генерални секретар Бољшевичке партије, пре него што се Стаљин дочепао овога положаја, са кога је ликвидирао скоро све старе бољшевике.

Крестински је члан партије од 1903. године. Од 1921-30. он је совјетски амбасадор у Берлину, а потом комесар правде, комесар финансија и најзад, поткомесар спољних послова са кога је положаја затворен и осуђен у групи Рикова на смрт и стрељан као „шпијун“. Од 1928. припадао је опозицији.

Карахан је трећи помоћник Литвинова који је на том положају стрељан. Јерменин пореклом, рођен је 1889. године. Поред Литвинова он је дипломатску каријеру текао у комесаријату за спољне послове. Био је интимни пријатељ Лењинов, и овај га је много ценио услед његове изванредне културе и необичног познавања источних проблема. Секретар совјетске делегације у Брестлитовску а потом помоћник Чичерина: 1921. Совјетски је амбасадор у Варшави, а затим одлази у Кину где игра врло важну улогу у Куоминтангу. У Кини је био један од највернијих извршилаца Стаљинових наредби, па према томе противник Троцког по такозваном „кинеском питању“. По повратку из Кине помоћник је Литвинова и амбасадор у Турској, одакле јс опозван у Москву и стрељан без суда 21. децембра 1937. године заједно са Јенукидзеом као „одвратни шпијун у служби међународног фашизма“.

Никада није припадао ниједној опозиционој групи у Бољшевичкој партији.

Стомоњаков је четврти помоћник Литвинова који је ишчезао. Пореклом Бугарин, Стомоњаков је био совјетски трговачки представник у Берлину. Члан је колегијума за спољне послове од 1926. године. Скинут је са положаја поткомесара за спољне послове 7. септембра 1938. и према вестима стране штампе такође стрељан без суда.

Амбасадори и министри на страни. Осим већ поменуте тројице дипломата Мајског, Потемкина и Сурича, сви остали амбасадори и посланици на страни су, или стрељани, или затворени и депортирани, или пак одбили повратак у Москву, да не би следили трагичну судбину својих колега који су по одласку у Москву затварани и стрељани. Ово су махом стари бољшевици, које је Стаљин постављао за амбасадоре и посланике на страни да би их на тај начин одвојио од радничких маса и осујетио сваку акцију против његове личне диктатуре, јер су то већином стари бољшевици који су припадали разним опозиционим групама у партији.

Мало је дипломата који су суђени. Највећи број је стрељан без суда. Други се налазе још увек у депортацији, ако и они већ нису нечујно стрељани.

Према томе, стрељани су, или прогнани у Сибир: Дафтијан, совјетски амбасадор у Варшави; Јурењев, амбасадор у Берлину; његов заменик Меркулов, творац немачко-совјетског пакта, опозван је у Москву крајем августа 1939. и ишчезао; Богомолов, амбасадор у Кини; Тројановски, амбасадор у Вашингтону; Карски, амбасадор у Ангори; Розенберг, амбасадор у Шпанији; Азупас, совјетски посланик у Финској; Бродовски, посланик у Риги; Подолски, посланик у Каунасу; Устинов, посланик у Талину, извршио је самоубиство одбивши повратак у Москву; Островски, посланик у Букурешту, и лични пријатељ Ворошилова; Јакубовић, посланик у Ослу; Раскољников, посланик у Софији, одбио је повратак у Москву и остао у емиграцији; Бескадијан, посланик у Пешти; Таиров, посланик у Монголској Народној Републици; Антопов-Овсјенко, генерални конзул у Барцелони итд. Александра Колонтај, амбасадор у Штокхолму, одбила је повратак у Москву, а потом одбила и да напусти амбасаду. Њена ситуација је за сада неизвесна. Верује се да ће из извесних разлога, ипак, остати на положају, јер се Стаљин много боји њене емиграције.

Према вестима извесних провинцијских совјетских листова, амбасадор Розенберг је „рехабилитован“ јер је био „лажно оптужен“. Међутим, до сада није добио никакву функцију у Совјетској Унији, те према томе још увек је његова судбина неизвесна.

Посланик у Атини Кобецки, опозван је у Москву и по прелазу совјетске границе, оглашен је за „народног непријатеља“. Неколико дана касније умро је у болници у Москви пре него је осуђен или депортиран. Кобецки је био секретар Зиновјева.

Од отправника послова ишчезли су по опозивању у Москву: Штајн, отправник послова у Паризу; Виноградов, отправник послова у Варшави; Хиршфилд, саветник амбасаде у Паризу; као и његов колега Тепелов, такође, саветник у Паризу. Емигрирали су: Бутенко, отправник послова у Букурешту и Бармин, отправник послова у Атини. Никола Кузмин, генерални конзул у Паризу по опозивању у Москву је, такође, затворен.

Од виших чиновника комесаријата спољних послова ишчезли су: Цукерман, шеф одсека за Балкан; Фешнер, шеф одсека за Даљни исток; Вајберг, шеф западног одсека; Нојмап, директор романско-енглеског одсека, и Штерн, шеф немачког одсека итд.

Према извесним страним листовима, у комесаријату за спољне послове смењено је око 95% целокупног особља.

Према томе само у овом комесаријату стрељано је или депортирано: 1 народни комесар, 4 народна поткомесара и 24 амбасадора и посланика на страни, поред великог броја чиновника, виших и нижих.

(marxist.org, rastko.rs, напишано 1940, изв. Живојин Павловиќ - Биланс совјетског термидора: приказ и открича о делатности и организацији Стаљинског терора, Народна книга - Алфа, Белград 2008)

ГАЕТАНО МОСКА: Владејачка класа

За еден од основоположниците на политичката социологија и втемелувач на тнр. теоријата на елитизмот, се смета италијанскиот научник Гаетано Моска. Неговата книга „Елементи на политичката наука“, на англиски и српско-хрватски преведена како „Владејачка класа“, се смета за основа врз која е изградена една сосема нова концепција во толкувањето на историјата на државните устројства. Инаку, современите истражувачки го сметаат ова дело на Моска за пионер на тоталитарните и теориите на авторитаризмот.

Моска бил Италијанец од Сицилија. Поради честите критики на новиот режим на свежо обединетата Италија, имал проблем со скрасувањето на еден универзитет, па предавал и во Торино, Милано, и Рим. Бил прилично конзервативен и јавно го критикувал парламентаризмот, но по доаѓањето на власт на Мусолини го променил стојалиштето и решително се заложил за парламентарна демократија, наспроти тежнеењето на фашистите за укинување на изборите. Тоа го сторил од позиција на сенатор, што не го спасило од политички преследувања, па кон крајот на животот се повлекол во мирот на научниот труд. Пред смртта на 92-годишна возраст, во 1939 доживеал конечно делото да му биде преведено во САД. Умрел 1941.

