Војната на Александар Македонски против Персиската мажестик-империја може да се смета како прва интерконтинентална војна во ерата пред Исус. Тоа е затоа што со неа била зафатена севкупната позната површина на Земјата: Европа, предна Азија и Северна Африка. Главна економска причина за походот на Александар бил паричниот дефицит во неговиот и суфицитот во персискиот трезор. Додека главна политичка причина било соединувањето на јужноевропските племиња со иранскиот народ, со кого споделувале заедничко етногенетско потекло. Како една од причините би можела да се смета одмаздата на Европјаните кон Ахеменидите поради нивните претходни инвазии во Европа. Војната започнала пролетта 334 г.пр.н.е. со потиснување на Персијците од нивните најистурени западни позиции – Дарданелите. Иако со послаба флота, Огнот од Небесата успеал да го заземе теснецот Хелеспонт и да навлезе во малоазиското копно. До првиот фронтален судир дошло кај блиската река Граник во денешна Турција, каде 30 илјадната Александрова војска ја однела ја првата победа. По неа, сите грчки градови отаде Егејското море доброволно му се предале на Александар, со помали отпори во Милет, денес Милас и Халикарнас - денешен Бодрум. Небесниот огин се упатил кон внатрешноста на Мала Азија и презимил во градчето Гордион, близу денешна Анкара каде го пресекол Гордиевиот јазол. Идната 333 година пак отпочнал пролетна офанзива, но не кон иранското плато, туку на југ – кон Египет. Сакал најпрвин да ја уништи персиската флота за да не се случи, кога ќе оперира во Меспотамија, таа зад грб да му ја освои Грција. Царот Дариј III му тргнал во пресрет со голема војска, па до битка дошло во декември истата година кај Исос. Александар повторно извојувал победа, но наместо да јуриша кон Вавилон, тој продолжил кон југ – в Египет. Знаел дека мора да ги покори пристаништата Тир и Газа, за да биде стратешки мирен од евентуални изненадување одзади. Во Царството на фараоните, каде бил дочекан како ослободител, го создал новиот град Александрија, како центар што ќе го шири хеленизмот наредните столетија. До крајот на 332 персиската флота била комплетно уништена и македонскиот освојувач можел да нападне во Азија. Пролетта 331 преку Тир навлегол во Меспотамија, каде повторно бил дочекан од огромната војска на Дариј. Со пресудна битка дошло кај местото Гавгамела, во близина на северноирачкиот град Арбил (Курдистан). Александар го столчил Дарија до нозе, после што потомокот на Кир и Ксеркс морал да бега кон Касписко море. Македонскиот војсководец отишол во Вавилот и Суза, кои што ги зазел без отпор. Меѓутоа, не останал во добро сеќавање кај Иранците зашто го разорил до темел украсот на Ахеменидското царство – Персеполис. Во април 331 пошол во прогон на Дариј во Медија, денешен ирански Курдистан, ама Царот одново побегнал. Овој пат се скрил во Бактрија (денешен Туркестан), каде бил убиен од локалниот сатрап Виз. Александар избил на Хиндукуш, во просторите на денешен Авганистан, од каде одоздола - од југ – се префрлил на север, во Бактрија. Ги преминал реките Окс и Јаксарт (деншните Сир Дарја и Аму Дарја) и близу Самарканд го заробил Виз, по што го убил. Останал извесен период онде, основајќи неколку града под име Александрија. Тие со векови после него, ја ширеле хеленистичката култура во Таџикистан, Узбекистан и Кина. Летото 327, преку Памир, одново навлегол во Авганистан и преку преминот кај Кабул, излегол во Пакистан, во долината на Инд. Иако го победил индускиот крал Порос, сфатил дека веќе нема резон преку Кашмир, да пенетрира во Индија. Прекинал со војните и заминал за Вавилон, каде што на 10. јуни 323 умрел.
„Александар покажал извонредни способности како тактичар“ се вели во книгата на д-р Васил Тупурковски „Историја на Македонија“. „Тој толку го унапредил процесот на приспособување на традиционалните родови на војската на новите услови на војување во Азија, што може да се зборува за инаугурирање на сосема нов систем, што може да се изедначи со реформите на Филип II“ – пишува проф. Тупурковски (с.442).
No comments:
Post a Comment