Делото „Владејачка класа“ (или „Елементи на политичката наука“) има 17 поглавја во кои екстензивно се прикажува за појавата, формата и супстанцијалните разлики меѓу разни држави и цивилизации, почнувајќи од асиро-вавилонската и египетската, преку грчко-римската и седновековната, па се‘ до – во тоа време – модерните италијанска, руска,американска и англиска политичка заедница. Основната теза на Моска е дека разните поделби на вакви или онакви облици на уредување, произведени од бројни научници - почнувајќи од Аристотел наваму, фактички не важат. Имено, без оглед дали некоја правна творба е означена како монархија, аристократија, република или комунистичка демократија, еден факт е непобитен: малцинството управува со мнозинството. Тоа управувачко малцинство е организирано, за разлика од мнозинството кое е неорганизирано и анархоидно. „Во секое време и на секое место, се она што во власта претставува одлучување, вршење на моќта, коешто вклучува командување и одговорност, секогаш е атрибут на една засебна класа, чии елементи на формирање вистина можат многу да се разликуваат, но која, како годе да е формирана, секогаш сочинува, во однос на масата поданици над која се наметнува, едно незначително малцинство. Оваа посебна класа ние од сега па натаму ќе ја нарекуваме политичка класа.“ Дури и во системи во кои декларативно се прокламирало дека постои власта на мнозинството над малцинството, како на пример во социјалистичките држави со нивната „диктатура на пролетаријатот“, владата е во рацете на едно бескрупулозно малцинство кое Моска го нарекува „classe politica“ и „minoranza organizzata“. Сепак, во подоцнежните изданија на „Владејачка класа“, Моска го допушта постоењето и на трет слој, а тоа е средната класа. Неа ја сочинуваат како чиновниците, така и вработените во приватниот сектор, бизнисмените, но и тнр. интелигенција т.е. припадниците на слободните професии.

Колку заради провокација, вака изгледа содржината на ова капитално дело:

1.Политичка наука (Политичка наука, Експерименталниот метод и неговите ограничувања, Науката и политичката наука, Енвиронменталистички теории – клима, Северни и Јужни теории, Планина и Рамница, Расни теории – борба за опстанок, Концептот на раса – супериорни и инфериорни раси, Расите и социјалниот тип, Еволуционистички теории – борба за превосходство vs. Борба за опстанок, Еволуција и прогрес, Историски метод).

2.Владејачка класа (Концептот на владејачка класа, Владејачката класа и класификација на влади, Организирано малцинство и неорганизирано мнозинство, Политички сили – Воената храброст/ропството во Полска, Богатство, Религија и учење, Наследни тенденции кај владејачките класи, Стабилност и подмладување на владејачките класи).

3.Феудални и бирократски системи (Политичка формула, Социјален тип, Религијата и социјалниот тип, Феудалниот тип на политичка организација, Бирократска држава, Контовата класификација – три скалила, Спенсеровата класификација – милитантни и индустриски држави).

4.Владејачката клааса и социјалниот тип (Социјалниот тип и експанзијата, Владејачката класа и мешавината од социјални типови, Единството од социјални типови и класната диференцијација, Ниските класи и социјалниот тип, Класната изолација и социјалниот тип).

5.Правничка одбрана (Моралното чувство и еволуцијата, Механизми за морална дисциплина, Религијата и моралот, Законот и моралот – правничката одбрана и типот на политичка организација, Деспотизми и апсолутистички принципи, Баланс на социјални сили, Одвојувањето на црквата од државата, Дистрибуцијата на богатството и средната класа, Организација и репрезентација на социјалните сили, Тенденции кон само-наметнување на социјалните сили – Соединетите држави).

6.Гласачкото право и социјалните сили (Демократска теорија – мнозинството владее, Мнозинство и малцинство во претставнички систем, Владина контрола врз економското производство, Концептот на држава).

7.Цркви, партии и секти (Групите и инстиктот за борба, Секташки тенденции во човековите групирања, Карактеристики кај пророците и основоположниците, Растежот и на религии и секти, Доктрините и општествената околина, Доктринарниот зов кај сентиментите за добро и зло, Религии и реалности – Христијанство и Мухамеданизам, Изборот на судбини – миметизам, Црквите и световњаштвото, Преследувања и масовна контрола, Уметноста на пропаганда, Борбата и социјалниот тип – Дали перманентен мир е пожелен?).

8.Револуција (Хеленската и средновековната револуција, Римската, феудалната и мухамеданската револуција, Револуциите во Кина, Национални востанија и битки за независност, Селански буни и нивните лидери, Модерната француска револуција и претераната бирократизација, Тајни друштва и револуцонерни традиции).

9.Платени војски (Воената моќ во примитивните општества, Платениците и феудалните општества, Платенички тирании, Појавата на платенички војски, Градски милиции, Социјални дистинкции – офицери и регрути, Расата и воената храброст, Платеничките војски и правничката одбрана).

10.Парламентаризам (Владејачката класа и современото општество, Иднината на религијата, Кризата на демократијата, Злата на парламентарниот систем и типовите на критика, Реформа на парламентарните системи – „уставна“ реформа, Децентрализација на средната класа).

11.Колективизам (Древен социјализам – Русо и појавата на социјализмот во Европа, Колективизмот и судбата во социјалното подобрување, Владејачката класа под колективизам, Апсолутната правда и социјалното живеење, Анархизам, Класна борба, Социјализмот и укинувањето на сиромаштијата, Причини за порастот на социјализмот, Иднината на социјализмот, Социјализмот и државната контрола – Христијански социјализам, Социјализмот и еднаквоста).

12.Теорија на владејачката класа (Историја на концептот за владејачка класа, Теоријата за владејачка класа и демократскиот биас, Концептот за владејачка класа и научниот метод).

13.Типови на политичка организација (Примитивни монархии, Блискоисточната империја, Грчкиот град-држава, Неговите слабости и ограничувања).

14.Еволуција на политичката организација (Римската град-држава и концептот на граѓанство, Појавата на Римската бирократија и платеничка војска – Империјата, Опаѓањето на римската средна класа и падот на Империјата, Варварските кралства и феудализмот, Појавата на национални апсолутизми, Средната класа и претставничките систем, Англиската конституција како модел за Континентот, Претставничкиот систем и нивото на цивилизација – структурни слабости на претставничкиот систем).

15.Принципи и тенденции кај владејачката класа (Автократски и либерални принципи - аристократски и демократски тенденции, Автократски системи, Владејачката класа и автократијата, Либерални системи, Демократските тенденции и пополнувањето на владејачката класа, Аристократските тенденции и социјалната фосилизација, Баланс на принципи и тенденции).

16.Владејачката класа и поединецот (Владејачите и владејачката класа, Владејачката класа и управуваните – странски доминации, Историски материјализам – економска интерпретација на историјата, Влада од најдобрите, Апсолутна правда и релативна правда, Науката и општествениот покрет).

17.Иднината на претставничката влада (XIX век како историски период - Слобода, Еднаквост, Братство и нивната апликација, Демократијата и нивото на цивилизираност, Клици на распад на претставничкиот систем, Алтернативи на претставничкиот систем – диктатура на полетаријатот, бирократски апсолутизам и синдикализам, Реставрација на претставничкиот систем во Европа).

ВИЛИЈАМ ШЕКСПИР: Феникс и грлан

Нека птица пјева славна

На врх стабла Арабије,

Тужан гласник нек замније,

Глас крилима чистим равна.

Звијездо, јутром што излазиш,

Врага-Сунца претходнице,

А вјеснице зле вручице,

Да поворци неприлазиш.

Нека овдје суд не суди

Никакова грабилица,

Осим орла, краља птица:

Свечан спровод – свечан буди.

Свеченик, ког бијело крије

А посмртну глазбу знаје,

Он жалобни лабуд да је,

Јер подушја друкч‘е није.

А ти, врано дуговјека,

Која црни род свој купиш,

Хајд‘ грактањем кад га скупиш,

Нарицање гдје те чека.

Тужна пјесма сад почима:

Љубав, вјерност – мртве леже,

А грлан и феникс бјеже

У пламену скупа с њима.

Љубљаху се, али како

Љубав двојство, ал јединство,

У два бича – једно бивство:

У љубави број мре тако.

Срца разна – дали није,

Размаци их не раздвоје,

Вазда једно њих је двоје,

Осим да се чудо збије.

Љубав сја  меџ‘ њима мило

Да у оку фениксице

Грлан гледа своје лице;

Једно другом  све је било.

За власништво не хајали,

Да муж бјеше што и жена,

Један дух, а два имена –

Нит‘ се једним ни два звали.

Изненаџен разум тако

Видје како смрт их дјели,

Ал‘ их ипак не раздијели:

Прах насмијешен смијеша лако.

Викну: - То вјерно двоје

Сад, гле, једним зват се смије!

Љубав ум је, а ум није,

Кад се дијелеч  даси споје.

Зато пјев се тужни вије

Грлану и фениксици

Да су звијезде љубавници,

-Хор то њине трагедије..

(Celokupna dela, knjiga 6, група издавачи, Белград - 1975, прев. Danko Angjelinovic)

ВИЛФРЕДО ПАРЕТО: Трактат за општа социологија II

Теорија за резидуи

Глава 6. Резидуи: Комбинации и групна перзистенција

926

1(фус.) The conception of Buddha was attended by so many that it would be a

long and not very profitable task to recount them even in brief proportion. Kern,

Histoire du bouddhisme, Vol. I, pp. 23-24: The virtuous queen Maya dreamed that

"the four divine sovereigns, the Cardinal Points, gathered her up with her bed and

transported her to the Himalayas, where they set her down in the shade of a wide-

spreading tree. . . . The Bodhisatva assumed the form of a white elephant, de-

parted from the Golden Mount on which he dwelt, ascended the Mount of Silver,

entered the Golden Grotto with a terrible thunder and, bearing a white water-lily

in his trunk, marched thrice about the bed where Maya was resting, moving to the

right as a sign of courtesy, opened the right side of the queen, and so entered her

body. ... At the moment of the Bodhisatva's conception in his mother's womb all

nature was set in motion, and thirty-two presages were observed: an incomparable

radiance encompassed the Universe. . . ." Latins do not indulge in these Oriental

extravagances. Suetonius, on the authority of Asclepias Mendes, recounts the con-

ception of Augustus by Atia as follows, Divus Augustus, 94, 4: "She had entered the

temple of Apollo in the middle of the night to perform a sacrifice. Her litter was

set on the floor and the other matrons went home {domi irent: also dormirent:

went to sleep). She fell asleep. A serpent suddenly made its way to her side, and

soon after departed. Awaking, she purified herself as was her custom after her hus-

band's embrace. And at once on her body appeared a spot of the shape and colour

of a serpent, and she could never remove it, and in view of it abstained from the

public baths." Serpents, be it said in no disrespect to the reptile that tempted our

Mother Eve, seem to have had a peculiar predilection for relations with women.

One of them, whether on its own account or in behalf of Zeus, was responsible for

Olympia's becoming the mother of Alexander the Great. Justin, Historiae Philip-

picae, XII, 16 (Clarke, p. 126): "The night in which his mother, Olympia, con-

ceived him, she dreamed in her sleep that she lay with a huge serpent. Nor was the

dream a mere illusion, for assuredly she was not fertilized by any mortal man."

[So Pareto; literally: "She bore in her womb a work too great for human mortal-

ity."— A. L.] In XI, 11 (Clarke, p. 105), Justin tells how Alexander "hastened to

the oracle of Jupiter Amon for light on his future and on his origin; for his mother

had confessed to her husband Philip that 'she had conceived Alexander not of him

but of a serpent of gigantic size.' Thereafter, being come almost to the end of his

days, Philip proclaimed openly that 'her son was not his' and therefore divorced

Olympia as proven guilty of adultery." The legend grows and grows. Plutarch,

Alexander, 2, 3-4 (Perrin, Vol. VII, pp. 227-29), relates that Philip saw a serpent

near his sleeping wife (adding, 6, that according to one story Olympia kept tame

serpents). Philip, he goes on, lost an eye, the eye "which he had applied to the

chink in the door in order to see the god in the form of a serpent in embrace with

his wife." [In reality Philip lost the eye at the siege of Methone.] [In reality,

Plutarch (Clough, Vol. IV, pp. 3-4) merely records a prophecy that Philip would

lose the eye. — A. L.] New embellishments finally evolve the story of Alexander's

birth that is given by the Pseudo-Callisthenes, Historia fabulosa Alexandri Magni,

I, 1-13 (Budge, pp. 1-13). It matters little for our purposes just what share in it is

to be ascribed to naive credulousness and what to sheer artifice, or whether there

may have been some real basis for the legends, such as the fact that is vouched for

by Lucian, Pseudo-mantis, 7 (Harmon, Vol. IV, p. 185), that Macedonian women

often kept pet snakes. The mere fact that the legends existed, and more especially

the fact that they met with a favourable reception, show that they corresponded to

certain sentiments; and that is the one point we are concerned to establish. Here too

and as usual, we get a nucleus with a fog of derivations extending around it. Publius

Scipio, the first Africanus, also had a serpent for a father, an unusually big one, of

course, and, of course also, divine: Livy, Ab urbe condita, XXVI, 19: Scipio's man-

ner of living led to the belief that "he was a man of divine lineage, and so revived

the story that was earlier told of Alexander the Great and was equally fatuous and

fictional, that he was conceived of intercourse with a huge snake, and that the sem-

blance of that prodigy \i.e., something shaped like a snake] was time and again

seen in his mother's bed, suddenly crawling away at the approach of human beings

and vanishing from sight." And cf. Aulus Gellius, Nodes Atticae, VI, 1, 1-3. Servius

Tullius could not be allowed to remain the son of a slave. Livy, Ibid., I, 39, 5, as-

signs a less marvellous origin to that legendary character, suggesting that his mother

was already with child by her husband, headman at Corniculum, at the time when

she was made a prisoner. That is also the story told by Dionysius of Halicarnassus,

Antiquitates Romanae, IV, 1 (Spelman, Vol. II, pp. 144-45). But for so great a man

our present residue could be relied upon to provide something more and better. And

in fact, Dionysius himself relates, IV, 2, that in the annals of Corniculum and in

many Roman histories he has found another family-tree that smacks more of the leg-

endary; and he tells a long story, which is later repeated by Ovid and Pliny, accord-

ing to which Vulcan is to be held responsible for Servius Tullius and in a somewhat

fantastic manner. Pliny, Historia naturalis, XXXVI, 70 (Bostock-Riley, Vol. VI, p.

384), tells the story as though he believed it, but robs Vulcan of the fatherhood and

bestows it on the god of the hearth: "I must not omit one episide (exemplum) in-

volving the hearth-fire that is famous in Roman letters. The story goes that while

Tarquinius Priscus was on the throne, genitals of the male sex arose from the ashes

in the flame of his hearth [i.e., the sacred home-fire] and that the woman who

was tending it, a slave, Ocresia, maid to queen Tanaquil, arose from her work with

child. So was born Servius Tullius, who succeeded the Tarquin as king." Ovid,

Fasti, VI, vv. 627-34, hands the paternity back to Vulcan, the latter functioning as

in the miracle recounted by Pliny:

"Namque pater Tulli Vulcanus, Ocresia mater,

praesignis facie Corniculana, fuit.

Hanc secum Tanaquil sacris de more paratis

jussit in ornatum fundere vina focum.

Hie inter cineres obscaeni forma virilis

aut fuit aut visa est — sed fuit ilia magis,

lussa loco captiva fovet: conceptus ab ilia

Servius a coelo semina gentis habet."

("Tully's father was Vulcan and his mother, Ocresia, a beautiful girl from Corni-

culum. Having prepared for the rites according to custom, Tanaquil bade her assist

in pouring the wine upon the hearth, which had been adorned for the ceremonies.

There among the ashes an unsightly shape of male form was visible — or they

thought it was (and my belief is that it was). At the command of her mistress, the

slave Ocresia leaned upon the hearth, and since she there became his mother, Servius

has his lineage of heaven.") Whatever Ovid's inner thought, he leaves the impres-

sion (sed fuit ilia magis) of believing that it was not an illusion on the part of

Ocresia. Arnobius, Disputationes adversus gentes, V, 18 (Bryce-Campbell, pp. 241-

42), is impressed only with the obscenity of the story and charges it to the account

of the pagans. Divine origins may be found even for philosophers when they are

very very great. Origen says, Contra Celsum, I (Augsburg, p. 30) : "Some writers —

not in ancient or heroic histories, but in books dealing with matters of very recent

date— have seen fit to assert as a fact altogether possible that Plato was born of his

mother Amphiction [Perictione] , . . . Ariston [her husband] having been forbid-

den to have knowledge of her until she should have borne fruit of Apollo. But such

are mere tales born of a belief that men esteemed superior to others in wisdom must

have sprung of some divine seed, as would befit natures greater than human." And

so it is, but without going such a long way round. It is simply because in the hu-

man mind sublime things are associated with sublime things and bad things with

bad.

(The Mind and Society by Vilfredo Pareto, изд. Харкорт, Брејс енд комп. 1935 - САД)

ХЕНРИ КИСИНЏЕР: Години во Белата куќа 1

„Вајт хаус иарс“ на американскиот великан Хенри Кисинџер не спаѓа во теоретски книги. Иако формално се работи за мемоари, тие во некоја смисла можат да потпаднат и под графата модерна дипломатија или евентуално современа историја, поточно историја од прва рака. Причината за тоа е огромниот личен придонес што Хенри Кисинџер го дал во обликувањето на светските политички текови од крајот на шеесетите до почетокот на осумдесетите години на минатиот век. Масивната „Години во Белата куќа“ излегува од печат во 1980 г. и ја сумира ерата во која дејствувал Кисинџер како висок функционер на американската влада. Првиот дел го опфаќа периодот кога тој бил советник за национална безбедност кај претседателот на САД Ричард Никсон, а вториот кога бил државен секретар во Стејт департментот за време на Никсоновиот наследник Џералд Форд. Овде го презентираме првиот том кој „тежи“ преку 1500 страници, но претходно само накусо за животот и делото на овој џин на глобалната политика.

Хенри Кисинџер е германски Евреин, чие семејство, по доаѓањето на Хитлер на власт, емигрира – најпрвин во Англија, а потоа во Америка. За време на своето школување во Баварија, лично доживеал малтретирања од страна на неговите фашизирани врсници, што го соопштува и во „Години во Белата куќа“. Патем, кога Хенри ќе биде назначен за прв човек за национална безбедност, еден Германец со речиси идентично презиме (Кисингер) ќе биде канцелар на Сојузна република Германија. За време на Втората светска војна, Кисинџер е регрутиран и учествува во битки, првенствено како разузнавач. Покажувајќи високи способности, но и поради одличното владеење на германскиот јазик (што цел живот се осеќа во неговиот акцент) ќе биде ангажиран во процесот на денацификација на постхитлерова Германија. Во педесеттие дипломира и докторира на Харвард и постепено почнува да се инволвира во политичките збиднувања. Станува соработник на моќниот Совет за надворешни релации, те ја објавува и својата прва книга „Нуклеарното оружје и надворешните работи“. Се спријателува со Нелсон Рокфелер, кого го смета за најважна личност во својот живот. По убиството на Кенеди и поразот на Линдон Џонсон, новоизбраниот американски претседател Никсон го кани да биде шеф на националната безбедност. Од јануари 1969 започнува брилијатната политичка кариера на Хенри Кисинџер, која што до најситни детали е опишана во „Години во Белата куќа“.

Книгата има 34 глави распоредени во 4 поглавја: Почетоци, 1969: Старт на патешествието, 1970-1971: Од премрежје до надеж и 1972: Од војна до мир. Првото поглавје е воведно и објаснува како тој и Никсон - првиот републикански претседател после 36 години владеење на левицата – дошле во контакт и ја воспоставиле тесната соработка. Во наредните три поглавја се прикажува како американскиот лидершип управувал со бродот на американската политика во турбулентните години по немирната 1968-ма, обележана со легендарните студентски демонстрации во западните земји. Фабулата на приказната се движи низ неколку фокални точки. Прва од нив е односот на САД со разбрануваната Европа, во која се случуваат важни промени. После интервенцијата на Советскиот сојуз во ЧССР, доаѓа до засилување на напорите за зачленување на Велика Британија во Европската заедница. Прва станица на Никсоновата дипломатија, која повеќе е во рацете на Кисинџер отколку во Стејт департментот, е Брисел, по што доаѓаат разговори со Де Гол и другите западноевропски лидери. Дел од сторијата ќе биде средбата на Никсон со Тито во Белград, при што Кисинџер опсежно ја анализира улогата на СФРЈ во тогашниот блоковски поделен свет. Освен европските собитија, битен сегмент во мемоарите на Кисинџер е детантот со СССР, во кој што тој самиот има клучна улога, како и воспоставувањето на релации со комунистичка Кина, што се смета за ремек-дело на Кисинџеровата дипломатија. Сепак, централно место во „Години во Белата куќа 1“ има Виетнамската војна. Парискиот мировен договор од јануари 1973, со кој практично и завршува книгата се смета за врв на кариерата на Кисинџер, за што тој и неговиот хомолог од виетнамска страна Ле Дук То, ја добиваат Нобеловата награда за мир во ’73 година. Но, поради несопирање на непријателствата, тој ќе го врати својот дел од наградата.

МЕВЛАНА ЏАЛАЛ ал-ДИН РУМИ: Скапоцениот камен на водата

Вака

Ако некој те праша

како изгледа совршеното задоволство

на сите наши жедби,

крени го лицето

и речи

вака.

Ако некој ја спомне величественоста

на ноќниот свод, качи се на кровот,

и во танц речи

вака.

Ако некој сака да знае што е „дух“

или  што значи „божествено миро“,

наведни ја главата кон него.

Стој така блиску.

Вака.

Ако некој ја спомне древната поетска слика

на облаци што ја откриваат месечината благо,

бавно распетлај ја својата одора,

петло по петло.

Вака.

Ако некој се чуди како Исус ги кревал мртвите,

не обидувај се да го објасниш тоа чудо.

Бакни ме во уста.

Вака. Вака.

Ако некој праша што значи

„да се умре за љубов“,

Покажи наваму.

Ако некој те праша колку сум висок, намурти се

и измери го со прсти просторот

меѓу брчките на твоето чело.

Волку.

Душата понекогаш го напушта телото, па се враќа.

Ако некој не верува во ова,

врати се кај мене дома.

Вака.

Кога љубовниците јачат,

ја раскажуваат нашата повест.

Вака.

Небо сум во кое дусите пребиваат.

Ѕури во ова длабоко синило,

додека ветрето кажува една тајна.

Вака.

Ако некој праша што да чини,

запали ја свеќата во неговата дланка.

Вака.

Како миризмата на Јосиф дојде до Јакова?

Вака.

Како му се врати видот на Јаков?

Вака.

Благо ветре ги мие очите.

Вака.

Кога Шамс се враќа од Табриз,

ќе ја провне главата од зад аголот

на капијата да не‘ изненади,

вака.

(Скапоцениот камен на водата - избор стихови 2010, преп. од англиски д-р Ана Пејчинова, соработник при препев Фросина Стојковска)

Епископи Данило и Амфилохије: НЕМА ЛЕПШЕ ВЕРЕ ОД ХРИШЧАНСКЕ

Шта је „Последњи Дан или Дан Страшног суда?

То је дан у који че завршити историја света и човека. Све што је живело и живи у времену, мора уќи у тај последњи Дан. У тај Дан Господ Исус че изречи: Свој последњи, завршни суд о целокупној историји света и човека, о свим људима укупно и о сваком човеку појединачно. Тада че Он, Једини Човекољубиви, на савршеним вагама Правде и Љубави своје измерити сва дела људска, све мисли људске, сва осечања људска, све жеље и све речи људске. Тада че се „савршити Тајна Божија“ (Откривење Јованово, глава 10, стих 7) – о човеку, о творевини, о свим створењима знаним и незнаним. Тада че сви добри и све добро наследити вечно блаженство и живот будуќега века у Царству небеском, а сви зли и све што је зло – вечни пакао у царству бунтовних анџела, хулитеља непокајивих. Пакао – то је одбијање Божије љубави, затварање у себе. То је грех против несебичне Љубави која постоји унутар Свете Тројице. Јер у Тројици, нијдена Божанска Личност не може без друге Две Личности. Све им је заједничко у љубави. У Тројичном Богу нема затварања у Себе.

Према томе, Рај – то се не може описати овоземаљским језицима. Може се само наговестити. Тој је учествовање у животу Божанске Тројице, заједно са свима Светима.

Шта је то обожење Човека?

То је урастање човека у боголикости. То је причешќивање вечним енергијама Бога. Свети Атанасије александриски је рекао: „Бог је постао човек, да би човек постао Бог“. Наравно, огромна је разлика измеџу бити Бог и постати Бог. Бог по суштини је једино Отац, Син и Свети Дух. Божанску недоступну суштину има само Света Тројица, а створена биќа никад не могу знати шта је суштина самога Бога. Али Бог је хтео да сваки човек постане Бог по начину постојања и живота, тј. Бог по благодати (а не по суштини). Бог има у себи нестворене енергије: Божанску Љубав, Лепоту, Мудрост, Правду, Истину, Светост...Обожење човека почиње када човек упије у своје срце макар мали пламен од нествореног Огња Божанске Љубави; када упије у свој ум макар један зрак од пресветле Мудрости Божије; када довољно прими у своју вољу заповести Божије; када прихвати у своју савест небеску музику Милости и Правде Божије; када све своје биќе испуни светим врлинама Истине Божије. Човек који се покаје, који успева да савлада своје страсти и да побеџује демоне и њихове гадости, такав човек је почео да се обожује. Он постаје сличан Богу. Веч на земљи он се развија и расте „из славе у славу“, у меру раста висине Христове. За таквога Рај је почео ту на Земљи, јер Господ Христос је рекао: „Царство Божије је у вама“.

Обожење почиње овде на земљи, продужује се у душама светаца до Страшног Суда. Јер, по речима богомудрог Григорија Нисијског, човеково усавршавање у Христу, има један крај, а то је бескрај.

Ако те неко замоли да са две речи искажеш сву веру православну, које су то речи?

Те две речи су ове: ХРИСТОС ВОСКРЕСЕ! И сверадосни отпоздрав на тај Ускршњи поздрав: ВАИСТИНУ ВОСКРЕСЕ! У тим речима је сва вера наша и сва вечна и неуништива нада наша у бесмртни живот у васкрслом Богочовеку.

Ако зажелиш да сажмеш у једну молитву све молитве Цркве и сво богослужење, све вапаје и све жеље, - која би то молитва Била?

Та свеобухватна молитва јесте Молитва Господу Исусу. Њу је први изговорио смерни цариник у храму Јерусалимском, а потом безбројни хришчани свих времена, особито велики молитвени тиховатељи и подвижници. Њом и ми треба да се молими по могучству без престанка, при сваком послу, у свако време и на сваком месту; јавно или у уму и срцу тајно. Та света чудотворна молитва гласи:

ГОСПОДЕ ИСУСЕ ХРИСТЕ, СИНЕ БОЖИЈИ, ПОМИЛУЈ МЕ ГРЕШНОГ!

(четврто дополнето издание, изд. Манастир Хиландар и Епархија Банатска, Вршац – 1988)

Анка Арнаудова: ВЕНКО МАРКОВСКИ (дипломска работа)

9.3 Сувремени парадокси

1955 година е издаден памфлетот Сувремени парадокси под псевдонимот Леопарди. Оригиналот на памфлетот бил напишан на македонски јазик а потоа преведен на хрватски јазик од Кирил Македонски, а отпечатен бил во печатница во Трст.

Вечерта кога славеле Нова Година, поткуражени со алкохол, додека се враќале дома примероци од памфлетот дистрибуирале по поштенски сандачиња Ѓорги Старделов, Кирил Македонски и Венко Марковски. За нелегално дистрибуирање на памфлетот и за контакт со македонска организација која е пробугарски ориентирана тој е осуден на пет години затвор на Голи Оток иако никогаш не му била докажана вината дека памфлетот е негово дело.

Интересно е да се спомне дека заедно со него биле обвинети Ѓорги Старделов и Кирил Македонски но само тој е осуден на тешка робија.

За жал, памфлетот сеуште се наоѓа во судот во Скопје и е недостапен така што неговата содржина неможе да биде проучена, за да може да се утврди степенот на вината на Венко Марковски или пак да се анализира за да се докаже чие дело е тоа и дали навистина Венко Марковски бил праведно суден за овој чин.

Истовремено, го судат и во друштвото на писателите како на македонска територија но и во Југославија. Никој од неговите пријатели или врвни Друштвото на писатели не застанува на негова страна и не се изјаснува во негова одбрана.

На судскиот процес, кој бил одржан во месец март 1956 година, тој бара да му се суди како на Бугарин.

Александар Алексиев пишува: „само по себе беше повеќе од трагигкомично. Но тоа беше смислен потег од негова страна, а не само фол, бидејќи сакаше да ја поврати изгубената доверба кај неговите бугарски заштитници доколку не успее да се спогоди со македонската и југословенската власт“.

9.4 Голи Оток

Додека бил на робии на Голи Оток, имале дозволено посети само еднаш годишно и тоа само на половина час. Можела да го посети само сопругата Филимена.

Од Голи Оток се враќа на 06.01.1961 година. Тој ден и до ден денешен се слави како голем празник во неговата фамилија.

По враќањето од Голи Оток тој е деградиран во граѓанин од втора категорија и ги губи сите права што му следат.

За време на репресиите од страна на Комунистичката партија живееле бедно. За цело тоа време јаделе јадења таканаречени манџи од магданос. Само магданос, ништо друго.

Со посебна чест се изразија блиските членови од фамилијата на Венко Марковски за господинот Кирил Гочков. Се однесува за вработен во печатницата Гоце Делчев како печатар но во тоа време е можно веќе да бил во пензија, кој без да бара никаков надомест, секој ден носел леб за фамилијата на Венко. Оваа помош подоцна прераснува во пријателство помеѓу Венко и Фила и синот и снаата на Кирил Гочков.

После враќањето од Голи Оток Венко Марковски и неговата фамилија немале никакви посети од други луѓе освен најмалата сестра на Венко , Евдокија.

Што се однесува до неговата здравствена состојба навистина била тешка. По враќањењто од Голи Оток, Венко Марковски има проблеми со окото. Сето тоа е последица на тешките услови во логорот и мачењето кое го преживеал (типично било на пример да се седи во буре полно со измет кое стигало до висината на брадата – според искажувања на лица блиски на Венко Марковски).

Во 1962 година почина мајка му Љуба Миланова во век од 87 години.

„Бидејќи положбата на В. Марковски, по неговото враќање од издржување на казната на Голи Оток, не се подобрувала, ами напротив таа стануваше се‘ понеподнослива: останат без работа, со репресии, гладување, понижувања... македонскиот партиско-политички врв сметаше дека Венко е ’непоправлив‘, па неговото екстернирање добро ќе дојде. А самиот В. Марковски се‘ повеќе доаѓаше до заклучок дека тој во сопствената земја, за која дал се‘ од себеси, станува „persona non grata “, непожелен и „res alienum“.

10. Емиграција во Бугарија – вторпат

Во 1965 година тој емигрира во Бугарија по втор пат и останува да живее таму се’ до својата смрт на 07.01.1988 година.

„Под изговор дека е болен од неизлечива болест, практично му беше дозволено легално да емигрира во соседна Бугарија. Тоа се случи и со целото негово семејство кое сеуште живее во Бугарија.“

Што се однесува до ова цитирање на Александар Алексиев, морам да кажам дека неговата здравствена состојба била навистина критична што произлегува од веќе споменатиот дел за Голи Оток и сите тортури кои морал да ги преживее, не само тој но и сите други осуденици на овој остов.

Што се однесува до емигрирањето на неговото семејство не било се’ така едноставно како што изгледа. На почетокот било дозволено да отпатува само Венко Марковски. Неговата сопруга Филимена Марковска и ќерка му Султана не добиле пасош за да можат да отпатуваат. Дури, за сето тоа да изгледа како неблагодарност на семејството Марковски спрема политичкиот врв, семејството Марковски, пред да емигрираат и Филимена и Султана, добиваат огромен надстандарден стан со околу 7 соби, да може да се каже: еве, државата им дава се’ што може но на нив се‘ им е малку!

Миле Марковски во тоа време веќе има основано свое семејство со Александра Марковска и првородениот син Игор. По емигрирањето на Филимена и Султана се повторуваат анонимните телефонски повици во домот на Миле Марковски. Единствено што може да се чуе е прашањето: „Уште ли сте тука?“. Патните исправи им се одземени една година. Миле и Александра работат во редакција на детско списание и водат еден скромен живот. Но нивниот син Игор е тешко болен и го праќаат во Софија кај дедо му за да може во Софија да започне со лекување. Игор престојува таму неколку месеци, далеку од родителите кои неможат да дојдат таму бидејќи неговиот брат Вени само што се родил. Но, со малото бебе родителите решаваат да одат во посета на синот и на блиското семејство. Со еден куфер и со надеж за брз наврат дома. Додека престојуваат во Софија тие одлучуваат да не се вратат во Скопје и да го продолжат својот живот во Софија.

(Filozoficka fakulta, Ustav slavistych a vychodoevropskych studii, Makedonistika – jednooborove studium, Anka Arnaudova: OSOBNOST VENKA MARKOVSKEHO V MACEDONSKEJ LITERATURE - Diplomova prace, Praha 2005)

Самјуел Хантингтон: СУДИР НА ЦИВИЛИЗАЦИИТЕ

Своевиден одговор на Фукујамината теза за крајот на историјата претставува делото „Судир на цивилизаците – пресоздавање на светскиот поредок“ од Самјуел Хантингтон. Хантингтон е еден од американските стратези-генијалци кои со својот теориски придонес ја одбележаа епохата по Студената војна. Роден е 1927 г. а веќе во 1950 предавал на Харвард. Иако бил ангажиран од најзначајните американски универзитети, не успаеал да стане академик. Од друга страна, работел за американската влада, како и за неколку режими кои на времето не биле препознаени како демократски, како на пример бразилскиот и јужноафриканскиот. Еден од основачите е на угледното списание „Форин полиси“. Слично како и Фукујама, својот мастерпис „Судир на цивилизации?“ најпрвин го објавил во „Форин аферс“. Откако неговата статија покренал вистинска бура во интелектуалните кругови, решил текстот да го прошири и да напише книга. Така во 1996 настанала прочуената „Судир на цивилизации – пресоздавање на светскиот поредок“, која веднаш станала футуристички бестселер. Некои сметаат дека во неа всушност Хантингтон го предвидел терористичкиот напад на кулите близначки од 2011 г. па се здобил и со ореол на јасновидец. Великанот Самјуел Хантингтон почина на Божиќ 2008, на 81-годишна возраст.

Книгата „Судир на цивилизации“, која е поделена на 5 поглавја, започнува со анегдота. Имено, на самиот почеток од 1992 год. авторот се нашол во Москва. Требало да присуствува на некаков состанок меѓу руски и американски научници кој се одржувал во големата сала на руската влада. Американците веднаш забележале дека од салата била отстранета статуата на Ленин, а било закачено старо-новото руско знаме. Арно ама, знамето било поставено наопаку, како српското. Им било укажано на домаќините и тие наскоро тихо ја отстраниле грешката.

Од тука па во наредните неколку стотини страници, Хантингтон ја гради тезата дека, по завршувањето на Студената војна и блоковската поделеност на комунистички Исток и капиталистички Запад, историјата немало да застане, како што предвидувал неговиот колега Фукујама, туку напротив, дека ќе се раскрили како никогаш порано. Примерот со обратно поставениот руски барјак, тој го користи како илустрација колку лесно најголемиот словенски народ ја отфрлил старата идеолошка догма и ја прегрнал новата парадигма – великорускиот патриотизам и православниот канон. Лекото прифаќање на новиот код Хантингтон го објаснува со моќта на припадноста кон одредена цивилизација, како централна категорија која го движи севкупниот историски процес. Слично на Колингвуд и Тојнби, Хантингтон се зафаќа со набројување на разните цивилизации, за кои смета дека ги има 8, како и со разгледување на нивните меѓусебни релации и судири. Што се однесува до феноменот на повторно вртење кон религијата, што е карактеристика на добата од крајот на XX и почетокот на XXI век, Хантингтон шармантно вели дека тоа е Реванш на Бога (Le Revanche de Dieu) провоциран од претходниот атеизам и скептицизам.

Како едно од поважните откритија во книгата „Судир на цивилизации“ се смета тезата за постоење (или непостоење) на тнр. држави-јадра. Хантингтон смета дека една цивилизација може, а и не мора да има своја држава-јадро кое преставува матица на битните собитија и промени. Така на пример, држава-јадро на Западната цивилизација е САД, а јадро на сино-цивилизацијата е Кина, за која Хантингтон смета дека ќе и‘ биде гавен ривал на Америка во тековново столетие. Има цивилизации кои немаат свои јадрени држави, како што е на пример Муслиманството. Таму неколку ентитети претендираат да ја преземат водечката улога – на пр. Египет, Иран, Индонезија, Турција или Саудиска Арабија – но од различни причини се оневозможени во намерата. Во односот на Мухамеданството, Хантингтон изнесува богата емпирија во прилог на сопственото тврдење дека таа цивилизација е во перманентен судир со другите постоечки култури, првенствено со Православната. Финалето на книгата е резервирано за еден вид сценарио, кое би можело да биде вовед во скорешен судир на цивилизации и Трета светска војна.

Јоргос Сеферис: СТЕРНА

Се внедри тука вземи една стерна

и сама се збогатува од скришни води,

покриена со чекори на ехо јасно.

Ѕвездите не и‘ го гаснат срцето гласно.

Без допир секој ден ја множи и ја плоди.

Се отвора ко ветрило над неа светот

со дахот игра на ветрот студен

низ еден ритам в залез што се руши

и раскрилен безнадежно се души

во навевот на болот суден.

Под кубето развиено на ноќта модра

се редат мислите и радостите минат

со оној ромор пргав на судбата бодра

се палат лица, в блесок наоѓаат одраз

и в мракот абоносов бегло гинат.

Форми во исчезнување! Состав од очи

што бликаат  во браздата на една рана

и белезите на денот голем

ги носат поблиску до поле

од земја црна што им дава вечен почин.

И вземи едно морно тело седна

за да изостане љубовта жедна;

скаменета од годишниот допир

статуата се лула, паѓа и се топи

во блажеста на едни јадри гради.

О, солзи бара на љубовта жедта

се ронат солзите – а душите ни тонат

врз лисјата се слуша на просторот екот

и вечерта се ближи како патник некој

а потем ноќта, споменот и потем сонот.

Но, тука корен пушти една стерна

во скришна топла самост, и го плоди

и го збогатува на секо тело војот

на ноќта и на денот бојот

се множи светот и, без да допре, оди.

Си одат часови и сонца, месечини,

но водата се врза ко огледало;

и очите на надежта не ќе се склопат

ако потонат сите платна и се стопат

на видикот од морето хранително.

Сама, а во срцето и‘ толку мноштво

сама, а во срцето и‘ толку печал

и толку укруп, капка по капка, а сама

ги фрли мрежите над сета штама

по светот горки браној течат.

Штом бранот од прегратката го разви

да знаеше во неа да го сврши

да знаеше на брегот сета љубов врена

да ни ја даде, пред цртата да си ја скрши

тој бран што остана на песокта ко пена.

Топлината раширена е како кожа

и питома и нежна како ливот заспан

што ја избегна без шум срдечноста стара

и тропна на сонот да му ја бара

градината кај капе среброто од секој ластар.

И едно тело скришно, оздола што вика

од гнилите на смртта спили

ко вода жива и браздите што блика

ко вода светла во трева, во билка

што дума сал со корени и црни жили.

О, поблиску до коренот на животот

од сите наши мненија и грижи!

О, подалеку од нашиот жесток брат

со клепки склопени што не‘ испраќа на пат

и од штикот врз плеќи што ни се ближи.

Ненадејност да ни го смекне секој допир

и кожата на тишината што не‘ гнете,

заборавот, богови, срамот да го склопи

тој срам што обзема, што бие и што топи,

да излеземе од извесност, од глад и метеж!

Собирајќи го болот на нашата рана

да излеземе од болот на истата рана

собирајќи го трудот на нашето тело

да излеземе од трудот на истото тело

да никнат рози в крвта на нашата рана.

Да биде се‘ како што беше еднаш

на прстите на очите на усните

да ја оставиме оваа болест бледа

оставена од змија кошула една

и жолта меѓу детелини густи.

Голема љубов и блажена; спокој!

Во топлината жива на една вечер

се свитка скромно една гола гранка

врз мракот бело крило – бело око

на слепоочниците од нега дланка.

Морето што те донесе, те зеде

онаму лимоните кај што цветат

во будењето на музите слатко сведен

и лица многу со по три обични брчки

во една свита надгробна се плетат.

Плач веат мироноските и тага

луѓето да ги следи надеж блага

погледите со пламен ќе ја кренат

осветлувајќи ја земјата слепа

што кипти сета од пролетна влага.

О, пламења на оној свет, од оган време

над пролетта над нејзиното бело теме,

сенки бигорни на венците на сонот

и чекори ... чекори ... бавното ѕвоно

однижува со траур еден синџир темен. –

„Умираме, по нас боговите се мртви! ...“

го знаат тоа статуите што гледаат

ко бела мугра над свештена жртва

со клепки и со останки, со туѓа црта

како што бегаат множините на смртта.

Отидоа неповратно, со грижа врела

и тешка покрај свеќниците ниски

што пишеа на наведнатото им чело

еден живот труден в пладниња и в бездни,

штом згаснаа маѓиите и сите ѕвезди.

Но ноќта не му верува на денот

и љубовта живее смртта да ја твори

и како една душа слободна и права

една стерна тишина му дава

на градот жесток в пламени што гори.

(Антологија на новогрчката поезија, изд. Група издавачи – Скопје 1977, преп. од оригиналот Паскал Гилевски)

НИКОЛАЈ БЕРЃАЕВ: За достоинството на Христијанството и недостоинството на Христијаните

Луѓето тежнеат кон слобода и не сакаат да бидат принудувани кон добро. А за последиците од бескрајната слобода, што им е дадена од Бога, тие повторно Го обвинуваат Бога. Но, кој е виновен за тоа, што човечкиот живот е полн со зло? Христијанството ли? Христос ли? Христос никогаш не учел на она, заради што го критикуваат, хулат и го отфрлаат Христијанството. Ако луѓето го следеа учењето на Христа, тогаш не би имало зошто да се одрекува Христијанството. Херберт Велс дава еден дијалог помеѓу луѓето и Бог. Луѓето Му се жалат на Бога, дека животот е полн со зло и страданија, војни, насилства… и дека е неподнослив. Бог им одговара: „ако тоа не ви се допаѓа не правето го!“. Тој, восхитувачки по својата простота, разговор е мошне поучен. Христијанството опстојува во светот и покрај страшниот отпор на силите на злото. Не само човечкото, туку и натчовечкото зло се спротивставува. Против Христа и Неговата Црква стануваат силите на адот, и тие адски сили дејствуваат не само надвор од Црквата и Христијанството, туку и внатре во нив, за да ја разделат Црквата и да го извртат Христијанството. Мерзоста на запустението (Мт 24,25) е на свето место, но од тоа Христијанството не станува помалку свето. Напротив, ако луѓето имаат духовна прозорливост, изгледа ќе видеа дека извртувајќи го Христијанството, изменувајќки и проколнувајќи го за зло, за коешто не е виновно, тие Го распнуваат Христа. Христос вечно ја излева Својата крв за гревовите на светот, за гревовите на оние што Го отфрлуваат и распнуваат. Но, за вистината не треба да се суди според луѓето, и тоа особено не според најлошите од нив. Треба да се вгледаме најправин во лицето на Вистината, и да ја видеме светлината што излегува од неа. Во човечките односи, за Вистината треба да се суди според добрите, а не според лошите. За Христијанството треба да расудуваме според апостолите и мачениците, подвижниците и светителите, а не според огромната толпа полухристијани – полујазичници, кои прават сè за да го изопачат образот на Христијанството во светот.

Две големи искушенија му биле испратени на христијанското човештво во светот –искушение преку гонење и искушение преку торжество. Првото искушение – преку гонење, христијаните го издржале и дале примери на маченици и херои. Го издржале во самиот почеток на Христијанството, кога биле подложени на гонења од страна на Римската имерија. Го издржале и во наши дни, кога во Русија комунистичката власт ги подложи христијаните на гонења. Меѓутоа, многу потешко е да се издржи искушението преку торжество. Кога императорот Константин се приклонил кон Крстот (313 г.) и Христијанството станала доминантна, државна религија, тогаш започнал долгиот период на искушување преку торжество. Но, тоа искушение христијаните не го издржале така добро, како искушението преку гонењето. Од гонети, христијаните неретко станувале гонители, се соблазнувале од царството на овој свет, од власта над светот. Имено, тука христијаните ги примиле оние изопачувањеа на Христијанството, кои станале предмет на обвиненија против него. И повторно, Христијанството не е виновно за тоа, што луѓето не успеале да извлечат радост од неговото торжество во светот, и што тоа торжество се претворило во изопачување на самиот образ на Христијанството. Христос одново бил распнат од луѓе, коишто себеси се сметале за Негови слуги на земјата, но коишто не можеле да го сфатат духот на Христијанството.

(изв. Домострој)

Миломир Мариќ: ДЕЦА КОМУНИЗМА

Човек без сумње

...Као човек ретко стабилних принципа, Радован је увек имао на уму вишеструко поучан пример његовог омиљеног писца Боре Станковиќа, који је у време Првог светског рата објавио политички неутралан фељтон у неком окупацијском листу. Зато је после дуго био бојкотован и његовог имена нема у познатој енциклопедији Станоја Станојевиќа, издатој тридесетих година.

Давање или ускрачивање патриотског атеста обављано је брзо, некад довољно, некад недовољно промишљено. За Ива Андриќа је, рецимо, Ѓиласу и Зоговиќу гарантовао Марко Ристиќ: „На њега слободно можете рачунати, знам како се држао. Долазио је код мене да слуша радио“. Као ратни злочинци стрељани су книжевници Светислав Стефановиќ, Момир Вељковиќ, Миле Будак и приличан број глумаца, који су играли у окупираном Београду. Несхватљиво висок степен „издаје“ код глумаца утврдио је на своју руку глумац Позоришта народног ослобоџења Никола Петровиќ. Пошто је Зоговиќ сматрао да он претерује у чистунству и да је неуравнотежен, пакостан и осветољубив, опозван је из бескомпромисне борбе за разрачунавање с „народним непријатељем“. Једанпут је, према Зоговиќевим речима, хтео да провали у стан једне, доказано исправне, глумице Позоришта народног ослобоџења и у њену браву испалио цео шаржер из машинске пушке.

Постојала је одредба о губљењу националне части и под тај параграф је потпао велики песник Сима Пандуровиќ, који је писао предговоре у љотичевско-недичевском алманаху „Тврџава“. Велика је среча, говорио је Зоговиќ, што се најмлаџе генерације никад нису среле са предратним новинарима, новинама, писцима, књигама и часописима.

Још пре него што је Београд ослобоџен, Радован Зоговиќ је са Владом Дедијером у Заводу за израду новчаница на Топчидеру штампао пригодни лист „20. октобар“, с наредбама Стаљина и Тита здруженим јединицима Црвене армије и наше народноослободилачке војске и борбеним покличем: „Напред, ка Загребу, Љубљани, ка Скопљу и Цетињу! За ослобоџење читаве југословенске земље“.

Средином маја, неколико дана после ослобоџења, у Загреб је дошао Зоговиќ и заказао сусрет с Крлежом у редакцији листа „Напријед“. Инсистирао је да то не буде у четири ока, него да присуствују и Јожа Хорват и Марин Франичевиќ. Крлежа је почео, снебивајучи се: „Ја сам хендикепиран, ви сте победили!“ Меџутим, Зоговиќ је предусретљиво понудио да забораве старе неспоразуме и рачуне, дајучи од почетка разговору крајње пријатељски тон. Рачунао је да се, као писац, према Крлежи никако не може односити као власт, па чак ни као неко њему раван. Поред тога као члан Агитпропа био је дужан да буде широк и деликатан. Хорват и Франичевиќ су били збуњени и изненаџени. Но, и поред два сведока, нико није могао да обузда уверљиву причу како је Радован Зоговиќ шетао по Загребу с машингевером и реденицама, хвалечи се да је дошао да лично стреља Крлежу.

Те јесени, Крлежа је преко ЦККП Хрватске званично тражио састанак с Титом. Ни он није хтео да га прими сам и поручио му је да доџе прво у Агитпроп код Ѓиласа и Зоговиќа, па че га они довести.

И то виџење у „Мадери“ изгледало је далеко драматичније у измишљеној причи, него у збиљи. Наводно је Крлежа у чекаоници неко време седео поред одшкринутих врата, да се Ѓилас и Зоговиќ договоре шта да му раде. Дали да га вешају или стрељају? Од свега, према Крлежином сечању, Ѓилас је рекао: „Драго ми је да те видим. Ниси дошао, а добро би било да си дошао у партизане. Мождба би те до 1942 стварно стрељао, али после не бих. Шта је меџу нама било, било је. Више с тобом нече бити полемика. Идемо даље!“ Крлежа је чутао и није дизао поглед с Ѓиласових и Зоговиќевих угланцаних чизама. Код Тита на Дедињу, био је збуњен и покуњен. Тито је све прекинуо, одлучно му кренувши у сусрет и пруживши му руку: „Знаш, Крлежа, ми смо пре рата с тобом морали да се разиџемо. У питању су биле далеко вече и озбиљније ствари, него што је идеологија“!

Сви заједно су отишли на ручак. Разуме се, меџусобно неповерење је само донекле нестало. Крлежа је често долазио кучи код Зоговиќа и понекад код њега одседао у Београду. Имао је један фини манир и умео да каже: „Радоване, дозволи да се код вас сам позовем на ручак“! Ѓилас га је држао у несигурности: „Стари, твоје књиге нечемо штампати. То је литература писана за буржоаско друштво, у којем се Партија борила за власт. Онда је то имало смисла, али сад то више није ништа“.

На књижевној вечери Радована Зоговиќа на Коларчевом народном универзитету, песник је на крају упитао присутну публику има ли питања, на шта је неки младич с галерије устао: „Како то да вечерас овде у првом реду седи познати троцкиста Мирослав Крлежа?“ Зоговиќ је изнервирано дрекнуо: Крлежа је увијек био у првим редовима наше партије и он че ту и остати!“

Један од првих Зоговиќевих великих задатака било је оснивање удружења југословенских књижевника на новим социјалистичким основама. Код Десанке Максимовиќ је разговарао с Ивом Андриќем и Вељком Петровиќем. Без обзира на поједине екцесе, ситничарења, застрањивања и пролазно идеолошко лудило, партизански покрет је од почетка чинио све да, макар за украс, придобије, па ако треба и киднапује, све оне које би својим присуством покрету дали обележје ширине, масовности и дубоке укорењенености у народу. Писцима и културним радницима нуџене су приличне привилегије и високе почасне дужности у новој власти, а без проблема им је опраштано што су писале песме не само у славу краља Александра Караџорџевиќа, него и што су с Павелиќем играли шах и правили му споменике. Секташило се унутар покрета у односу на непослушне, својеглаве, праве или набеџене троцкисте. То је, упркос честим Зоговиќевим и Ѓиласовим јавним тирадама, настављено и првих послератних година. А покрет се с интелигенцијом посваџао тек много-много касније у време процвату широких демократских слобода, кад је дошао у парадоксалну ситуацију да су и у партизанима уз њега били паметнији и славнији. Кад је било опасно по живот и кад ни изблиза није било сигурно ко че победити.

Рецимо, пошто је Иво Андриќ чуо да че на предстојечој  изложби у Војном музеју бити огромна фотографија са потписивања Тројног пакта с Немачком 25 марта 1941 године, на којој се он види као краљевски амбасадор и Берлину, било је довољно да јави Ѓиласу да је то за њега непријатно, да се слика истог часа уклони и уништи. Толерисано је лоше мишљење, критичност и замерке према новој власти, све до отвореног непријатељства према њој. Нико због тога није суџен ни затворен. Аутентични партизански и пролетерски уметници су се не ретко бунили против те наглашене болеќивости према лабавим сапутницима и корисницима револуције и били редовно учуткивани: „Али, другови, ви сте војска Партије и морате слушати, а њих морамо куповати“!

За првог председника Савеза књижевника Југославије на првом конгресу у Београду среднином новембра 1946 изабран је Иво Андриќ.

(четврто издание, НИРО „Младост“, Белград – 1988, стр.215)